İnanc
“Kənddə keçirilən Novruz bayramının dadı başqa idi” - Ağbabalı 82 yaşlı nənənin xatirələri
Novruz xalqımızın tarixi yaddaşından süzülüb gələn ənənələri yaşadan, keçmişimizi və gələcəyimizi bir-biri ilə bağlayan bayramdır. Bu səbəbdəndir ki, sovet hakimiyyəti illərində qoyulan qadağalar belə digər milli-mənəvi dəyərlərimiz kimi, Novruzu da Azərbaycan xalqının şüurundan silə bilmədi. Əlbəttə, Novruz adətlərinin qorunub saxlanılmasında yaşlı nəslin, baba və nənələrimizin rolu danılmazdır. Elə buna görə də ağbirçəklərimizdən birinin qapısını döyüb, evinə qonaq olduq. Məqsədimiz həm onunla bayramlaşmaq, həm də çox qədim kökləri olan, uzaq keçmişlərdən xalqımızın mənəvi həyatının ən dərin qatlarına nüfuz edən və zamanın sınaqlarından günümüzədək uğurla çıxan Novruz bayramının adət-ənənələri barədə söhbət açmaqdı. Beləliklə, həmsöhbətimiz əslən Qərbi Azərbaycanın Ağbaba mahalı - Amasya rayonunun Əzizbəyov kəndindən olan 82 yaşlı Qəndab Hacıyevadır.
Məlumat üçün bildirək ki, Q.Hacıyeva keçmiş SSRİ-nin və
Azərbaycan SSR-in yüksək dövlət mükafatlarına layiq görülüb. Onun
haqqında bir çox reportajlar hazırlanıb, bir neçə kitabda adı
çəkilib. Bizi evinə-süfrəsinə qonaq edən Qəndab nənə deyir ki,
Ağbaba mahalında əcdadlarımızın müqəddəs yadigarı olan Novruz bütün
bayramların başında gələrdi. Bir anlıq Ağbabalı illərə qayıdan
ağbirçək o günləri belə xatırlayır: “Bizim mahalda bayrama bir ay
qalmışdan hazırlıqlar başlayardı. Hər fevralın 10-da, yəni qışın
oğlan çağında kiçik çillə tüğyan edən vaxt yazın gəlişinin ilk
müjdəçisi olan Xıdır Nəbi bayramını qeyd edərdik. Həmin
mərasimlərdə məqsəd istiliyi çağırmaq, qışı yola salmaqdır. Yaxşı
xatırlayıram, qovurğa qovurar, kirkirədə (əl daşı) çəkər və qovut
hazırlayardıq. Bir neçə ailənin inancına görə, xəşil bişirməyin
düşər-düşməzi olarmış. Biz də bu məqsədlə xəşil bişirib belə inancı
olan qonşulara paylayardıq. Fevralın 20-də isə “çilə-çilə”
çağırardıq. Bayram günlərində hər evdə İrəvan kətəsi, şəkərbura,
paxlava, qoğal kimi şirniyyatlardan ibarət xonça bəzədilər, şam
yandırılar, ölənlərin xatirəsi yad edilərdi. Hansı evə getsən,
görərdin ki, oranı yaxşıca təmizləyib, ya un, ya da əhənglə
dirəkləri ağardıb bəzəyiblər. Novruza təmizlik, saflıq, şəffaflıq
bayramı kimi baxılardı. Bu bayramda bütün küsülülər barışar,
uşaqlara yeni geyimlər alınardı. Novruzu necə həsrətlə
gözləyərdik”.
Qəndab nənənin sözlərinə görə, dillərə dastan Ağbaba toylarının
səsi-sorağı uzun müddət çəkilməz, toy yiyəsinin adına layiq “Şah”
bəzədilərdi. Martın 20-də isə yeni gəlinin evinə qonaq gedərdilər.
