Ekopublika.az
Prezident İlham Əliyev: “Cənub” qaz dəhlizi enerji təhlükəsizliyi layihəsidir”
“Bu görüşün keçirilməsi üçün çox münasib bir vaxtdır. Çünki bu il “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin praktiki olaraq həyata keçirilməsi başlayır. Bu layihə bizi birləşdirir və onunla bağlı əlavə əlaqələndirmə, fikir mübadiləsi lazımdır. Əminəm ki, bugünkü görüş ərzində fikir mübadiləsi, müzakirələr bu layihənin uğurla həyata keçirilməsinə töhfə verəcəkdir”.
Bunu fevralın 12-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham
Əliyev Bakıda Cənub qaz dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində
nazirlərin görüşündə çıxışı zamanı deyib.
Prezident qeyd edib ki, Azərbaycan dünyada neft hasil edən ilk
ölkə kimi tanınır: “Bu, XIX əsrin ortalarında baş verdi. Eyni
zamanda, XX əsrin ortalarında dənizdə neft hasil edən ilk ölkə də
Azərbaycandır. Bu səbəbdən Azərbaycanın neft sənayesinin tarixi çox
zəngindir. Onu da bildirmək istəyirəm ki, İkinci Dünya
müharibəsində Azərbaycanda istehsal olunan neft Sovet İttifaqının
hasil etdiyi neftin 80 faizini təşkil edirdi. Azərbaycan neftçiləri
faşizm üzərində Qələbənin əldə edilməsinə böyük töhfə veriblər. Ola
bilsin ki, Azərbaycan nefti olmasaydı, İkinci Dünya müharibəsinin
nəticələri başqa cür olardı.
Lakin Sovet İttifaqının süqutu zamanı neft sənayesindəki vəziyyət
ürəkaçan deyildi. Quruda olan yataqlar əsasən tükənmişdi. 1991-ci
ildə Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdə neft sənayesi böhran
içərisində idi. Nəinki neft sənayesi, bütövlükdə biz ciddi hərbi,
siyasi, iqtisadi böhranla üzləşdik. Vətəndaş müharibəsi,
Ermənistanın işğalı baş verdi. Nəhəng neft yataqlarımızın işlənməsi
üçün nə maliyyə ehtiyatlarımız, nə də ki texniki imkanlarımız
vardı.
Yalnız Heydər Əliyev 1993-cü ildə Prezident seçildikdən sonra
vəziyyət sabitləşdi, vətəndaş müharibəsi dayandı, biz islahatlara
başladıq. İslahatların mühüm elementlərindən biri Azərbaycanı
dünyaya açıq etmək idi. Biz xarici sərmayələri cəlb etməyə başladıq
və Azərbaycanda çox yaxşı sərmayə mühitini yaratdıq. Bu fakt
sayəsində Azərbaycanın indiki iqtisadiyyatı davamlıdır, sabitdir.
Birbaşa xarici sərmayələrin adambaşına olan həcminə görə Azərbaycan
keçmiş sovet məkanında aparıcı yerdədir”.
Dövlət başçısı qeyd edib ki, 1994-cü il Azərbaycanın yeni enerji
strategiyasının başlanğıc ili idi: “Hökumətimiz ilə dünyanın əsas
neft şirkətləri konsorsiumu arasında müqavilə imzalandı. 1994-cü
ildə imzalanan müqavilə dərhal “Əsrin müqaviləsi” adını aldı. Bu,
sərmayələrin həcmi və resurs əsası kimi götürülən
“Azəri-Çıraq-Günəşli” yatağının dünyadakı ən böyük neft
yataqlarından biri olması faktı ilə bağlı idi. İyirmi ildən çoxdur
ki, həmin yataq işlənilir və ölkəmizdə neft hasilatının əsas özəyi
hesab olunur. Buna görə də 1994-cü il enerji strategiyasının
başlanğıc ili oldu. Beləliklə, Xəzər dənizi ilk dəfə olaraq xarici
sərmayələr üçün açıq elan edildi.
Lakin Azərbaycanın açıq dənizə çıxışı olmayan ölkə olduğunu nəzərə
alaraq bizim neftimizi nəql etmək üçün boru kəmərləri şəbəkəsinə
ehtiyacımız var idi. Birmənalı olaraq, Azərbaycan, Gürcüstan və
Türkiyə arasında regional əməkdaşlığa əsaslanan əlaqələndirilmiş
səylər beynəlxalq bazarlara neft və qazın nəqli üçün başlanğıc
mərhələdə müasir boru kəmərləri sistemini mümkün etdi.
Azərbaycanın enerji siyasətinin həyata keçirilməsində bu gün
haqqında danışdığımız Cənub qaz dəhlizi üçün vacib olan vəziyyəti
mümkün edən bir neçə mühüm mərhələləri sizə xatırlatmaq istərdim.
Çünki “Cənub” qaz dəhlizi layihəsi burada - Azərbaycanda son 20 il
ərzində tərəfdaşlarımızla apardığımız işə əsaslanır. 1996-cı ildə
Azərbaycanla bp-nin rəhbərlik etdiyi xarici şirkətlər konsorsiumu
arasında “Şahdəniz” yatağına dair saziş imzalandı. “Şahdəniz” qaz
yatağı Cənub qaz dəhlizi üçün ən mühüm resurs bazasıdır. 1997-ci
ildə “Çıraq” platformasında ilk neft hasil edildi. Bu, ola bilsin
ki, neft sənayesi tarixində rekord idi. Yəni, müqavilənin
imzalanması ilə ilk neftin hasil edilməsi arasında vaxt fərqi cəmi
üç il oldu. 1999-cu ildə Xəzər dənizi ilə Qara dənizi birləşdirən
Bakı-Supsa boru kəməri çəkilmişdir. Beləliklə, Azərbaycan nefti
Gürcüstanın Qara dənizdəki Supsa limanına nəql edilməyə başlandı.
Bu, şaxələndirilmənin vacib elementi idi. İlk dəfə olaraq Qara
dənizlə Xəzər dənizi xam nefti nəql edən boru kəməri ilə birləşdi.
