Nida.az
“Təşkilat olaraq AXC-nin varisliyinə iddia etmək siyasi savadsızlıqdır”
Qüdrət Həsənquliyev: “Azərbaycan mətbuatı ilə bağlı 2,4 milyon dollarlıq qrant layihəsi müsabiqəsi elan edirsən və bu barədə Azərbaycan mətbuatında heç bir məlumat vermirsənsə, burada hər hansı şəffaflıqdan söhbət gedə bilməz”.
Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının (BAXCP) sədri, millət vəkili Qüdrət Həsənquliyevlə söhbətə son günlər ölkə gündəmini zəbt edən, ziddiyyətli müzakirələrə səbəb olan hadisədən başladıq - Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin 25-ci ildönümündən...
- AXC erməni separatizminə qarşı yaranmış bir xalq hərəkatıydı. Bu
hərəkata qoşulan insanların bir çoxu Dağlıq Qarabağda baş verən
hadisələrin arxasında Moskvanın dayandığını anladıqdan sonra bu
hərəkat mahiyyətcə Milli Azadlıq Hərəkatına çevrildi. Amma təəssüf
ki, bu hərəkat SSRİ-nin süquta uğramasında mühüm rol oynasa da
qarşısına qoyduğu məqsədlərin bir çoxuna nail ola bilmədi. Daha
öncə də qeyd etdiyim kimi hərəkat erməni separatizminə qarşı
yaranmışdı. Amma biz nəinki erməni separatizminin qarşısını ala
bilmədik, hətta Dağlıq Qarabağı və Dağlıq Qarabağ ətrafındakı 7
rayonu da itirdik. Bunun da bir çox səbəbləri var idi. Əvvəla,
həmin dövrə qədər Azərbaycanda ciddi dissident hərəkatı olmamışdı,
alternativ siyasi düşüncə formalaşmamışdı. Digər tərəfdən, bir
önəmli məqama da diqqət çəmək istəyirəm: Tarixin bütün dövrlərində
xalq hərəkatları zamanı cəmiyyət dəniz kimi təlatümə gəlir,
çalxalanır. Və bu təlatüm dənizin dibindəki, indiki halda
cəmiyyətdəki çör-çöpü, tör-töküntüləri vurub üzə çıxarır, sahilə
atır. Azərbaycandakı xalq hərəkatı da bu tipli çoxlu sayda insanı
üzə çıxarmışdı. Şübhəsiz ki, hərəkatda xeyli sayda vətənpərvər
insan təmsil olunurdu və bu prosesin hərəkətverici qüvvəsi
Azərbaycan xalqıydı. Daha aydın mənzərə yaransın deyə prosesin
önündə olanları kateqoriyalara böləcəyəm: Üstünlüyü, xüsusilə də
aşağı hissədə, alt təbəqədə vətənpərvər insanlar təşkil edirdilər.
Amma təlatümün üzə çıxardığı şəxslər də az deyildi. Bu sıraya
xarici dövlətlərin, kommunist partiyasının və onun idarəçiliyində
olan dövlət təhlükəsizlik komitəsinin hərəkatın rəhbərliyinə
yerləşdirdiyi insanları da aid edirəm. Məhz bu adamlar təxribatla
məşğul olur, hərəkatı gözdən salır, insanları hədəfdən yayındırmağa
çalışırdılar. Başqa bir kateqoriya isə yırtıcılardan, “qan qoxusuna
gələnlər”dən ibarət idi. Belələri hərəkatın hakimiyyət
dəyişikliyinə səbəb ola biləcəyini hiss edərək, gələcəkdə öz
maraqlarını təmin etmək məqsədilə bu prosesə qoşulmuşdular.
Hərəkatda təmsil olunan vətənpərvərlərin bir hissəsinin siyasi
təcrübəsizliyi, başqa bir hissəsinin isə xarakterlərindəki
natamamlıq, böyük hədəflərə doğru birgə addımlamağın əhəmiyyətini
dərk etməmələri ona gətirib çıxaqdı ki, təşkilat qarşısına qoyduğu
məqsədə çatmamış, AXC-nin İdarə Heyətində təmsil olunan 15 nəfərdən
1-2-si istisna olmaqla yerdə qalanlardan hər biri özünə ayrıca
partiya yaratdı. Onların əksəriyyətinin gənc və təcrübəsiz olması,
bir-birinə münasibətdə ən sərt ittihamlarla çıxış etmələri,
bir-birini qəbul edə bilməmələri, Əbülfəz Elçibəyin isə belə bir
çətin dövrdə həddən artıq humanist mövqe sərgiləməsi AXC-ni qısa
bir müddətdən sonra və məqsədinə çatmamış süquta uğratdı. Amma AXC
SSRİ-nin süqutunda oynadığı mühüm rola görə Azərbaycan xalqı
tərəfindən hər zaman rəğbətlə anılacaq.
