Məş­hur ki­no­re­jis­sor er­mə­ni­lə­rin "kür­kü­nə bi­rə sa­ldı"...
Bizi izləyin

Art

Məş­hur ki­no­re­jis­sor er­mə­ni­lə­rin "kür­kü­nə bi­rə sa­ldı"...

Mə­lum ol­du­ğu ki­mi, gör­kəm­li Ru­si­ya ki­no­re­jis­so­ru Ni­ki­ta Mi­xal­kov rus dip­lo­ma­tı, si­ya­si xa­di­mi və ya­zı­çı­sı Alek­sandr Qri­bo­ye­dov haq­qın­da çox­se­ri­ya­lı bə­dii film çə­kir. Fil­min müx­tə­lif kadr­la­rı Azər­bay­ca­nın ay­rı-ay­rı yer­lə­rin­də çə­ki­lib.

Mi­xal­kov fil­min möv­zu­su ilə bağ­lı bu gün­lər­də TASS agent­li­yi­nə açıq­la­ma ve­rib. N.Mi­xal­kov bil­di­rib ki, fil­min sse­na­ri­si hə­lə 1985-ci il­də ya­zı­lıb. Re­jis­sor Qri­bo­ye­do­vun hə­ya­tı və ölü­mü haq­qın­da olan film­də ina­nıl­maz ta­ri­xi fakt­la­ra yer ay­rıl­dı­ğı­nı de­yib: "Biz sü­but et­mi­şik ki, Qri­bo­ye­do­vun ölü­mü mü­səl­man əmə­li de­yil. Bu qət­li in­gi­lis­lər plan­laş­dı­rıb. Çün­ki o, İpək yo­lu­nun sa­lın­ma­sın­da in­gi­lis­lə­rə ma­ne­çi­lik edir­di".

Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, o il­lər­də Dağ­lıq Qa­ra­bağ­da mü­ha­ri­bə get­di­yi üçün çə­ki­liş­lə­ri hə­ya­ta ke­çi­rə bil­mə­yib­lər.

Mi­xal­kov hə­lə­lik 12-15 se­ri­ya­dan iba­rət ola­ca­ğı eh­ti­mal olu­nan se­ri­al əsa­sın­da gə­lə­cək­də film ha­zır­la­na bi­lə­cə­yi­ni də is­tis­na et­mə­yib.

O, həm­çi­nin, vur­ğu­la­yıb ki, se­ri­al­da rus ədi­bi, İran­da sə­fir ol­muş A.Qri­bo­ye­do­vun 19-cu əs­rin əv­vəl­lə­rin­də 40 min er­mə­ni­yə Qa­ra­bağ­da sı­ğı­na­caq ver­mə­si təs­vir edi­lə­cək: "Biz Qa­ra­ba­ğa gö­rə o vaxt fil­mi çə­kə bil­mə­dik. Ora­da bu mü­ha­ri­bə baş­la­dı, biz bu­nu edə bil­mə­dik", - de­yən Mi­xal­kov əla­və edib: "Qri­bo­ye­dov Qa­ra­bağ­da er­mə­ni ai­lə­lə­rə sı­ğı­na­caq ver­di: İran­dan 40 min er­mə­ni gə­tir­di".

Azər­bay­can po­li­to­loq və ta­rix­çi­lə­ri mə­sə­lə­yə şərh ve­rə­rək bil­di­rir­lər ki, Mi­xal­ko­vun söz­lə­ri­ni Dağ­lıq Qa­ra­ba­ğın Ağ­də­rə ra­yo­nu­nun Ma­ra­ğa kən­din­də er­mə­ni­lə­rin İran­dan kö­çü­rül­mə­si­nin 150 il­li­yi ilə bağ­lı qo­yul­muş abi­də də təs­diq edir. On­lar qeyd edir ki, hər iki fakt er­mə­ni­lə­rin Qa­ra­bağ­da yer­li ol­ma­la­rı ba­rə­də bü­tün id­dia­la­rın üs­tün­dən xətt çə­kir.