2006-cı ildə Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəməri istismara
verildi. Xəzər və Aralıq dənizləri ilk dəfə olaraq boru kəməri ilə
birləşdi. 2007-ci ildə Bakı, Tbilisi və Türkiyənin Ərzurum şəhərini
birləşdirən Cənubi Qafqaz qaz kəməri çəkildi”.
İlham Əliyev deyib ki, bütün bu mühüm mərhələlər Azərbaycanın
enerji siyasətinin həyata keçirilməsində olduqca əhəmiyyətli idi:
“Biz Gürcüstan və Türkiyədəki tərəfdaşlarımızla birgə qarşımızda
duran bütün məqsədlərə və hədəflərə nail olduq. Bu, həmçinin
məhsuldar regional əməkdaşlığın gözəl nümunəsi idi. Bu halda
bir-birini dəstəkləyən və bir-biri ilə əməkdaşlıq edən üç ölkə çox
iddialı məqsədlərə nail oldu. Lakin bu, demək lazımdır ki,
planlarımızın yalnız başlanğıcı idi. Çünki nəhəng “Şahdəniz” yatağı
və Azərbaycanın digər qaz yataqları təbii qazı Azərbaycandan
beynəlxalq bazara nəql edəcək Cənub qaz dəhlizinin çəkilməsinin
zəruriliyini diktə edirdi. Bu layihənin də həyata keçirilməsində
mühüm mərhələlər var. 2011-ci ildə mənimlə Avropa Komissiyasının
sədri cənab Barrozu arasında Bakıda Cənub qaz dəhlizi haqqında
Birgə Bəyannamə imzalandı. Bu sənəddə Azərbaycan Cənub qaz
dəhlizinə əsas töhfə verən və həyata keçirən ölkə kimi
göstərilir”.
Dövlət başçısı qeyd edib ki, 2012-ci ildə TransAnadolu - TANAP qaz
boru kəmərinin tikintisi ilə əlaqədar Azərbaycan ilə Türkiyə
arasında saziş imzalandı: “Bu saziş Cənub qaz dəhlizinin həyata
keçirilməsində mühüm rol oynadı. Çünki Azərbaycan qazının nəql
edilməsində əsas olacaq layihənin uzun illər ərzində müzakirəsi
zamanı bizim tərəfimizdən TANAP layihəsi təqdim edildi, dərhal
bütün tərəfdaşlarımızın güclü dəstəyini qazandıq. Bir sözlə, TANAP
Cənub qaz dəhlizinin həyata keçirilməsində mühüm yer tutur. Siz
yəqin ki, bilirsiniz, artıq TANAP-ın praktiki həyata keçirilməsinə
başlanıb”.
İlham Əliyev deyib ki, 2013-cü ildə TransAdriatik boru kəməri
Avropaya əsas ixrac marşrutu kimi seçildi və 2014-cü il sentyabrın
20-də isə Cənub qaz dəhlizinin təməlqoyma mərasimi burada - Bakıda
keçirildi: “Bu, 1994-cü il sentyabrın 20-də “Əsrin müqaviləsi”nin
imzalanmasından düz 20 il sonra baş verdi. Bu, görülmüş işlərin
qısa tarixçəsi idi. Buna görə bir daha demək istəyirəm ki, artıq
Azərbaycanda və qonşuluqda yaradılan həmin mühüm elementlər olmadan
bu gün “Cənub” qaz dəhlizi layihəsi yalnız yaxşı bir ideya və ya
istək kimi səslənərdi. Lakin bu gün bu layihə artıq həyata
keçirilmə mərhələsində olan layihədir.
Qeyd etmək istəyirəm ki, Dövlət Neft Şirkəti ilə əsas investorumuz
olan bp arasında tərəfdaşlıq neft-qaz layihələrimizin həyata
keçirilməsində olduqca mühüm rol oynadı. Artıq 20 ildir ki, bu
tərəfdaşlıq davam edir və gələn illərdə də davam edəcək.
Bir daha deyim ki, Cənub qaz dəhlizi üçün resurs bazası bp-nin
əməliyyatçı olduğu “Şahdəniz” yatağıdır. “Şahdəniz”dən başqa digər
nəhəng qaz yataqlarını da götürsək, – yeri gəlmişkən,
hesablamalarımıza görə Azərbaycanın təsdiqlənmiş qaz ehtiyatları
2,5 trilyon kubmetrdən çoxdur, - “Abşeron”, “Ümid” və digər
yataqlar “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinə birmənalı olaraq töhfə
verəcək. Çox güman ki, bu gün proqnozlaşdırdığımız rəqəmləri
üstələyən daha çox hasilatımız və ixracımız olacaq.
Əməkdaşlığımızın vacib elementi, əlbəttə ki, səylərimizin
əlaqələndirilməsidir. Fikrimcə, Məşvərət Şurasının bu gün keçirilən
toplantısı bu məqsədi daşıyacaq. Görülmüş və planlaşdırılmış işlər
barədə təqdimat olacaq. Lakin bu layihədə iştirak edən bütün
ölkələr və şirkətlər arasında əlaqələndirmə və səmərəli ünsiyyət
uğurun əsas ilkin şərtlərindən biri olacaq. Əvvəlcə olduğu kimi,
Gürcüstan, Türkiyə və Azərbaycan arasında aparılmış üçtərəfli
əməkdaşlığa bənzər qaydada işləməliyik. Həmin üçtərəfli əməkdaşlıq
və yüksək səviyyədə olan qarşılıqlı etimad, dəstək artıq qeyd
etdiyim layihəni həyata keçirməyə imkan yaratdı. Hazırda isə daha
mürəkkəb vəziyyətdir. Çünki iştirakçıların və tərəflərin sayı
çoxdur. Buna görə bizə maksimal səviyyədə qarşılıqlı etimad
lazımdır və bir-birimizi dəstəkləməliyik. Hamımız bu layihənin
həyata keçirilməsinə töhfə verməliyik ki, onu vaxtında icra
edək”.