- Qüdrət bəy, AXC-nin 25-ci ildönümü ərəfəsində ən çox
müzakirə olunan məsələlərdən biri də təşkilatın varisliyi ilə bağlı
idi. Müxtəliv qüvvələr iddialarla çıxış edirlər və onlardan hər
biri özünün AXC-nin varisi olduğunu görüntüləməyə çalışırdı.
Ümumiyyətlə, bu məsələnin müzakirəyə ehtiyacı varmı və Sizə görə,
AXC-nin varisi kimdir?
- Hansısa təşkilatın AXC-nin varisliyinə iddia etməsi siyasi
savadsızlıqdır. Daha açıq söyləsək, gərək son dərəcə həyasız olasan
ki, təşkilat olaraq AXC-nin varisliyinə iddia edəsən. Daha öncə də
dediyim kimi, AXC İdarə Heyətinin üzvlərindən 1-2-si istisna
olunmaqla hamısı özünə partiya yaradıb və AXC dağılıb. Bundan sonra
isə təşkilatda qalan insanlar ictimai hərəkat oilan AXC-nin sosial
bazasının əhəmiyyətli bir hissəsinin iştirakı ilə siyasi partiya -
AXCP yarandı. Yəni, ictimai-siyasi hərəkat olaraq AXC siyasi
partiyaya çevrildi. Əbülfəz bəyin vəfatindan sonra partiya 2 yerə
parçalandı. Daha sonra Əli Kərimlinin və Mirmahmud Mirəlioğlunun
yanında qalanlar istisna olmaqla partiyanın birləşdirici qurultayı
keçirildi və parçalanmış AXCP Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi
Partiyası birləşdi. Görürsünüz, bütün bunalardan sonra hətta biz də
belə iddialarla çıxış etmirik və hesab edirik ki, AXC-nin
varisliyinə təşkilat olaraq iddia etmək gülüncdür. Amma özümüzü
AXC-nin mənəvi varisi sayırıq və hesab edirik ki, o hərəkatdan
doğan partiyalardan biri də BAXCP-dir.
- Bu məsələ ilə bağlı son sualımı verəcəyəm... Sizcə
AXC-nin təşkilat olaraq buraxdığı ən fundamental səhv
hansıdır?
- AXC hakimiyyətə gələn kimi kommunizmə bir ideologiya olaraq
qadağa qoymalı və dərhal parlament seçkiləri keçirməliydi və ölkə
parlamentli respublika elan olunmalıydı. Ən böyük səhv bundan
ibarət idi. Digər tərəfdən, məndə olan məlumatlara və həmin dövrdə
yüksək vəzifələrdə təmsil olunan şəxslərin açıqlamalarına görə AXC
hakimiyyəti dövründə bir neçə dəfə atəşi dayandırmaq üçün imkan
olmuşdu. Ən azından Boris Yeltsin belə bir açıqlama ilə çıxış
etmişdi ki. Dağlıq Qarabağın əvvəlki statusunu bərpa etməklə bu
problemi həll etmək olar. Amma AXC hakimiyyəti özündə güc tapıb
buna da gedə bilmədi. Hadisələrin sonrakı gedişi düzgün
proqnozlaşdırılmamışdı. Ən böyük səhv isə şübhəsiz ki, Dövlət
Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya aktında Azərbaycan
Respublikasının Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hüquqi varisi elan
olunmasına baxmayaraq, Cümhuriyyətin dövlət idarəçiliyi modelinin
tətbiq olunmaması, parlamentli respublikanın yaradılmaması idi.