Qeyd edək ki, fil­min sse­na­ri mü­əl­lif­lə­ri Alek­sandr Ada­baş­yan, Yu­ra Lo­şis, İrak­li Kvi­ri­kad­ze və Ni­ki­ta Mi­xal­kov­dur.

"O, bir ki­no­re­jis­sor ki­mi eti­raf edir ki, er­mə­ni­lər Qa­ra­ba­ğa kö­çü­rü­lüb"

N.Mi­xal­ko­vun Qri­bo­ye­dov haq­qın­da çək­di­yi fil­mə mü­na­si­bət bil­di­rən əmək­dar mə­də­niy­yət iş­çi­si, əmək­dar in­cə­sə­nət xa­di­mi, ki­no­şü­nas Ay­dın Ka­zım­za­də "Ba­kı-Xə­bər"ə açıq­la­ma­sın­da de­di ki, o, bir mü­tə­xəs­sis ki­mi, Mi­xal­ko­vun ob­yek­tiv­li­yi tam qo­ru­ya­ca­ğı­na ümid bəs­lə­yir: "Mi­xal­kov be­lə bir cid­di mə­sə­lə­yə mü­ra­ci­ət edir­sə, bu çox yax­şı hal­dır. O, bir re­jis­sor ki­mi, Azər­bay­ca­na bağ­lı adam­dır. Bu ya­xın­lar­da onu də­vət et­di­lər, gə­lib gənc ki­no­re­jis­sor­lar üçün mas­ter-klass keç­di. Qri­bo­ye­do­vun Azər­bay­ca­na və azər­bay­can­lı­la­ra qar­şı mü­na­si­bə­ti bəl­li­dir. Onun er­mə­ni­lə­rə gös­tər­di­yi "xid­mət"i də hər kəs bi­lir. O, bir ki­no­re­jis­sor ki­mi, eti­raf edir ki, er­mə­ni­lər Qa­ra­ba­ğa kö­çü­rü­lüb, bu iş­də Qri­bo­ye­do­vun xü­su­si ro­lu olub. Bu film­də onun de­dik­lə­ri tam ək­si­ni tap­sa, er­mə­ni­lə­rin dün­ya­nın gö­zü­nə üfür­dük­lə­ri kül ta­ma­mi­lə da­ğı­la­caq. İna­nın ki, bu film­də əsl hə­qi­qət gös­tə­ril­sə, bu, bey­nəl­xalq təş­ki­lat­la­rın, həm­sədr­lə­rin Qa­ra­bağ­la bağ­lı gör­dük­lə­ri iş­dən da­ha ef­fek­tiv ola­caq. Keç­miş za­man­lar­da da, in­di də in­san­lar ki­no­ya da­ha çox ina­nır. Film­də əks olun­sa ki, er­mə­ni­lər bi­zim tor­paq­la­ra kö­çü­rü­lüb, bu çox yax­şı hal ola­caq və bi­zim hə­qi­qə­ti­mi­zə xid­mət edə­cək. Ar­tıq dün­ya hə­qi­qə­ti bir da­ha dərk edə­cək. Düz­dür, bu, er­mə­ni­lər­də, on­la­ra lob­bi­çi­lik edən­lər­də cid­di qı­cıq ya­ra­da­caq, an­caq nə­ti­cə eti­ba­ri­lə hə­qi­qət üzə çı­xa­caq. Film­də er­mə­ni mək­ri, hiy­lə­si tam açıq­lan­sa, bu işə se­vi­nə­rəm".

"O dövr­də məhz er­mə­ni­lə­rə dəs­tək gös­tə­rən..."

Si­ya­si elm­lər üz­rə fəl­sə­fə dok­to­ru, do­sent Za­ur Əli­yev də film­də ob­yek­tiv­li­yin tam əks olu­na­ca­ğı­na ümid bəs­lə­yir. O bi­zim­lə söh­bə­tin­də bil­dir­di ki, hə­lə fil­min çə­ki­liş­lə­ri ba­şa çat­ma­dı­ğı və təq­dim edil­mə­di­yi üçün, film haq­qın­da bir­mə­na­lı fi­kir bil­dir­mək tez­dir: "Film hə­lə tam ba­şa çat­ma­yıb, an­caq or­ta­da re­jis­so­run fi­kir­lə­ri var. Dü­şü­nü­rəm ki, bu fil­min çə­kil­mə­si müs­bət hal­dır, əsl hə­qi­qət­lər bəl­li ola­caq. O dövr­də məhz er­mə­ni­lə­rə dəs­tək gös­tə­rən rus dip­lo­ma­tı­nın ta­le­yi müa­sir döv­rün er­mə­ni­pə­rəst­lə­ri­nə dərs ol­sun".