Prezident vurğulayıb ki, Cənub qaz dəhlizi enerji təhlükəsizliyi
layihəsidir: “Bu, bizim üçün enerji təhlükəsizliyidir. Çünki
Azərbaycan beynəlxalq bazarlara böyük həcmdə təbii qazı ixrac etmək
imkanı qazanacaq. Bu, həm də istehlakçı və tranzit ölkələr üçün
enerji təhlükəsizliyidir. Çünki bu gün enerji təhlükəsizliyinə
istənilən ölkənin milli təhlükəsizliyindən ayrı baxıla bilməz.
Enerji resursları nəinki çiçəklənmə, proqnozlaşdırma və sabitlik
mənbəyi ola bilir, həmçinin bəzən rəqabət və düşmənçilik mənbəyinə
də çevrilir. Fikrimizcə, bizim fəlsəfəmiz ondan ibarətdir ki,
enerji resursları sabitliyə, proqnozlaşdırmaya, əməkdaşlığa və
qarşılıqlı dəstəyə töhfə verməlidir. Əminəm ki, hasilatçı, tranzit
və istehlakçı ölkələr üçün uduşlu vəziyyət, layihənin 3 komponenti
arasındakı maraqlar balansı layihəmizin uğurla həyata
keçirilməsinin başlıca səbəbi olacaq.
Enerji resurslarının şaxələndirilməsi hazırda beynəlxalq
təşkilatların əsas arenasında müzakirə olunan məsələdir. Azərbaycan
şaxələndirmədə öz rolunu oynayır. Şaxələndirmə haqqında danışanda
biz yalnız marşrutların deyil, həm də mənbələrin şaxələndirilməsini
nəzərdə tuturuq. Marşrutların da şaxələndirilməsi vacibdir, lakin
mənbə eyni olanda vəziyyət çox dəyişmir. Mənbələrin
şaxələndirilməsi vacibdir. Bu halda, Xəzər dənizində çıxan qaz -
Azərbaycan qazı növbəti illər ərzində Avropa istehlakçıları üçün
yeganə yeni qaz mənbəyi olacaq.
Əlbəttə ki, bu, tamamilə başqa vəziyyət yaradır. Bu gün qarşımızda
ölkələrdən ibarət komanda var. Avropa Komissiyası güclü dəstəyini
verir. Çox şadam ki, bugünkü görüşdə cənab Şefçoviç iştirak edir.
Bu, planlarımızda nikbinliyi artırır. Çünki əminəm ki, bu layihənin
həyata keçirilməsi məqsədilə nəzərdə tutduğumuz bütün məsələlər öz
həllini tapacaq. Layihə vaxtında icra olunacaq və hamımız Cənub qaz
dəhlizinin baş tutmasını qeyd edəcəyik. Lakin buna nail olmaq üçün
əlaqələndirmə, qarşılıqlı etimad və bu prosesə qoşulmuş bütün
ölkələr arasında sıx qarşılıqlı əlaqə lazımdır.
Bu gün bizimlə olduğunuza görə sizə bir daha minnətdarlığımı
bildirirəm və Məşvərət Şurasına uğurlar arzulayıram”.
Avropa Komissiyasının enerji birliyi üzrə sədr müavini Maroş
Şefçoviç çıxış edərək dedi: “Əvvəlcə gözəl Bakı şəhərinə, bu cür
möhtəşəm iclas zalına səmimi dəvətinizə görə hamımızın adından Sizə
minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm. Açılış nitqinizdə böyük
təəssürat bağışlayan tarixçəni xatırlatdığınıza görə minnətdarıq.
Ən böyük təəssürat isə ondan ibarətdir ki, Siz heç vaxt nitqinizi
kağızdan oxumursunuz. Siz bu tarixçəni əzbər bilirsiniz, çünki
şəxsən iştirak etmisiniz. Siz ölkənizə, regionun gələcəyinə və bu
layihəyə bağlısınız. İki ay əvvəl keçirdiyimiz görüş zamanı anladıq
ki, keçmişdə buraxdığımız səhvləri öyrənməliyik. Həmin vaxt
regionla bağlı olan böyük layihələr maddi formasını tapmadı, çünki
kifayət qədər siyasi dəstək yox idi. Biz siyasi baxımdan bu
məsələlərə kifayət qədər əhəmiyyət vermədik və əlaqələndirmə
mexanizmi çatışmırdı. Bilirdim ki, belə miqyaslı layihə üçün
problemlərin həllinə yönəlmiş yanaşmadan istifadə etməliyik.
Bilirik ki, bu qədər təəssürat bağışlayan, belə bir əhəmiyyətə
malik olan “Cənub” qaz dəhlizi kimi layihəni həyata keçirdikdə,
əlbəttə ki, bir çox məsələlər həll olunmalı, onlar vaxtında, lazımi
qaydada və konstruktiv yanaşma əsasında aradan qaldırılmalıdır. Bu
səbəbdən deməliyəm ki, Xəzər qazının Avropaya çatdırılması bizim
uzunmüddətli arzumuz idi. Lakin biz bunu hazırda nəinki düşünmürük,
görülmüş işlər sayəsində bu layihəyə artıq yaxınıq.
Bildiyiniz kimi, mən Avropa İttifaqında enerji birliyinin qurulması
ilə məşğulam. İstəyirik ki, bu layihə Avropa məkanında gözəçarpan
keçid yaratsın. Müxtəlif nöqteyi-nəzərdən götürsək, bu müzakirə
siyasi gündəlikdə daha yüksək səviyyəyə qaldırılıb. Çünki bu məsələ
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, enerji təhlükəsizliyi ilə bağlıdır.
Səmimi desək, biz Avropa İttifaqında yayda yox, qışda nəyin baş
verəcəyi haqqında düşünməkdən artıq yorulmuşuq. İnanırıq ki, Avropa
kimi böyük iqtisadiyyata və etibarlı istehlakçıya xoş münasibət
bəslənilməlidir. Onun ardı kəsilməyən qaz təchizatına hüququ
olmalıdır. Buna görə də biz vəziyyətin yaxşılaşması üçün əlimizdən
gələni etməliyik. Nail olmaq istədiyimiz həmin şaxələndirilmənin
əsas vasitələrindən biri mənbələrin və resursların
şaxələndirilməsidir.