Bu adətin adına isə “baca-baca” deyərdilər. Martın 21-də bayram
sabahı dan ağaranda hamı yuxudan qalxıb axar su kənarına gedər, gün
çıxmamış su üstündən atlanardılar. Daha sonra su kənarında tonqal
yandırıb, bir-birinin üzərinə su ataraq təbrik edərdilər.
Qocası-cavanı özləri ilə götürdükləri qabları su ilə doldurub təzə
gələnlərin üzərinə ataraq “bayramınız mübarək” deyərdilər.
İslananlar da bundan qəti inciməz, suyun onları paklaşdırdığına
inanar, cavabında isə “aydınlığa çıxasınız” deyərdilər. Sonra
bulaqdan bir qab su götürərək evə qayıdar, həyət-bacaya, evin
astanasına və künclərinə çiləyib “ilboyu aydınlıq olsun”
deyərdilər. Əgər evdəkilərdən kimsə sulaşmağa getməyibsə, həmin
sudan onun üzünə çiləyərək yuxudan oyadardılar: “Martın 21-i gecəsi
isə uşaqlar dağın başında “düşmən gözü kor edən” ocaq qalayardılar.
Bütün el-oba bu ocağa tamaşa edərdi. Mənfur düşmənlər gücümüzü
görüb bizdən ürkərdilər. Daha sonra gənclər qarlı dağdan xizəklə
sürüşər, bayramı beləcə yola salardılar”.
Bayram ərəfəsində elə bir ev tapmaq olmazdı ki, orada səməni
göyərdilməsin. Bununla bağlı maraqlı bir adət isə səməni
bişirməkdir: “Səməni cücərdəndə niyyət edib içinə muncuq atardıq.
Əgər muncuğun içərisindən cüt cücərti çıxardısa, o zaman arzu çin
olardı. Sonra həmin səməninin suyu sıxılıb unla qovrulardı.
Kasa-kasa qonşulara paylayar, onlar da boş qaytarmamaq üçün kasanın
içərisində nəmər verərdilər”.
8 övlad, 17 nəvə və 14 nəticəsi olan Qəndab nənə deyir ki,
yurd-yuvasından uzaq düşsə də, adətlərini hələ də unutmayıb:
“Kənddə keçirilən Novruzun dadı başqa idi. Martın 21-də yumurta
boyayar, 22-də isə süd aşı bişirərdik. Yağ əridib, xonça tutardıq.
Daha sonra imkanı olmayan qonşulara paylayıb, bir-birimizlə
bayramlaşardıq. Novruzdan bir ay sonra təzə gəlinlər, nişanlı
qızlar yığılıb Arpa çayına gedərdik. Orada tonqallar qalanar,
süfrələr açılar, xonçalar düzülər, deyib-gülüb oynayardıq.
Baxmayaraq ki, elimizdən-obamızdan didərgin düşmüşük, amma yenə də
adətlərimizi qoruyub saxlaya bilmişik. Bizdən sonra gələn yeni
nəsilə də ənənələrimizi öyrətməyə çalışırıq”.
Müşfiqə Bayramlı
-
Səhiyyə05:15
Ömrü uzadan pəhriz sınaqdan UĞURLA ÇIXDI
-
Avropa03:43
Meqan Markl Keyt Middletonun xəstəliyindən necə istifadə etdi? - ŞOK DETALLAR
-
Avropa02:00
Azərbaycanlı jurnalist Kiyevdə vəfat etdi - FOTO
-
Magazin101:41
Azərbaycanda tanınmış müğənni üçün 2-ci dəfə TOY ÇALINACAQ - VİDEO
-
Magazin100:30
“Sonradan soyunanda göz öyrəşmir” - FOTO
-
Qoroskop00:15
Günün ULDUZ FALI: çox ciddi münaqişə baş verə bilər
-
Sosial28 Mart 22:50
Əhaliyə ŞAD XƏBƏR: pensiya və müavinətlər artırıla bilər - VİDEO
-
İdman28 Mart 22:24
UEFA-dan Avro-2024-lə bağlı YENİLİK - Yekun qərar bu tarixdə veriləcək