İqtisadi gündəm
Moskva pat vəziyyətində (FOTO)
Cənubi Qafqaz ölkələrinin Rusiyanın yaratdığı Avrasiya İqtisadi
Birliyinə qəbul edilməsi Dağlıq Qarabağ probleminin həll edilməsilə
nəticələnəcək”.
ANS PRESS-in məlumatına görə, rəsmi Moskva, Bakı və Ankarada bir
çox analitiklər belə hesab edir.
SSRİ-ni dağıdan Zbiqnev Bzejinskinin çalışdığı “Jamestown Fondu” öz
saytında Dağlıq Qarabağ münaqişəsindən və Putinin yaratdığı
Avrasiya İqtisadi Birliyinin gələcək taleyi haqqında məqalə dərc
edib.
Məqalədə Rusiya ekspertləri ilə yanaşı, Azərbaycandan olan
araşdırmaçı Adıgözəl Məmmədovun da fikirləri yer alıb.
“Rusiyalı ekspert: Avrasiya İqtisadi Birliyi Ermənistanın işğal
etdiyi torpaqlarla birgə yaşaya bilər” adlı məqalə rusiyalı
ekspertlərin fikirlərilə başlayır: “Ermənistanın bu Birliyə daxil
edilməsi Dağlıq Qarabağın hazırkı status-kvo vəziyyətini
dəyişməyəcək, əksinə yeni yaradılan Birlik Ermənistanla “Dağlıq
Qarabağ”ın iqtisadi təhlükəsizliyini qoruya biləcək və bu da region
dövlətlərinə öz müsbət təsirini göstərəcək.
Rusiya Elmlər Akademiyasının şərqşünaslıq institutunun Cənubi
Qafqaz regionu üçün təhlükəsizlik məsələləri üzrə mütəxəssisi
Arkadi Areşev qeyd edir ki, digər versiyalar üzərində düşünənlər
reallıqdan kənarda qalıblar. Ancaq bunun əksini düşünənlər də az
deyil. Misal üçün, rejissor Vladimir Lepexin, Rusiyanın iqtisadi
inkişaf naziri Aleksey Ulyukayev və Qazaxısan prezidenti Nursultan
Nazarbayev vurğulayır ki, Ermənistan özünün hazırkı “siyasi durumu”
ilə Avrasiya İqtisadi Birliyin üzvü ola bilməz.
Areşev öz açıqlamasında xatırladır ki, Lepexin əvvəlcə bəyan
etmişdi ki, Azərbaycan Ermənistanın eyni anda bu Birliyə daxil
edilməsi Birliyin inteqrasiya səviyyəsini qaldıra və bu ölkələr
arasında hökm sürən düşmənçilik ruhunu yumşalda bilər.
Rusiyalı nazir Ulyukayev də Bakıda səfərdə olan zaman demişdi ki,
hər iki tərəfin Avrasiya İqtisadi Birliyinə qəbulu Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin həllinə kömək edə bilər. Belə bir optimist ideya ilə
Nazarbayev də çıxış etmişdi. “Ancaq Azərbaycan Ermənistandan fərqli
olaraq bu Birliyə üzv olmaq üçün heç bir addım atmayıb”, - deyə
Areşev əlavə edib. Onun fikrincə, əgər rəsmi Bakı Moskvaya tərəf
addım atmasa, Rusiya da Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll edilməsi
üçün heç bir addım atmayacaq.
Azərbaycanlı ekspert Adıgözəl Məmmədov isə vurğulayır ki, Areşev
dolayısı yolla, Azərbaycanı qorxutmağa yönələn gizli mesaj
göndərib. “Əslində Moskva digər ehtiyat planı üzərində də işləyə
bilər. Çünki Kremldə hər kəs anlayır ki, Azərbaycan onlar üçün
Ermənistandan fərqli olaraq önəmli bir ölkədir. Və bu da nəticədə
Bakının gələcəkdə Rusiyanın böyük iqtisadi layihələrinə qoşulma
ehtimalını artırar. Moskva təkcə bu layihələrdə, eləcə də Avrasiya
İqtisadi Birliyində Türkiyəni də görmək istəyər. Ancaq hər kəs
anlayır ki, rəsmi Ankara Dağlıq Qarabağ problemi həll edilməyənədək
İrəvanla nə siyasi, nə də iqtisadi Birliyə daxil olar. Moskva bunu
gözəl anladığından yəqin özünün ehtiyat variantına əl atacaq”, -
deyə araşdırmaçı bildirib.