Dediyiniz kimi, Cənub qaz dəhlizi Avropa istehlakçılarına yeni
təchizat marşrutu ilə yeni qazı nəql edəcək birinci əsas layihədir.
Bu gün Avropa İttifaqında apardığımız hesablamalara görə, istifadə
etdiyimiz qazın 66 faizi, neftin isə 90 faizi idxal edilir.
Gələcəkdə isə Avropa İttifaqına idxal etdiyimiz qazın həcmi 84
faiz, neftin həcmi isə 94 faiz olacaq. Yaxşı bilirsiniz ki, idxal
edilən neft və qazın əsas hissəsi üç qonşumuzdan - Rusiya, Norveç
və Əlcəzairdən daxil olur. Lakin onu da açıq söyləməliyik ki,
Ukraynadakı hazırkı böhran vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirdi. Biz
mütləq olaraq şaxələndirməni əvvəlkindən daha çox
genişləndirməliyik. Elə indicə mən bolqar həmkarlarımızı
salamladım, birinci gün Sofiyada onlarla görüş keçirdik. Bu
toplantı şuranın qərarı ilə keçirildi. Çünki uzun illər ərzində
müzakirə olunan ən iri layihələrdən biri olan “Cənub axını”
layihəsinin təxirə salınması ilə bağlı qərar qəbul edilmişdir. Bu
layihə baş tutmadı və bu baxımdan Cənub-Şərqi Avropanın
həssaslığını göstərdi. Bu problemi biz həll etməliyik. Avropa
İttifaqının üzvü olan bütün dövlətlərin enerji təhlükəsizliyinə,
Avropa enerji sisteminə real inteqrasiyasını təmin etməliyik. Belə
qərara gəldik ki, Avropanın cənub-şərq hissəsindəki üzv dövlətlərin
ən azı üç müxtəlif enerji mənbələrinə çıxışına zəmanət verəcək
tədbirlər planı iyunda hazırlansın. Bu halda şaxələndirmə və sabit
enerji platforması haqqında danışmaq olar.
Əlbəttə ki, biz hazırda həyata keçirilən “Cənub” qaz dəhlizi
layihəsinin uğuruna və tempinə böyük ümidlər bəsləyirik. Buna görə
də hesab edirəm ki, bu layihə üçün Məşvərət Şurası ideyası əla
ideyadır. Şadam ki, bu gün biz konsorsiumdakı biznes
tərəfdaşlarımızla da konkret məsələləri müzakirə edəcəyik.
Çox şadam ki, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının nümayəndəsi
cənab Puliti buradadır. Digər təsisatlara - Avropa İnvestisiya
Bankının, Dünya Bankının nümayəndələrinə də söz veriləcək. Çünki
hesab edirəm ki, bu layihə digər beynəlxalq maliyyə təsisatları
üçün də maraqlıdır. Ona görə ki, biz Avropa İttifaqı olaraq öz
enerji qurğularımızı bu layihəyə qoşaraq onun müəyyən hissələrinə
artıq dəstək vermişik.
Cənab Prezident, çıxışımın sonunda Sizə təşəbbüsünüzə və Bakıya
səmimi dəvətinizə görə bir daha minnətdarlığımı bildirirəm.
Fikrimcə, bugünkü görüşün ən yaxşı nəticəsi yol xəritəsinin tərtibi
ola bilər. Biz hansı işlərin görülməsini, hansı problemlərin
olduğunu aydın şəkildə bilməliyik. Onları həll edə biləcəyikmi və
nə vaxt həll edəcəyik? Cədvələ uyğun işləyəcəyik və
proqnozlaşdırdığınız kimi, Xəzər qazını bu onilliyin sonuna qədər
Avropada görəcəyik”.
Sonra Məşvərət Şurası öz işini davam etdirdi.
Azərbaycanın energetika naziri Natiq Əliyev bir daha qonaqları
salamladı və iclasın yüksək səviyyədə keçəcəyinə əminliyini
bildirərək dedi: “Biz bu gün buraya “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin
həyata keçirilməsi ilə bağlı hazırkı vəziyyəti, çağırışları,
məsələləri müzakirə etmək və müvafiq həll yollarını işləyib
hazırlamaq üçün toplaşmışıq. Ötən illər 2011-ci ilin yanvarında
imzalanmış Birgə Bəyannamə ilə Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyev və Avropa Komissiyasının sədri Joze Manuel
Barrozu tərəfindən irəli sürülmüş “Cənub” qaz dəhlizi layihəsi üçün
çox məhsuldar illər olmuşdur. Azərbaycan Prezidenti bugünkü açılış
nitqində “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin reallaşmasına cəlb olunmuş
bütün ölkələrin, o cümlədən Türkiyə, Gürcüstan, Avropa İttifaqının
və aparıcı şirkətlərin xüsusi rolunu qeyd etdi.
Gəlin bir anlıq geriyə baxaq, görək biz bu günədək birlikdə nələrə
nail olmuşuq? Qarşımızda hansı vəzifələr durur və nazirlər
səviyyəsində bu məsələlərin həlli ilə bağlı nə kimi işlər görülə
bilər?”
Natiq Əliyev “Cənub” qaz dəhlizi layihəsi çərçivəsində görülən
işlərdən danışdı, bu məsələdə Azərbaycanın tərəfdaş ölkələrlə
uğurlu əməkdaşlıq etdiyini dedi, layihə ilə bağlı hazırlıq
işlərinin uğurla həyata keçirildiyini diqqətə çatdıraraq bildirdi:
“Bizim məqsədimiz dəyişməz qalır. Məqsədimiz bütün bu infrastruktur
layihəsinin nəzərdə tutulduğu kimi, 2019-cu ildə fəaliyyətə
başlamasından ibarətdir. Bu, ölkələrimizin gələcək iqtisadi
inkişafı, eyni zamanda, Avropanın enerji təhlükəsizliyi üçün də
vacibdir. Artıq bizim əməkdaşlığımızın bəzi nümunələri mövcuddur.
