Heç nə yaxşı olmayacaq

Alla Axundova ilə görüş...

Moskvaya gedəndə ağlımda solun bu keçmiş paytaxtında görüşmək istədiyim adamların uzun bir siyahısı vardı. Amma siyahının başında onun adı dayanırdı. Şair, yazıçı, tərcüməçi, kinodramaturq...bunları sadalamaqla onu təqdim eləmiş olmuram, amma...

Bir-iki il əvvəl, onunla görüşməyə gedən bir dostumun yanında təsadüfən mən də vardım. Belə tanımışdım onu. Yuxudan çox ertədən oyandığıma görə qanım qara idi, əsəbi və yuxuluydum, amma enerjisi, zarafatları, şuxluğu ilə qəfil oyatdı məni yuxudan, süstlükdən, qaramatdan. Heyrətə gəlməmək mümkün deyildi - bu deyib-gülən, arada bir bənd şeir, qəfil bir bayatı deyən, ya da bizi gülməkdən öldürən bir lətifə danışan qadının yaşı 70-i haqlamışdı.

Ötən əsrin soyadı «AX»la başlayan üç qadın şairindən (Anna Axmatova, Bella Axmadulina, Alla Axundova) sağ qalan yeganəsi. Alla Axundova.

Moskvaya çatandan üç gün sonra əllərim əsə-əsə nömrəsini yığanda məni tanıyacağına ümid eləmirdim. Amma o, tanıdı. Həmin yay biz tanış olduqdan sonra kitabımı oxuduğunu, hətta iki şeirimi rus dilinə tərcümə elədiyini dedi.

Halını soruşub, özünü görmək arzumu bildirəndə, əsl şair səsi, şair ahəngi və əsl qadın oynaqlığı ilə:

- Əgər xəstə, qoca və əsəbi qadını görmək sizi qorxutmursa, buyurun, gəlin…

Səhəri gün zəng eləyəndə yolu izah elədi, yolların tıxac olduğunu deyib, metro ilə gəlməyimi məsləhət gördü, qalın geyinməyimi tapşıranda isə elə kovrəldim ki, az qaldım o qürbət eldə ağlayım.

Xeyli gecikdik. Evinin yaxınlığında bir çiçək dükanından ağ qızılgüllər aldım ona: «şairdir, qəlbi var, şirin sözü var» - deyə düşündüm.

Pilləkən meydançasında qarşıladı bizi. Üzündə təbəssüm, əynində ağ yaxalıqlı qara köynək, qulaqlarında gümüş sırğalar. Məni və yanımca gedən bibiqızını tez isti mətbəxində yerbəyer elədi, çini fincanlara çay süzdü, şirniyyat çıxartdı. Yemək təklif elədi, amma biz utandığımızdan deyil, tox olduğumuzdan imtina elədik.

Mətbəxində hər şey sovetdənqalma idi. Dolablar, qab-qaşıq, çaydan...

Bunu özünə desəydim, min faiz bilirəm ki, güləcəkdi, əvəzsiz şuxluğu ilə:
- Elə mən özüm də sovetdənqalmayam! - deyəcəkdi.

Səhhəti yaxşı deyildi, astması əziyyət verirdi. Arada dözə bilməyib, inqalyatora da əl atdı. Kövrəldim - bu astma nədirsə, elə bil şairlərin və solçuların boyuna biçilib. Yesenin, Alla Axundova, Çe Gevara, Məmməd Süleymanov, Qan Turalı, qeyri-təvazökar səslənsə də, mən...)))

Niyə bizim nəfəs almağımız belə çətin olur axı...

Müsahibə üçün getməmişdim evinə. Eləcə, ürəyim titrəyə-titrəyə 70 yaşlı şairəni, yəni bir az da öz yaşlılığımı görmək istəmişdim. Elə indi də üzünə baxanda, özümə baxırmış kimi baxırdım.

O, isə bircə dəfə görüşdüyü şair qızın onu bu qarlı paytaxta görmək istəməsindən təsirlənmişdi...

Söhbətə də elə səhhətindən başladıq. Daha doğrusu, özü başladı:

- Xəstəliklərimi saysam, uzun bir siyahı alınar. Bu normaldı, səhhətimi tez-tez soruşanlara, narahat olanlara deyirəm ki, bu yaşdan sonra onsuz da daha heç nə yaxşı olmayacaq. Luçşe uje ne budet! Amma ən çətini astmaya dözməkdi. Hər yay Bakıya gəlirəm, Bilgəhdə bir-iki ay qalıram. Xəzərin havası məni dirçəldir. İki aydan sonra Moskvaya təzə adam kimi qayıdıram.

- Xəzəri çox sevdiyinizi bilirəm...

Bunu qəsdən dedim. Bir dostum onun Xəzərə ithaf elədiyi şeiri həmişə böyük sevgi ilə oxuyur. Şeir də ki, nə şeir! Elə bil dənizə yox, kişiyə yazılıb...
Eh, biz şair qadınlar nə sevgilər gizlədirik üzdə göstərdiyimiz sevgilərin arxasında!!!

Gözlədiyim kimi, gözləri qəfil sevgi ilə dolur:

- Həəə, Xəzəri sevirəm. Amma son vaxtlar Xəzər məni sevmir. Bu yay Bilgəhdə demək olar ki, dənizə girə bilmədim. Dalğalar aman vermədi...

