Ekopublika.az
Mərkəzi Bankın açıqlaması “ciddi siqnaldır”
Neftin qiymətinin ucuzlaşmasıyla bağlı ABŞ dollarının dəyərinin möhkəmlənməsi müqabilində qonşu və eləcə də dünyanın əksər ölkələrində milli valyutaların alıcılıq qabiliyyətinin düşməsi və Azərbaycan manatının isə sabit qalması haqda ötən ayda yazdığımız şərhdə Mərkəzi Bankın (AMB) bundan ötrü bazara son aylarda hansı məbləğdə intervensiya – dollarla müdaxilə edərək manat aldığının bəlli olmadığı faktını qeyd etmişdik.
AMB-in rəsmi valyuta ehtiyatlarının isə azaldığını yazmışdıq. Belə
ki, keçən ilin avqust ayından başlanan prosesə əsasən iyulun sonuna
ehtiyat 15193.4 min ABŞ dolları təşkil edirdisə, avqustun sonuna bu
rəqəmin 15190.9, sentyabrda 15042.4, oktyabrda 15033.6, noyabrda
isə 14996.3 min dollara bərabər olmaqla, dekabrın sonuna 13758.3
min təşkil etdiyini qeyd etmişdik. Bunun isə bilavasitə manatın
dəyəri ilə bağlı olduğu fikrini irəli sürmüşdük.
Lakin bu günlərdə AMB-dən verilən açıqlamaya əsasən, 2014-cü ilin
yanvar -noyabr ayları ərzində manatın məzənnəsinin ABŞ dollarına
nəzərən bahalaşmasının qarşısını almaqdan ötrü 1 milyard 270 milyon
dolları məbləğində alış həyata keçirildiyi bildirildi.
Yəni, valyuta bazarında təklif tələbi məhz dollar baxımından
üstələdiyindən 1 milyard 270 milyon dolları məbləğində alış həyata
keçirilmişdir ki, bazara manatla intervensiya edilərək dollar
alınıb. Və yalnız, keçən ay – dekabr ayı ərzində dolların
bahalaşması təhlükəsi ortaya çıxdığından AMB tərəfindən qeyri-nağd
və nağd şəkildə bazara 1 milyard 127 milyon ABŞ dolları məbləğində
intervensiya olunuraq manat alışı həyata keçirilib.
AMB-in rəsmi valyuta ehtiyatlarının keçən ilin avqustundan
azalmasına gəldikdə isə açıqlamada bu, həmin ehtiyatların idarə
edilməsi strategiyasına uyğun olaraq valyuta diversifikasiyasından
irəli gələn amillərlə bağlı olduğu bildirilmişdir. Belə ki, valyuta
ehtiyatları AMB-in investisiya strategiyasına uyğun olaraq,
ehtiyatların qorunması və gəlirliliyin təmin edilməsi məqsədilə ABŞ
dolları ilə yanaşı, avro və ingilis funt sterlinqi başda olmaqla
digər sərbəst dönərli valyutalara şaxələndirilərək saxlanb idarə
edildiyindən, “səbəbkar” ABŞ dollarının bu valyutalara nəzərən
möhkəmlənməsi olmuşdur. Belə ki, o biri valyutaların ucuzlaşması
dollarla yenidənqiymətləndirmə nəticəsində ehtiyat məbləğini aşağı
salıb.
Sözümüz bunda deyil.
Əvvəla, AMB-in sözügedən açıqlaması yerinə düşdü. Düzdür, bir qədər
gecikmiş oldu, amma bununla çox məsələyə aydınlıq gəldi. İkincisi,
manatın dəyərinin qorunmasında Mərkəzi Bankın necə böyük rol
oynadığı bir daha üzə çıxdı. Üçüncüsü isə, açıqlamada manatın
məzənnəsinin sabitliyinin qorunub saxlanılacağı sözügedən qurumun
2015-ci il üçün də pul və maliyyə sabitliyi siyasətində mühüm
vəzifə təşkil edəcəyi təkrar olundu.
Ancaq burada bəzi məqamlar vardır. Açıqlamaya əsasən, keçən il
ərzində AMB-in rəsmi ehtiyatının azalması fonunda ölkənin valyuta
bazarına intervensiya - 1 milyard 270 milyon ABŞ dolları məbləğində
alış və 1 milyard 127 milyon dolları həcmində isə satış həyata
keçirilmişdir ki, nəticədə 143 milyon qazanc əldə edilib.
Bu da çox müsbət nəticədir.