2014-cü il sentyabrın 19-da Azərbaycan və Bolqarıstan prezidentləri
tərəfindən Birgə Bəyannamə imzalanmış və bu Bəyannamədə Azərbaycan
tərəfindən Bolqarıstanın, eləcə də Bolqarıstanın qaz şəbəkəsi
vasitəsilə Avropa bazarlarına gedən boru kəmərlərinin Azərbaycan
qazı ilə təchiz olunmasının önəmi öz əksini tapmışdır. Bolqarıstan
tərəfi Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti ilə “Bulgargas”
arasında 2013-cü ilin sentyabrında imzalanmış və 2020-ci ildən
başlayaraq 1 milyard kubmetr qazın Bolqarıstana çatdırılmasını
nəzərdə tutan müqavilənin əhəmiyyətini xüsusi vurğulamışdır.
2014-cü il dekabrın 19-da Azərbaycan Respublikası və Albaniya
Respublikası hökumətləri arasında Albaniya üçün qazla bağlı baş
planın işlənib hazırlanması sahəsində əməkdaşlığa dair Anlaşma
Memorandumu imzalanmışdır. Tərəflər Cənub-Şərqi Avropa regionu və
ümumilikdə Avropa İttifaqı üçün strateji maraq doğuran
TransAnadolu, TransAdriatik, İonAdriatik boru xətlərinin
əhəmiyyətini qeyd etmişlər”.
Sonra Türkiyənin energetika və təbii sərvətlər naziri Taner Yıldız
çıxış etdi. O, Cənub qaz dəhlizini Avropa İttifaqı ölkələrinin
təbii qazla təminatında ən önəmli layihə kimi dəyərləndirdi. Nazir
layihənin həyata keçirilməsi üçün Türkiyə tərəfinin götürdüyü
öhdəlikləri şərəflə yerinə yetirəcəyini vurğulayaraq dedi: “Türkiyə
həmişə olduğu kimi, xüsusilə belə bir layihədə qətiyyətini həm
siyasi, həm də iqtisadi cəhətdən davam etdirəcək. Bu layihə Avropa
İttifaqına üzv ölkələrin təbii qazla təmin olunması baxımından çox
mühüm layihələrdən biridir. “Cənub” qaz dəhlizi layihəsində,
xüsusən “Şahdənz-2”də öz payını artıran Türkiyə olaraq bu layihəyə
davam edirik.
Əlbəttə, Türkiyə yerləşdiyi coğrafiyadan qaynaqlanan bütün
imkanlardan həm qonşu ölkələr, həm də Avropa İttifaqının üzvü olan
ölkələr üçün istifadə edəcək. Türkiyə öz coğrafiyasından
qaynaqlanan imkanlardan yararlanmaqda davam edəcək.
Mən burada səslənən və səslənəcək çıxışlarla yanaşı, bəzi
ikitərəfli görüşləri də qeyd edərək bu iclasın bölgəmizə və
ölkələrimizə xeyirli olacağını arzu edirəm. Azərbaycanın ev
sahibliyi ilə Məşvərət Şurasının bu iclasının işlərin daha yüksək
səviyyəyə çatmasına töhfə verəcəyinə əminliyimi bildirir, hamınızı
sevgi və ehtiramla salamlayıram”.
Gürcüstanın Baş nazirinin müavini, energetika naziri Kaxa Kaladze
“Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin əhəmiyyətinə toxunaraq onun
iqtisadi və sosial səmərəsindən danışdı: “Bu möhtəşəm tədbirin
təşəbbüskarlarına və tərəfdaşlarımıza dərin hörmət və ehtiramımı
bildirirəm. Bugünkü tədbir Cənub qaz dəhlizinin həyata keçirilməsi
ilə bağlı bütün uğurlu hadisələrin məntiqi davamıdır.
Əziz həmkarlar, “Cənub” qaz dəhlizi layihəsi çərçivəsində gedən
işlər çox genişmiqyaslıdır, eyni zamanda, bizim və layihədə iştirak
edən başqa ölkələr üçün də çox vacibdir. Biz bu layihədən
investisiyalar, işsizliyin aradan qaldırılması, enerji
təhlükəsizliyi və iqtisadi inkişafın, sabitliyin təmin edilməsini
gözləyirik”.
Sonra Yunanıstanın məhsuldar istehsal, ətraf mühit və enerji naziri
Panagiotis Lafazanis çıxış edərək dedi: “Hər şeydən əvvəl, Cənub
qaz dəhlizi Məşvərət Şurasının birinci iclasının keçirilməsi ilə
bağlı Azərbaycan Hökumətinin təşəbbüsünə görə minnətdarlığımı
bildirmək istərdim. Biz burada göstərdiyiniz qonaqpərvərlik və
tədbirin yüksək səviyyədə təşkil olunmasına görə minnətdarlığımızı
bildiririk. Mən inanıram ki, bu Şuranın fəaliyyəti Cənub qaz
dəhlizinin reallaşması başa çatana qədər önəmli rol oynayacaq. Belə
ki, bu, bizə, bütün maraqlı tərəflərə və səhmdarlara eyni templə
irəliləməyimizi və ümumi məqsədlər istiqamətində fəaliyyətimizi
müzakirə etmək və əlaqələndirmək üçün yaxşı imkan yaradacaq. Bu,
doğrudan da “Cənub” qaz dəhlizi layihəsi ilə bağlı işlərin hazırkı
vəziyyətini müzakirə etmək üçün yaxşı imkan yaradır”.