Demokratik ənənələrin mövcud olmadığı bir cəmiyyətdə güclü
prezident institunun saxlanması mövcud vəziyyətin düzgün
dəyərləndirilməməsi ilə yanaşı, həmin insanların ruhən demokrat
olmamaları və şəxsiyyət bütövlüyü problemi ilə bağlı olan məsələ
idi... Necə olur ki, sən parlamenti tanımırsan, onu saxta elan
edirsən, lakin hakimiyyətə gəldikdən sonra həmin parlamentlə
işləməyə davam edirsən... Prinsiplərə sədaqətsizlik, sayğısızlıq
sonradan ağır nəticələrə yol açdı.
- Son günlər daha çox müzakirə olunan məsələlərdən biri də
USAİD-in elan etdiyi 2,4 milyonluq qrant layihəsi və bu lahiyə
haqqında ictimaiyyətin məlumatlandırılmaması ilə bağlıdır. Baş
verənləri necə qiymətləndirisiniz?
- ABŞ hər zaman başqa dövlətlərdən şəffaqlıq tələb edir. Özünü daha
demokratik hesab edən dövlətlərin ayrı-ayrı ölkələrdən və
beynəlxalq təşkilatlardan şəffaqlıq tələb etməsi normal haldır.
USAİD və digər bu kimi təşkilatlar hər zaman ən azından radikal
müxalifət mətbuatında bu qəbildən olan layihələrlə bağlı öz
elanlarını yerləşdiriblər. Doğrudur ABŞ səfirliyi əsalandırmağa
çalışır ki, USAİD-in qrant layihəsi ilə bağlı məlumat bu təşkilatın
saytında yerləşdirilib. Amma kimdir USAİD-in saytını açıb ordakı
elanlarla tanış olan? Bu cür elanlar əgər Azərbaycan mətbuatı ilə
bağlı idisə elə Azərbaycan mətbuatında da dərc olunmalıydı. Bu o
qədər sadə və bəsit bir məsələdir ki... Azərbaycan mətbuatı ilə
bağlı 2,4 milyon dollarlıq qrant layihəsi müqabiqəsi elan edirsən
və bu barədə Azərbaycan mətbuatında heç bir məlumat vermirsənsə,
burada hər hansı şəffaflıqdan söhbət gedə bilməz. Buna bəraət
qazandırmaq da mümkün deyil. Bununla bağlı səfirliyin açıqlaması
isə sadəcə olaraq gülünc idi. Əgər konkret halda USAİD Azərbaycanda
demokratik proseslərin, mətbuatın inkişafına dəstək vermək
istəyirsə ilk növbədə özü nünunə olmalıdır. Şübhəsiz ki,
istədikləri qəzetə bu qrantı ayıra bilərdilər, o cümlədən “Azadlıq”
qəzetinə də... Amma ən azından formal prosedur qaydalarına əməl
etmək, nümunə göstərmək lazım idi. Bu da onu göstərir ki, qərb
dövlətləri özlərinin elan etdikləri dəyərlərə bizim kimi inkişaf
etməkdə olan ölkələrə münasibətdə sadiqlik nümayiş etdirmirlər.
Onları daha çox öz maraqları düşündürür. Haqqında danışılan qərb
dəyərləri isə həmin maraqların təmin olunmasında yardımçı vasitə
rolunu oynayır. Bu yanaşma isə nəinki demokratiyanın inkişafına
təkan vermir, əksinə ayrı-ayrı cəmiyyətlərdə qütbləşmənin
dərinləşməzinə səbəb olur. Bu baxımdan. əlbətdə bu çox təəssüfedici
haldır və Azərbaycan jurnalistləri haqlı olaraq USAİD-in
fəaliyyətini qınayırlar. Düşünürəm ki, belə hərəkətlər hamılıqla
pislənməlidir və biz onlardan tələb etməliyik ki. öz
fəaliyyətlərində şəffaflığı, aşkarlığı təmin etsinlər.
- Qüdrət bəy, qərb dəyərlərinin raketlərlə daşındığı İraqda
bir zamanlar baş verənlərə münasibətiniz necədir?