Adıgözəl Məmmədov
Adıgözəl Məmmədov hesab edir ki, Rusiya ilə Türkiyə bir vaxtlar
böyük imperiyalara sahib olduqlarından hər addımlarını ölçüb
biçməlidirlər, çünki hər iki ölkədə çoxsaylı millətlərin
nümayəndələri yaşadığından etnik milliyətçilik onların siyası
düzəmini dəyişə bilər. “Heç kəsə sirr deyil ki, hər iki ölkənin
regionda böyük maraqları var və elə bu maraqlar da Türkiyə ilə
Rusiyanı bütün aspektlərdə birləşdirə və böyük güc mərkəzinə çevirə
bilər. Türkiyə sön dövrlər milliyətçiyin nə qədər qüsurlu olduğunu
anladığından ölkə konstitusiyasına söykənən yeni dövlət
ideologiyası hazırladı və bu da özünün müsbət nəticəsini göstərdi.
Rusiya da Putinin 3-cü prezidentlik dövründən başlayaraq ölkə
daxilində baş qaldıra biləcək millətlərarası yeni qarşıdurmaların
qarşısını vaxtında almağı bacardı və nəticədə Rusiyanın böyük
interaqsiya layihələrinə digər dövlətlər də qoşuldu. Kremldə də çox
gözəl anlayırlar ki, Avrasiya ideyasının kökündə slavyan-türk
birliyi dayanır”, - deyə azərbaycanlı ekspert əlavə edib.
Rusiyalı analitiklər isə Moskvanın daha çox şey istədiyini
gizlətmir: “Rusiya Azərbaycan üzərində qələbə çalmaq və onu
Avrasiya İqtisadi Birliyinin inteqrasiya layihələrinə qoşmaq
fikrindədir. Moskva Azərbaycanla yanaşı İranın neft və qaz
sənayesinə də “şərik olmaq” düşüncəsilə yaşayır. Bütün bu
ideyaların həyata keçməsindən ötrü isə Kreml Dağlıq Qarabağ
münaqişəsini həll etməlidir, əks halda nə Bakının, nə Ankaranın
könlünü ala bilər”.
Deməli, belə çıxır ki, hazırkı durumda Rusiya pat vəziyyətinə
düşüb. O, nə Azərbaycanı, nə də Ermənistanı itirmək istəyir. Rusiya
hər iki dövlətin və Nazarbayevin "qılığına" girmək üçün isə Dağlıq
Qarabağ münaqişəsini həll etməlidir. Əks halda ona qalan yetim,
ac-yalavac Ermənistan qalacaq. Azərbaycan isə günü-gündən
güclənərək öz ordusunun gücü ilə torpağını geri alacaq. Rusiya isə
çox böyük ehtimalla, buna göz yumacaq, çünki o göz yummağın
sonucunda Azərbaycanı da Avrasiya İqtisadi Birliyində görmək
istəyəcək.
Qeyd edək ki, bu məqalənin çap edildiyi “Jamestown Fondu” 1984-cü
ildə yaradılıb və məqsədi qeyri-hökumət təşkilatlarınınadı ilə
dünya ölkələrinin siyasi durumunu araşdırmaqdır. Qlen Hovardın
rəhbərlik etdiyi bu Fondda ABŞ prezidentinin milli təhlükəsizlik
üzrə keçmiş müşaviri Zbiqnev Bzejinski və Mərkəzi Kəşfiyyat
İdarəsinin eks başçısı Ceyms Vulsi də çalışır.
Onu da bildirək ki, 1976-cı ildə ABŞ prezidenti seçilən C. Karterin
dövründə Bjezinski milli təhlükəsizlik məsələləri üzrə köməkçi
postuna (1977-1981) təyin edilir. Və bu vəzifədə çalışdığı dövrdə o
özünün antikommunist fəaliyyətini daha qabarıq şəkildə ortaya
qoyur, insan haqlarının pozulması üzündən SSRİ-ni çox sərt şəkildə
tənqid edir. Siyasi şərhçilər 1978-ci ildə məşhur Kemp-Devid
razılaşmasının imzalanmasında Zbiqnev Bjezinskinin xidmətlərinin
böyük olduğunu yazırdılar. Amma bu uğurlar heç də hamının ürəyincə
deyildi. Artıq yüksək dairələrdə onun əleyhdarları yaranmışdı.