Panagiotis Lafazanis də çıxışında “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin
əhəmiyyətinə toxunaraq bildirdi: “Cənub qaz dəhlizi ilə bağlı mühüm
amil ondan ibarətdir ki, bu layihə sürətlə həyata keçirilir və heç
şübhəsiz, 2020-ci ildən başlayaraq, Cənubi və Cənub-Şərqi Avropa və
daha geniş məkanın enerji xəritəsini dəyişəcək. Mən burada həm
Yunanıstanı, eyni zamanda, bir neçə həftə bundan əvvəl islahatlar
və yeniliklərin reallaşdırılmasını qarşısına məqsəd qoymuş yeni
formalaşmış hökuməti təmsil edirəm. Biz ölkə iqtisadiyyatının
müxtəlif sahələri, o cümlədən enerji sektorunda, xüsusilə təbii
sərvətlərimizin işlənilməsi ilə bağlı milli planlarımız və ictimai
korporasiyaların fəaliyyəti ilə bağlı işlərdə yeniliklər həyata
keçirmək əzmindəyik. Bununla belə, çox aydın şəkildə bildirmək
istəyirəm ki, TAP və “Cənub” qaz dəhlizi layihələrinin
dəstəklənməsi ilə bağlı bizim milli siyasətimiz dəyişməzdir. Biz
TAP layihəsinin Yunanıstanda nəzərdə tutulmuş vaxt çərçivəsində,
bütün tərəflərin hüquqlarına hörmət etməklə və layihənin keçdiyi
bütün ölkələrin yerli icmaları və iqtisadiyyatlarına fayda verəcək
şəkildə reallaşmasını təmin etmək üçün bütün maraqlı tərəflərlə sıx
və səmərəli şəkildə işləməyə sadiqik”.
Məşvərət Şurasının iclasında Albaniyanın energetika və sənaye
naziri Damian Qjiknuri də çıxış edərək dedi: “Azərbaycan Hökumətinə
bu mühüm tədbirin təşkilinə görə minnətdarlığımı bildirirəm.
Azərbaycan bir daha bu strateji layihənin tam şəkildə irəli
aparılması işində öndə durduğunu nümayiş etdirir”.
Damian Qjiknuri “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin Albaniya üçün
gətirəcəyi faydalardan danışaraq bildirdi: “Albaniya Hökuməti daha
çox Albaniya şirkətlərinin bu layihəyə cəlb edilməsində maraqlıdır.
Göründüyü kimi, bu layihə çətin maliyyə böhranı dövründə
iqtisadiyyatı inkişaf etdirməyə təkan verəcək bir layihədir və bir
çox ölkələrin iqtisadi inkişaf imkanlarını daha da
genişləndirəcək”.
Sonra söz Bolqarıstanın energetika naziri Temenujka Petkovaya
verildi. Nazir dedi: “Hər şeydən əvvəl, Cənub qaz dəhlizi Məşvərət
Şurası çərçivəsində nazirlərin görüşünə bizi ev sahibi olaraq dəvət
etdiyinə görə Azərbaycana təşəkkürümü bildirmək istərdim.
Bolqarıstan Hökuməti adından iki ölkə arasında enerji
tərəfdaşlığımızın strateji əhəmiyyətini təsdiqləmək istəyirəm.
Bolqarıstan dövləti həmişə Azərbaycanı dəstəkləyib və Avropada
ikinci ölkə olaraq Azərbaycanın müstəqilliyini, suverenliyini və
ərazi bütövlüyünü tanıyıb. Mənim üçün Bolqarıstanı Cənub qaz
dəhlizi Məşvərət Şurasında təmsil etmək böyük şərəfdir”.
Temenujka Petkova çıxışında “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin həyata
keçirilməsində Azərbaycanın xüsusi rolunu vurğulayaraq bildirdi:
“Bolqarıstan Respublikası Cənub qaz dəhlizinin həyata keçirilməsi
və inşasında bir daha Azərbaycanın həlledici rolunu vurğulayır.
Bolqarıstan Cənub qaz dəhlizinin inkişafını həmişə dəstəkləyib. Biz
bu layihənin həyata keçirilməsinə qüvvə və imkanlarımızı cəlb
etmişik”.
İtaliyanın İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin baş direktoru Gilberto
Dialuse “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin əhəmiyyətindən danışaraq
dedi: “Müasir şəraitdə İtaliya üçün “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin
strateji əhəmiyyəti daha da artır”.
Gilberto Dialuse çıxışında vurğuladı ki, Cənub qaz dəhlizi
İtaliyanın qaz təchizatının şaxələndirilməsində mühüm rol
oynayacaq. Baş direktor bildirib: “Bu layihə rəqabətin daha da
artırılması məqsədilə İtaliya və Avropa bazarlarının qazla təchiz
olunmasının şaxələndirilməsi imkanlarını daha da genişləndirir.
Cənub dəhlizinin TAP boru xətti vasitəsilə fəaliyyətə başlaması
təchizatın təhlükəsizliyi, marşrutların və mənbələrin
şaxələndirilməsi, eləcə də İtaliya və Avropa bazarlarında rəqabət
aparan bir sıra qaz təchizatçılarının sayının artırılmasının təmin
edilməsi işinə xidmət edəcək. İtaliya Hökuməti həqiqətən də
Azərbaycanla və bu layihəyə cəlb olunmuş digər ölkələrlə yüksək
səviyyədə münasibətlər çərçivəsində Cənub qaz dəhlizinin fəaliyyətə
başlaması işinə öz töhfəsini verməyə sadiqdir. Beləliklə, təkcə
İtaliya üçün deyil, ümumilikdə Avropa üçün qaz təminatının
təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsi, sədr müavini Şefçoviçin qeyd
etdiyi kimi, enerji ittifaqının əsas sütunlarından biridir”.