- NATO-nun Bakıda keçirilən Rouse Routh seminarında da bu barədə
danışmışdım. ABŞ ordusunun Iraqdan çıxmasının fəlakətlərə yol
açdığını demişdim. O zaman mənə cavab vermişdilər ki, “bunu İraq
höküməti özü istəyib”... Gülməlidir, deyilmi? Axı ABŞ rəsmən elan
etmişdi ki, İraqı işğal edib. Belə olduğu təqdirdə, əgər ABŞ
hökuməti istəməsəydi, kim onu İraqdan çıxara bilərdi? ABŞ-ın İraqa
girməsi də İraq xalqına qarşı çox böyük bir ədalətsizlik idi.
Səddam Hüseyn nə qədər böyük diktator olsaydı da onu devirmək
naminə İraqın viran edilməsini, fəlakətə sürüklənməsini heç bir
formada əsaslandırmaq olmaz. Amerika özü də yaxşı başa düşür ki,
insanlara zorla, tankla-topla, raketlə demokratiya bəxş etmək
olmaz. Bu şüurla, cəmiyyətin inkişaf səviyyəsi ilə bağlı olan bir
məsələdir. İraq xalqına birinci dəfə mövcud olmayan kütləvi qırğın
sılahlarını bəhanə gətirib bu ölkəyə daxil olmaqla xəyanət etdilər.
İkinci xəyanət isə ABŞ qoşunları İraqdan çıxarılanda baş verdi.
İraqda ABŞ-ın, yaxud BMT-nin nəzarəti altında bir neçə seçki
keçirilməliydi ki, insanlarda demokratik vərdişlər formalaşsın.
NATO-nun Bakıda keçirilən seminarında demişdim ki, indi də
Əfqanıstandan çıxmağa hazırlaşırsınız və siz ordan çıxan kimi
Əfqanıstanın yeni prezidentini taliblər, yaxud bir başqaları
asacaqlar. Baxın Liviyada baş verənlərə - tayfa-tayfa bölünüb
bir-birlərini qırırlar. Baxın Misrdəki olaylara – məhkəmə
birdən-birə yüzlərlə insan haqında edam hökmü çıxarır. Bütün bunlar
göstərir ki, onların məqsədi heç də bölgədə demokratiyanın inkişafı
deyil, bölgə ölkələrini vətəndaş qarşıdurmalarına sürükləmək, qanlı
qarşıdurmalara yol açmaq, islam dövlətlərini bir-birinə qarşı
qoyaraq viran etməkdir. Baxın Suriyada baş verənlərə... Əgər
istəsəydilər Suriyada Bəşər Əsədi asanlıqla devirə, normal bir
hökumətin formalaşmasına yardım göstərə bilərdilər. Amma bunu
eləmədilər. Hillari Klinton çıxıb açıq şəkildə bəyan etdi ki, bizim
nəzarətimizdə olmayan müxalifətə dəstək verməyəcəyik. Ona görə ki,
həmin dövrdə Türkiyə hökuməti yersiz olaraq bu məsələlərdə fəallıq
nümayiş etdirirdi və çalışırdı ki, Suriya müxalifətini öz
nəzarətinə götürsün. Beləliklə də gələcəkdə Suriyada hakimiyyətə
gələcək müxalifəti öz təsir dairəsində saxlasın. Sözsüz ki, buna
qərb imkan verməzdi və vermədi də. İndi nə baş verir? İndi imkan
veriblər ki, dünyadakı bütün radikal islamçılar yığışsın Suriyaya
və orda da onları bir-birinə qırdırırlar. Təsəvvür edin ki,
İsrailin arzulamadığı Suriya faktiki olaraq bir dövlət kimi yoxa
bərabərdı. Bu baxımdan, düşünürəm ki, böyük güclər, xüsusilə də
xristian qərb hələ ki, bizim arzuladığımız, bizim istədiyimiz ali
dəyərləri mənimsəməyiblər. Onlar sadəcə olaraq bu dəyərlərdən
istifadə etməklə öz təbliğatlarını qurur, maraqlarını həyata
keçirirlər. İraqda baş verənlər isə qərbin təxribatlarından, eləcə
də o bölgədə yaşayan müsəlmanların fundamentalist, təhsilsiz və
savadsızlıqlarından, siyasi mədəniyyətə malik olmamalarından irəli
gəlir. Belə bir toplum isə bu cür qanlı hadisələrin baş verməsi
təbiidir.
- Fələstində, Qəzza bölgəsində baş verənləri necə
qiymətləndirirsiniz?