Amma 1 milyard 270 milyon dollar alış ilin 11 ayı ərzində həyata
keçirilmişdirsə, 1 milyard 127 milyon dollar bir ayda – dekabr ayı
ərzində “xərclənmişdir”. Düzdür, bu Rusiyada rublun kəskin, o
cümlədən digər qonşu ölkələrdə milli valyutaların məzənnəsinin
əhəmiyyətli dərəcədə ucuzlaşması ilə izah edilir. Lakin diqqəti
çəkən məqam odur ki, neftin dünya bazarlarında qiyməti keçən ilin
iyun ayından və bir çox ölkələrdə milli valyutalar artıq ilin
ikinci yarısından etibarən dəyərdən düşməyə başlasa da bizdə,
yanvar-noyabr ayları ərzində manat möhkəmlənməkdə olub. Və bir ay
ərzində dəyərdən düşməmək üçün birdən-birə 1 milyard 127 milyon
dollar məbləğində müdaxilə edilib.
Bu isə heç də yaxşı göstərici deyil.
Düzdür, məsələn, Rusiyada yanvar ərzində hələlik bu ölkənin valyuta
bazarına bir gündə 1 milyard 323 milyon dollar intervensiya edilib.
Ümumiyyətlə, cari ilin yanvarın 9-na olan məlumata əsasən Rusiya
Federasiyasının beynəlxalq valyuta ehtiyatları 386,2 milyard dollar
təşkil edib ki, 2014-cü il dekabrın 26-da bu rəqəm 388,5 milyard
dollara bərabər olub.
Ancaq əsas, bu deyil. Xatırlayaq ki, Rusiya Mərkəzi Bankı ötən ilin
noyabrın 10-da yaranmış vəziyyətdən çıxmaq məqsədilə rublun
dəyərini sərbəst buraxdığını – üzən məzənnə siyasətinə keçdiyini
bəyan etsə də heç bir ay keçməmiş - dekabrın 1-də bazara yenidən
intervensiya edildi. Çünki anoloji vəziyyətdə milli valyutanın
dəyərini sərbəst buraxmaq mümkün deyil.
Üstəlik, Rusiyada təcrübə göstərir ki, valyuta müdaxilələrinə
baxmayaraq, rublun dəyərini də qoruyub saxlamaq müəssər olmur.
Ümumiyyətlə, əvvəldə də qeyd etdiyimiz kimi qonşu ölkələrin hər
birində bir sıra milli valyutalar ABŞ dollarına nəzərən ciddi
devalvasiyaya uğrayıb ki, rus rublu 80, qazax təngəsi 19, türkmən
manatı 22, belarus rublu 17, Ukrayna qrivnası 90, turk lirəsi 8
faiz ucuzlaşmışdır. Gürcüstanda da dollar almaq üçün getdikcə, daha
artıq lari ödəmək tələb olunur.
Ölkəmizə gəldikdə isə manatın dəyərinin qorunması məqsədilə AMB tərəfindən dekabr ayı ərzində 1 milyard 127 milyon dollar həcmində müdaxilə “ciddi siqnal” sayılmalıdır. O mənada ki, manatın dollara nəzərən məzənnəsinin sabitliyi ölkədə mövcud makroiqtisadi sabitlik baxımından vacib sayılır. Ancaq buna o zaman uzunmüddətli nailolma mümkündür ki, ölkədə güclü rəqabətə qabiliyyətlilik olsun və milli pul vahidimiz neftdən kənar sahələri də təcəssüm etdirə bilsin.
Neftin dünya bazarlarında qiymətinin ucuzlaşmaqda olması isə ölkəyə
dollar axınını getdikcə azaltmaqdadır. Çünki ixrac edə biləcəyimiz
başqa heç nə yoxdur. Kənara ixracın 86 faizini xam neft təşkil
edir. Tədiyyə balansımızda profisiti yaradan da məhz neft və neft
məhsulları sayılır. Bunların qiymətləri isə enir və üstəlik, satış
da azalır.
Odur ki, AMB əlində olan bütün vasitələrdən sonadək istifadə edəcək.
Ancaq ümid qeyri-neft sahələrinədir.
Pərviz Heydərov
-
Nida Təhlil 17:11
İrəvan “Krokus”la bağlı bəyanatı rədd etdi: Kreml necə cəzalandıracaq?
-
Sosial16:58
Bu avtomobillərlə taksi fəaliyyəti göstərmək qadağan edildi
-
Sosial16:36
Azərbaycanda sayğaclar ikiqat hesablayır - ŞOK İDDİA
-
Sosial16:08
Əli Əsədov yeni qərar imzaladı
-
Rəsmi xronika14:51
İlham Əliyev bu qanunu təsdiqlədi
-
Nida Xəbər 14:26
Yeni Kaledoniyada Azərbaycan bayrağı qaldırıldı
-
Magazin113:31
Tolik pərt etdi: "Bu da liftdə öpüşən Sabir" - VİDEO
-
Magazin112:56
Xalq artistindən valideynlərə və müəllimlərə MÜRACİƏT - VİDEO