ABŞ Dövlət Departamentinin enerji ehtiyatları bürosunun xüsusi
nümayəndəsi Amos Hoçsteyn çıxışında bildirdi: “Bu tədbirdə Amerika
Birləşmiş Ştatları Hökuməti adından iştirak etməkdən məmnunluq
hissi keçirirəm. Eyni zamanda, Azərbaycan Hökumətinə belə bir mühüm
zamanda bu vacib tədbirin - Cənub qaz dəhlizi Məşvərət Şurasının
iclasının təşkilinə görə minnətdarlığımı bildirirəm. Mən Prezident
İlham Əliyevə Bakı-Tbilisi-Ceyhan layihəsindən başlayaraq həyata
keçirilən bütün bu işlərə rəhbərlik etdiyinə görə təşəkkürümü
bildirirəm. Bugünkü açılış nitqində Prezident Əliyevin söylədikləri
bəzi fikirləri bir daha vurğulamaq istəyirəm. Cənab Prezident bu
gün şaxələndirmə və şaxənləndirmənin əhəmiyyətindən danışdı. Eyni
zamanda, Prezident İlham Əliyev qeyd etdi ki, marşrutların
şaxənləndirilməsi vacib olmaqla bərabər, bu marşrutlar yalnız
təchizat mənbələrinin şaxələndirildiyi təqdirdə mühüm əhəmiyyət
kəsb edir. Bu iki amildən biri olmadıqda, enerji təhlükəsizliyi
mümkün deyil. Cənub qaz dəhlizi bu iki amilin hər ikisini özündə
birləşdirir və buna görə də Avropa enerji təhlükəsizliyinə dəstək
verilməsi ABŞ Hökumətinin həmişə strateji məqsədi olub və bundan
sonra da olacaq”.
ABŞ nümayəndəsi çıxışında enerji təhlükəsizliyi məsələlərinə də
toxunaraq vurğuladı: “Enerji təhlükəsizliyi məsələsi təkcə enerji
ilə bağlı deyil. Bu, sabitlik deməkdir. Geosiyasi sabitlik bu
regionların iqtisadi firavanlığı deməkdir. Cənub dəhlizi bizim
üçün, eyni zamanda, fikirləşirəm ki, burada əyləşən hər bir insan
üçün Avropa enerji təhlükəsizliyinin təməl daşıdır. Cənub dəhlizi
təkcə tranzit ölkələr və son nöqtə olan İtaliya üçün deyil.
“Şahdəniz” konsorsiumunun 2-ci və 3-cü fazaları işə düşən zaman bu
layihəyə əlavə qaz resursları cəlb oluna və beləliklə, bu layihənin
potensialı daha da arta bilər”.
Daha sonra söz Böyük Britaniyanın Azərbaycandakı səfiri İrfan
Siddiqə verildi. Diplomat dedi: “Birləşmiş Krallıq Azərbaycanın
strateji tərəfdaşı və Cənub qaz dəhlizini güclü şəkildə dəstəkləyən
ölkədir. Biz bu təşəbbüsün - Məşvərət Şurasının iştirakçısı
olmaqdan və bu layihəyə və layihənin uğurla həyata keçməsi işinə
davamlı dəstək verməyimizdən çox məmnunuq”.
Səfir Böyük Britaniyanın biznes, müəssisə və energetika üzrə dövlət
naziri Mətyu Hənkokun tədbirlə bağlı ünvanladığı məktubu oxudu.
Məktubda deyilir: “Birləşmiş Krallıq Azərbaycanla güclü
münasibətləri yüksək qiymətləndirir. Bu, özünü energetika sahəsində
çox aydın göstərir. Ötən 20 illik bir müddətdə uğurlu əməkdaşlıq
həyata keçirməklə Birləşmiş Krallıq Azərbaycan ilə münasibətləri
daha da möhkəmləndirmək və qarşılıqlı səmərəli layihələrlə bağlı
əməkdaşlığı bundan sonra da davam etdirmək əzmindədir. Bu baxımdan
biz Cənub qaz dəhlizini ciddi şəkildə dəstəkləyirik. “Cənub” qaz
dəhlizi layihəsi mühüm strateji layihə olmaqla Avropa İttifaqının
qaz təchizatında yeni mənbəni təmin edəcək və Azərbaycanın,
Birləşmiş Krallığın və digər tərəfdaş ölkələrin iqtisadiyyatlarına
böyük fayda verəcək. Bu baxımdan bu layihə ilə bağlı mən Azərbaycan
rəhbərliyinə dərin minnətdarlığımı ifadə etmək istəyirəm.
Azərbaycan hər zaman Cənub qaz dəhlizinə dəstək verilməsi işində
aparıcı rol oynamışdır”.
Məktubda “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin uğurla həyata keçirilməsi
istiqamətində Prezident İlham Əliyevin fəaliyyətinin yüksək
qiymətləndirildiyi qeyd olunub və layihənin strateji əhəmiyyəti
vurğulanıb: “Birləşmiş Krallıq Avropa enerji bazarlarının
Azərbaycan qazı ilə təmin olunması işinə güclü dəstək verilməsi
üçün əlindən gələni əsirgəməyəcək”.
bp şirkətinin Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə üzrə regional
prezidenti Qordon Birrell “Cənub” qaz dəhlizi layihəsi ilə bağlı
görülən işlər və qarşıda duran vəzifələrlə bağlı təqdimat etdi.
Qordon Birrell layihənin əhəmiyyətini bir daha vurğulayaraq dedi:
“Bu layihə neft və qaz sənayesi sahəsində meqalayihədir. Hazırda
bu, ola bilsin, dünyanın 3 və ya 4 ən iri enerji layihələrindən
biridir. Bu, Avropa və Türkiyə üçün yeni enerji mənbəyidir”.
Məşvərət Şurasının iclasında TransAnadolu qaz kəməri layihəsinin
baş meneceri Saltuk Düzyol və TransAdriatik qaz kəməri layihəsinin
icraçı direktoru İn Bradşav həmin layihələr çərçivəsində görülən
işlər barədə ətraflı məlumat verdilər. Avropa Yenidənqurma və
İnkişaf Bankının enerji və təbii ehtiyatlar üzrə icraçı direktoru
Rikkardo Puliti isə “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin iqtisadi
səmərəliliyi və maliyyələşdirilməsi məsələləri barədə danışdı.