Qri­bo­ye­do­vun şəx­siy­yə­ti­nə və onun er­mə­ni­lə­rə gös­tər­di­yi dəs­tə­yə mü­na­si­bət bil­di­rən alim qeyd et­di ki, er­mə­ni­lə­rin Qa­ra­ba­ğa kö­çü­rül­mə­si fak­tı­nı on­la­rın ideo­loq­la­rın­dan sa­yı­lan Zo­ri Ba­la­yan "Ocaq" ki­ta­bın­da da eti­raf edib: "1828-ci il­də məş­hur "Türk­mən­çay" mü­qa­vi­lə­si ol­ma­say­dı, Qri­bo­ye­dov və Abov­yan ol­ma­say­dı, rus əs­gər­lə­ri ol­ma­say­dı, bu gün müa­sir kənd və şə­hər­lə­rə çev­ri­lən yüz­lər­lə ye­ni ya­ra­dı­lan er­mə­ni ocaq­la­rı ol­ma­ya­caq­dı. Tək­cə son onil­lik­də (60-70-ci il­lər­də) və­tə­nə iki yüz min­dən çox er­mə­ni kö­çüb".

Bə­li, Qir­bo­ye­dov er­mə­ni­lə­rin ta­ri­xi qəh­rə­ma­nı ki­mi bu gün də on­la­rın yad­da­şın­da qa­lır. Qri­bo­ye­dov 1818-ci il­də rus mis­si­ya­sı­nın ka­ti­bi ki­mi İra­na gön­də­ri­lir və bu­ra­da iki il iş­lə­yir. Onun İran­da ya­şa­dı­ğı hə­yat əsər­lə­ri və gün­də­lik­lə­rin­də yer alır. Mü­ra­ci­ət et­di­yi­miz mən­bə­lər­də gö­rü­rük ki, Qri­bo­ye­do­vun er­mə­ni­lə­rə xü­su­si sev­gi­si və pə­rəs­ti­şi ol­ma­yıb. O, Ru­si­ya tə­əs­süb­ke­şi idi. Onun üçün Ru­si­ya­nın cə­nu­bun­da iki bö­yük mü­səl­man öl­kə­si sa­yı­lan Os­man­lı və İran­la sər­həd­də xris­ti­an­lar­dan iba­rət bu­fer zo­na­nın ol­ma­sı va­cib idi və o bu pla­nı can­la-baş­la ye­ri­nə ye­ti­rir­di. Qir­bo­ye­dov tək­cə Cə­nu­bi Qaf­qaz­da və İran­da de­yil, Ya­xın və Or­ta Şərq­də Ru­si­ya­nın möv­qe­lə­ri­ni möh­kəm­lət­mək üçün də­ri­dən-qa­bıq­dan çı­xır­dı. Onun tər­tib et­di­yi "Tə­li­mat la­yi­hə­si" də bu məq­səd­lə­rə xid­mət edir­di".

"He­sab edi­rəm ki, er­mə­ni­lər bir­mə­na­lı şə­kil­də bu­na ma­ne ol­ma­ğa ça­lı­şa­caq"