- Hesab edirəm ki, Qəzzada baş verənlərə yalnız bir istiqamətdən
yanaşmaq doğru deyil. Azərbaycanlıların çox gözəl bir el məsəli
var: “Arxalı köpək qurd basar”. İsrail burda şübhəsiz ki, arxalı
köpək rolunda çıxış edir. Bu səbəbdən də geri qalmış islam
dünyasına meydan oxuyur. Müsəlmanları əzir, yaxın şərqdəki ərəb
dövlətlərini basqı altında saxlayır. Sözsüz ki, İsrailin arxasında
ABŞ dayanır və bu səbəbdən heç kim cəsarət edib bu dövlətə qarşı
gedə bilmir. İsrailin özünü güclü hiss etməsi və zəifi əzməsi
məsələnin bir tərəfidir. Məsələnin digər tərəfi isə ondan ibarətdir
ki... Bu gün deyəsən itlərdən çox misal çəkəcəyəm (gülür). Bəzi
dişi itlər özləri hücum eləmir, kənarda durub hürməklə, xüsusi
canfəşanlıq etməklə o biri itləri hədəfə doğru göndərirlər.
Regionda özünü söz sahibi hesab edən və belə xəyallara qapılıb
özünü buna inandırmağa çalışan bəzi müsəlman ölkələri də bu gün
həmin o dişi itlərin funksiyasını yerinə yetirirlər. İsrail arxalı
köpək rolunu seçibsə, onlar da bu rolu seçiblər. Yaxud onlara belə
bir rol həvalə olunub... Bilə-bilə ki, bu aqressiyanın qarşısının
alınmasına cəsarətin çatmayacaq, real kömək edə bilməyəcəksən, amma
yenə də zəifi qarşıdurmadan çəkindirmək əvəzinə onu təxribata çəkib
qeyri bərabər döyüşə yollayırsan. Əldəqayırma raketlərlə, sapandla
döyüşə sövq edirsən. Qəzza dağılır, günahsız insanlar ölür... Bunun
məsuliyyətinin böyük bir hissəsi İsrailin üzərinə düşürsə, digər
böyük hissəsi isə “dişi it” adlandırdığım həmin o təxribatçıların
üzərinə düşür.
- Sizcə, bu qəbildən olan addımlar nəyə hesablanıb? Daxili
siyasətə, yaxud...
- Sözsüz ki, daxili siyasətə. Bu qəbildən olan ölkələrdə dindən
siyasi məqsədlər üçün istifadə olunur. Hadisələri dini qarşıdurma
müstəvisində təqdim etməklə və cəmiyyətin dinə həssas
münasibətindən yararlanmaqla insanların səsini qazanmaq istəyirlər.
Buna görə də islam dünyasının tərəqqipərvər qüvvələri İsrailin
hərəkətlərini pisləməklə yanaşı, Həmasa da təsir etməlidirlər ki,
dinc, günahsız insanları güdaza verməsin. Görürsən ki, qüvvələr
nisbəti bərabər deyil, hadisələri zor müstəvisinə çəkmə. Sülh
danışıqları davam etməli, problem sülh yoluyla həll edilməlidir.
Məsələnin zor müstəvisində həll olunmayacağı gün kimi aydındı.
BayMedia
-
Sosial20:24
Şahmar Hüseynova yeni VƏZİFƏ VERİLDİ - FOTO
-
Maraq dünyası20:15
"Tarqovı"da çiy ətdən libas geyinən qızdan QƏRİBƏ HƏRƏKƏTLƏR - VİDEO
-
Art19:36
Azərbaycan və Türkiyə birgə film çəkəcəklər - ADI AÇIQLANDI
-
Elm və təhsil19:12
Emin Əmrullayev ona VƏZİFƏ VERDİ
-
Kriminal18:12
Tulin Ələkbərovanın sevgilisi tərəfindən döyülməsi faktı araşdırıldı: nəticə... - VİDEO
-
Kriminal17:32
Faciəvi şəkildə ölən tələbənin ailəsi məhkəməyə getməkdən imtina etdi - FOTO
-
Nida Təhlil 17:11
İrəvan “Krokus”la bağlı bəyanatı rədd etdi: Kreml necə cəzalandıracaq?
-
Sosial16:58
Bu avtomobillərlə taksi fəaliyyəti göstərmək qadağan edildi