Avropa İnvestisiya Bankının Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropada kredit
əməliyyatları üzrə direktoru Flavia Palanza investisiya qoyuluşu
baxımından layihənin cəlbedici olduğunu bildirərək onun
əhəmiyyətindən bəhs etdi: “Avropa Komissiyası ilə birlikdə Avropa
İnvestisiya Bankı Avropa üçün təhlükəsiz enerji mənbəyinin
şaxələndirilməsi və qaz bazarında rəqabətliliyin təmin edilməsi
baxımından mühüm insfrastruktur sayılan Cənub qaz dəhlizinin
reallaşdırılması işinə böyük önəm verir. Avropa İnvestisiya Bankı
TAP və TANAP layihələri ilə bağlı hadisələrin inkişafını yaxından
izləyirdi. 2013-cü ildə TAP layihəsi Cənubi İtaliyaya, Bolqarıstana
və Qərbi Balkan ölkələri kimi bütün potensial tranzit ölkələrə
Azərbaycan təbii qazının nəql edilməsi üçün üstünlük verilən
marşrut kimi seçilmişdir. Avropa İnvestisiya Bankı TAP layihəsini
bu gün Avropa Komissiyasının sədr müavininin də qeyd etdiyi kimi,
ümumi maraqlar layihəsi statusuna malik bir layihə kimi
alqışlayır”.
Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının Neft, Qaz və Mədən Məsələlərinə
dair Avropa, Orta Şərq və Şimali Afrika üzrə regional sektor müdiri
Karsten Fuelster beynəlxalq aparıcı maliyyə qurumlarının
nümayəndələrinin bu tədbirdə iştirakının əhəmiyyətini vurğuladı və
dünya maliyyə institutlarının “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin
icrası ilə bağlı uğurlu əməkdaşlıq həyata keçirdiklərini bildirərək
dedi: “Heç şübhəsiz, “Cənub” qaz dəhlizi layihəsi Azərbaycan
qazının dünya bazarlarına çıxarılması və beləliklə, regionun,
həmçinin Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunması
baxımından mühüm strateji layihədir. Beynəlxalq Maliyyə
Korporasiyası Dünya Bankı Qrupunun üzvüdür və Dünya Bankı Qrupu
həmişə bu layihəyə, həmçinin əvvəllər Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru
xətti kimi layihələrə uzun müddət dəstək vermişdir və bu baxımdan
biz bu regiondakı qazın dünya bazarlarına çıxarılmasının önəmini
yüksək qiymətləndiririk”.
Avropa Komissiyasının Enerji Birliyi üzrə sədr müavini Maroş
Şefçoviç tədbirin yüksək səviyyədə keçirildiyinə görə bir daha
Azərbaycan tərəfinə və Prezident İlham Əliyevə təşəkkür edərək
bildirdi: “Biz bu böyük layihənin müxtəlif aspektləri barədə çox
danışa bilərik. Yeni iş yerlərinin yaradılması, enerji
təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, layihənin keçdiyi ərazilərə yeni
biznes imkanlarının gətirilməsi və digər aspektlər. Bu layihə
enerji təhlükəsizliyi və təminatı işini gücləndirir.
Mən bu gün bu tədbirin səmimi dostluq şəraitində keçməsini yüksək
qiymətləndirirəm. Biz bu gün bu layihəni birgə həyata keçirmək üçün
özümüzü bir komanda kimi hiss etdik. Bu, həqiqətən də, bizim
hamımız üçün çox önəmlidir. Burada iştirak edən nazirlər və
şirkətlərin nümayəndələri bu layihəni strateji layihə, meqalayihə,
hamımız üçün prioritet olan bir layihə kimi dəyərləndirdilər.
Fikirləşirəm, hamı razılaşar ki, bu layihə hazırda reallaşmaqda
olan ən böyük layihədir və biz bunun həyata keçirilməsi üçün
məsuliyyət daşıyırıq. Çünki bu layihə, doğrudan da, marşrutların
keçdiyi bütün ölkələrin inkişafına təkan verə bilər. Eyni zamanda,
bu layihə Avropa İttifaqının enerji təhlükəsizliyinin
möhkəmləndirilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir”.
Türkiyənin energetika və təbii sərvətlər naziri Taner Yıldız da
çıxışında tədbirin yüksək səviyyədə baş tutduğunu dedi, bir daha bu
iclasın önəminə toxunaraq layihənin strateji əhəmiyyətini
vurğuladı: “İndiyə qədər ərsəyə gətirdiyimiz Bakı-Tbilisi-Ceyhan
neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz boru kəmərləri və digər
layihələrimiz kimi, son dərəcə əhəmiyyətli olan bu layihənin də
uğurla reallaşacağına heç kimdə şübhə yoxdur. Artıq bu layihə
siyasi, texniki, iqtisadi və maliyyə baxımından bütün tərəflərin
dəstəyini alıb və ortaq faydaya əsaslanan bir layihə halına
gəlib.
Bu, çox sevindirici haldır. Bu layihə ilə bağlı burada verilən
bütün məlumatlar üçün istər şirkətlərimizə, istərsə də maliyyə
qurumlarına, qeyri-hökumət təşkilatlarının hamısına təşəkkür
edirik”.
Tədbirin yekununda Cənub qaz dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində
nazirlərin görüşünün iştirakçıları tərəfindən mətbuat üçün Birgə
Bəyanat imzalandı.
-
Sosial08:43
Azərbaycanın tanınmış professoru vəfat etdi - FOTO
-
Magazin208:36
Kristofer Nolan cəngavər olacaq, xanımı isə... - FOTO
-
Ekologiya07:17
Bu günə olan hava PROQNOZU - 20 dərəcə isti
-
Magazin206:16
Leonardo Di Kaprio ilə sevgilisi arasında NƏ BAŞ VERİR?
-
Səhiyyə05:15
Ömrü uzadan pəhriz sınaqdan UĞURLA ÇIXDI
-
Avropa03:43
Meqan Markl Keyt Middltonun xəstəliyindən necə istifadə etdi? - ŞOK DETALLAR
-
Avropa02:00
Azərbaycanlı jurnalist Kiyevdə vəfat etdi - FOTO
-
Magazin101:41
Azərbaycanda tanınmış müğənni üçün 2-ci dəfə TOY ÇALINACAQ - VİDEO