Hətta onların öz cəbhəsində belə Zbiqnevi istəməyənlər vardı. Onun
siyasi mühakimələri tez-tez Karterin dövlət katibi olan S. Vensin
əks reaksiyası ilə qarşılaşırdı. İş o yerə qədər gəlir ki,
prezident öz administrasiyasında yaranan bu qarşıdurmanı aradan
qaldırmaq üçün hərəkətə keçir. Amma Bjezinskini bəyənməyənlər heç
də Venslə məhdudlaşmırdı. Onun həm də adları bilinməyən
əleyhdarları mövcud idi. Bjezinski isə heç nəyə məhəl qoymadan öz
işini bildiyi kimi davam etdirirdi. Lakin çox çəkmir ki, o, özündən
asılı olmayan səbəblər üzündən tutduğu vəzifədən getməli olur və
yenidən elm aləminə qayıdır. Belə ki, hakimiyyət dəyişikliyindən
sonra prezident postuna respublikaçı Ronald Reyqan gəlir və təbii
ki, Zbiqnev gedir. Bundan sonra Bjezinski müəyyən fasilələrlə
1960-cı ildən dərs verdiyi Kolumbiya universitetindəki professor
vəzifəsinə yenidən qayıdır. O, elmi fəaliyyəti dövründə bir sıra
sanballı kitablar yazır. Onlardan "Böyük iflas", "Hakimiyyət və
prinsip", "Böyük şahmat taxtası", "Seçim: qlobal hakimiyyət, yaxud
qlobal liderlik" və bu kimi əsərləri indi də öz əhəmiyyətini
qoruyub saxlayır. Onun yazdıqlarının bir çoxu Sovet İttifaqının və
postsovet Rusiyanın yaratdığı problemlərə həsr olunub. Rusiyanın
siyasətini həmişə tənqid edən Bjezinski 1991-ci ildə SSRİ-nin
süqutundan sonra bu ölkəni "Avrasiyanın düz mərkəzində yerləşən
qara dəlik" adlandırıb. Zbiqnevə görə müasir dünya bundan tez və
bacardıqca "ağrısız" qurtulmalıdır. Bjezinski 2000-ci ildən
Vaşinqton Beynəlxalq Strateji Təhqiqatlar Mərkəzinin qlobal
təhlükəsizlik və geostrateji kafedrasına rəhbərlik edir. O,
postsovet respublikalarında Rusiyanın təzyiqlərini azaltmaq,
Azərbaycanın, Ukraynanın, Gürcüstanın və başqa respublikaların
Qərbə inteqrasiyasının tənzimlənməsi, genişlənməsi üçün ciddi
çəkildə çalışır. Çeçenistanda vəziyyətin normallaşması, çeçenlərin
azadlıq əldə etməsindən ötrü aktiv fəaliyyət göstərir. O belə hesab
edir ki, yuxarıda adı çəkilən ölkələrə daha çox siyasi və iqtisadi
dəstək göstərilməli, onların NATO sıralarına qəbuluna yardım
edilməlidir. Bütün dünyada olduğu kimi Zbiqnev Bjezinskinin adı
Azərbaycanda da çox tanınır. Onun siyasi təhlilləri, fikirləri ölkə
mətbuatda vaxtaşırı yer alır. . Zbiqnevin Varşavadan başlayan həyat
yolu onu əvvəlcə Kanadaya apardı, sonra bu yol Vaşinqtona uzandı.
Öz biliyi, bacarığı sayəsində dünyanın bu gün barmaqla sayıla
biləcək nəhəng siyasi elm adamına, nüfuzlu politoloquna
çevrildi.
-
Sosial08:43
Azərbaycanın tanınmış professoru vəfat etdi - FOTO
-
Magazin208:36
Kristofer Nolan cəngavər olacaq, xanımı isə... - FOTO
-
Ekologiya07:17
Bu günə olan hava PROQNOZU - 20 dərəcə isti
-
Magazin206:16
Leonardo Di Kaprio ilə sevgilisi arasında NƏ BAŞ VERİR?
-
Səhiyyə05:15
Ömrü uzadan pəhriz sınaqdan UĞURLA ÇIXDI
-
Avropa03:43
Meqan Markl Keyt Middltonun xəstəliyindən necə istifadə etdi? - ŞOK DETALLAR
-
Avropa02:00
Azərbaycanlı jurnalist Kiyevdə vəfat etdi - FOTO
-
Magazin101:41
Azərbaycanda tanınmış müğənni üçün 2-ci dəfə TOY ÇALINACAQ - VİDEO