"Hu­may" mü­ka­fa­tı lau­rea­tı, ta­nın­mış ki­no­re­jis­sor Şa­mil Əli­yev mə­sə­lə­yə bir qə­dər fərq­li ya­na­şır. O he­sab edir ki, re­jis­sor çək­di­yi bu film­də er­mə­ni­lə­rin Qa­ra­ba­ğa kö­çü­rül­mə­si ilə bağ­lı əsl hə­qi­qə­ti gös­tə­rə­cək­sə, o on­la­rın cid­di təz­yi­qi ilə üz­lə­şə bi­lər. Hət­ta o qeyd edir ki, ola bil­sin on­dan film­dən bə­zi kadr­la­rın, yə­ni er­mə­ni­lə­rə sərf et­mə­yən mə­qam­la­rın çı­xa­rıl­ma­sı da tə­ləb olu­na bi­lər: "Mi­xal­kov ha­di­sə­lə­ri açıq­la­ma­sın­da bil­dir­di­yi şə­kil­də yo­za bi­lə­cək­sə, gös­tə­rə­cək­sə, bu çox yax­şı­dır. Bu film­də ob­yek­tiv­li­yin nə də­rə­cə­də qo­ru­na­ca­ğı­nı in­di­dən de­yə bil­mə­rik. Ta­ri­xi hə­qi­qə­tin üzə çıx­ma­sı üçün Mi­xal­kov ki­mi bö­yük sə­nət­ka­rın de­di­yi fi­kir­lə­rin film­də əks olun­ma­sı va­cib­dir. Bi­lir­si­niz ki, Ru­si­ya­nın bu və di­gər for­ma­da həm Azər­bay­can­la, həm də Er­mə­nis­tan­la bağ­lı si­ya­sə­ti var. Mi­xal­kov bö­yük sə­nət­kar­dır, onun Ru­si­ya­da nü­fu­zu çox güc­lü­dür. O bu film­də ob­yek­tiv­li­yi qo­ru­yub er­mə­ni­lə­rin bi­zim tor­paq­la­ra kö­çü­rül­mə­si mə­sə­lə­si­ni işıq­lan­dı­ra­caq, ya yox, bu­nu in­di­dən de­mək tez­dir. Ki­no­da is­teh­sal pro­se­si be­lə­dir ki, əv­vəl­cə­dən sse­na­ri ya­zı­lır, film çə­ki­lən­də sse­na­ri­yə mü­əy­yən də­yi­şik­lik­lər ola bi­lər. Biz bu mə­qa­mı nə­zər­dən qa­çır­ma­ma­lı­yıq. Bi­lir­si­niz, bu­ra­da mü­əy­yən də­rə­cə­də Azər­bay­ca­nın ta­ri­xi hə­qi­qət­lə­ri­ni ol­du­ğu ki­mi gös­tər­mə­yə ça­lış­ma­ğın özü bö­yük bir cəhd­dir. He­sab edi­rəm ki, er­mə­ni­lər bir­mə­na­lı şə­kil­də bu­na ma­ne ol­ma­ğa ça­lı­şa­caq. Er­mə­ni­lə­rin də ki­no sa­hə­sin­də lob­bi­çi­lik fəa­liy­yə­ti çox güc­lü­dür. On­lar, Azər­bay­can­dan fərq­li ola­raq, Ru­si­ya­nın ki­no sə­na­ye­sin­də çox güc­lü şə­kil­də təm­sil olu­nur. Er­mə­nis­tan­da ki­no sə­na­ye­si, de­mək olar ki, yox­dur, an­caq on­lar Ru­si­ya­da ki­no sə­na­ye­sin­də çox möh­kəm otu­ru­şub. Bu təb­li­ğat məq­sə­di da­şı­ya bi­lər de­yə on­la­rın ad­la­rı­nı çək­mək is­tə­mi­rəm. Er­mə­ni­lə­rin Ru­si­ya­nın te­le­vi­zi­ya mə­ka­nın­da da güc­lə­ri var. Mən­cə, Mi­xal­kov üçün ta­ri­xi hə­qi­qə­ti de­mək asan ol­ma­ya­caq. Biz de­mi­rik ki, o, Azər­bay­ca­nın tə­rə­fi­nə re­ve­rans et­sin, mə­sə­lə­ni Azər­bay­ca­nın xey­ri­nə həll et­mə­yə ça­lış­sın. O bu film­də ta­ri­xi ob­yek­tiv­li­yi gös­tə­rə bil­sə, bö­yük iş gör­müş olar. Bu­nu da film or­ta­ya çı­xan­dan son­ra gör­mək olar".

Oxumağa davam et
Reklam
Reklam

Gündəm