- Əgər belə yaxşı təsir eləyirsə sizə dəniz havası, niyə birdəfəlik Bakıya köçmürsünüz?

- Bakılı rəfiqəm Cənnət Səlimova da həmişə təkid edir ki, birdəfəlik Bakıya köçüm. Hətta deyir ki, gəlib səni zorla gətirəcəm.

- Bəs niyə köçmürsünüz, Moskvada hansısa işləriniz var?
Gülümsəyir və şipşirin bir özünəironiya ilə:

- Nə işi, axı mən indi TƏQAÜDDƏYƏM! 72 yaş - hər adama nəsib olmur...

Gülürəm:

- O 72 məsələsini heç kimin yanında deməyin! Sizin hələ heç altmış yaşınız da yoxdur)))

Sözlərim ürəyinə yatır, kefi durulur və mənə Azərbaycandakı dostlarından, dostu Fikrət Qocanın son poemasını çox bəyənib, sonra tərcümə eləməyindən, özünün başqa tərcümələrindən danışdı. Azərbaycan folklorundan, bayatılardan uzun-uzadı danışdı. Rus dilinə çevirdiyi bir neçə azərbaycan bayatısını həm rusca, həm də azərbaycanca əzbərdən deyəndə isə heyranlığımın həddi-hüdudu yox idi. Sonra azərbaycan yanıltmaclarını da ruscaya ççevirdiyini deyəndə etiraz eləyirəm:

- Alla xanım, mümkün deyil axı, yanıltmacı necə tərcümə etmək olar?!

- Necə tərcümə eləmək olar?! Gəlin, mən sizə göstərim, necə tərcümə eləmək olar!

Otağına keçdik. Divarlar boyu kitablar, şəkillər, jurnallar. Firavan həyata, dünya malına həvəsin göstəricisi olan bircə əşya, bircə detal da yox. Pəncərinin yanında köhnə mis camda boyanmış Novruz yumurtaları. Yəni bir tikə Azərbaycan...

Otağındakı səliqəsizliyə görə üzr istəyir. Mənsə gülümsəyib:

- Sizin otağınız əsl yazıçı otağıdı - deyirəm.

Özünün yeddicildliyindən birini ayırıb, göstərir və mənə sübut eləyir ki, doğrudan da yanıltmacı tərcümə eləmək olar. Hətta «iki kar, kor, kürküyırtıq kirpi...»ni də...

Şəkillərinin birində lap gəncdi - 25 yaşı ancaq olar. Qaraqaş-qaragöz, təravətli saçları qısacıq kəsilmiş....

- «Şərikli çörəy»in ssenarisini yazanda neçə yaşınız vardı?

Hansı şəklə baxdığımı görüb:

- Elə bu yaşda idim. «Şərikli çörək» mənim diplom işim idi. O həyətdə baş verənlərin demək olar ki, hamısını yaşamışdıq biz uşaqlıqda. Dizinə qaş-göz çəkib, yaylıq bağlayıb, gəlincik düzəldən o qız isə mən özüm idim. Maraqlısı bilirsiniz nədir - filmdə durmadan axan krant yadınızdadı? O film çəkiləndən neçə il sonra uşaqlığımın keçdiyi həmin həyətə getmişdim - o krant hələ də axırdı...

Sonra biz çox şeylərdən danışdıq. Yazıda yer almasını istəməzdi bəlkə. Bəlkə heç bu yazını yazmağımı da istəməzdi. Necə ki, bibim qızı şəklimizi çəkmək istəyəndə etiraz elədi:
- Düz iki aydı saçlarıma qayçı dəymir. Üz-gözüm yaman gündədi. Şəkil çəkdirməyi də ki, heç xoşlamıram. Hər dəfə şəklim çəkiləndə elə bilirəm ki, məndən bir parça qopub, o şəkildə qalır...

Çıxanda bizi yenə alaqapıya qədər ötürdü. Əyninin nazik olduğunu, səhhətinin pis olduğunu deyib, etiraz elədim. Gülümsədi, üzünü bir an tərk eləməyən oynaqlığını işə saldı :

- Qadının ən təbii halı çılpaqlıq olsa da, mən indi çılpaq deyiləm, naharat olmayın...Moskvaya ayağınız düşəndə mütləq gəlin. Bilin ki, qoca Alla xala hələ sağdı...

Beləcə, Moskvadan bir parça gətirdim şəkillərə bölünməkdən qorxan Alla Axundovadan. Özündən xəbərsiz, özündən icazəsiz...

20-ci əsrin ortaları. Gənc şair, gələcək dissident, «yeddilər nümayişi»nin iştirakçılarından biri Vadim Delone Anna Axmatovanın evinə gedən bir dəstə məşhur şairə qoşulur və boyük şairənin evində qonaq olur.
1983-cü ildə mühacirətdə ölən Vadim Delone öz xatirələrində yazacaqdı:

- Onun evindən çıxıb, avtobus dayanacağına getdim. Dayanacaqda dayanıb, avtobus gözləyəndə heyrət və xoşbəxtliklə:

- İlahi, mən necə də böyük bir qadının evindən gəlirəm?! - deyə düşündüm...


Günel Mövlud
Publika.Az