Nida.az
Münaqişənin üç həll variantı
1999-cu ildən bəri 45 dəfə münaqişənin həlli ilə bağlı Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin görüşünü təşkil edən 20 yaşlı ATƏT-in Minsk qrupunun nəticə baxımından öyünməyə haqqı yoxdur. Danışıqlar prosesində ayrı-ayrı hallarda müsbət dinamika müşayiət olunsa da, nəticə sıfra bərabər olmuşdur. Münaqişənin tənzimlənməsində maraqlı olduğunun görüntüsünü yaratmaq və növbəti dəfə beynəlxalq ictimai fikri aldatmaq məqsədilə Ermənistan prezidenti S.Sarkisyan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə 2008-ci ilin iyun ayında Sankt-Peterburqda, noyabr ayında Moskvada, 2009-cu ilin yanvar ayında Sürixdə, may ayında Praqada, iyun ayında Sankt-Peterburqda, iyul ayında Moskvada, oktyabr ayında Kişinyovda, noyabr ayında Münhendə, 2010-cu ilin yanvar ayında Soçidə, iyun ayında Sankt-Peterburqda, oktyabr ayında Həştərxanda və 2011-ci ilin mart ayında yenidən Soçidə, iyun ayında Kazanda, 2012-ci ilin yanvar ayında isə bir daha Soçidə görüşsə də, tutduğu ənənəvi qeyri-konstruktiv mövqe ucbatından problemin həllində real nəticə hasil olmamışdır.
Ermənistan hər vəchlə mövcud status-kvo vəziyyətini qoruyub
saxlamaqda maraqlıdır. Azərbaycan üçün isə bu variant
qəbuledilməzdir.
Münaqişənin mövcud vəziyyətinin yuxarıda sadalanan reallıqları
fonunda onun perspektiv həlli imkanları haqqında hansı mülahizə,
variant və ya proqnozlar irəli sürmək mümkündür?
Zənnimizcə, münaqişənin həllinin 3 variantı vardır. Birinci 2
variant dinc, sonuncu variant isə hərbi həll imkanlarını özündə
ehtiva edir.
I variant- Ermənistanda S.Sarkisyan rejimi öz
işğalçılıq siyasəti nəticəsində üzləşdiyi total və permanent böhran
vəziyyətindən çıxmaq üçün siyasi iradə nümayiş etdirərək Dağlıq
Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində konkret konstruktiv
addımlar ata bilər. Nəticədə danışıqlar prosesində keyfiyyətcə yeni
mərhələnin əsası qoyular və qarşılıqlı kompromislər əsasında
münaqişənin həlli prosesi həyata keçirilər. Başqa sözlə,
Azərbaycanın tərkibində Dağlıq Qarabağa ən yüksək idarəetmə statusu
verilə bilər.
S.Sarkisyan hökuməti konfliktin həlli naminə siyasi iradə nümayiş
etdirmək iqtidarında deyildir, çünki bu rejimin müvafiq addımları
atmaq üçün ciddi sosial bazası yoxdur. Xalqı səfalət, işsizlik və
aclıq həddində yaşayan dövlətin iqtidarının bu vəziyyətdə
totalitar-terrorçu idarə metodlarına üstünlük verməsi siyasəti
anlaşılandır. Bu siyasətin mühüm həlqələrindən birini də ölkədaxili
ictimai fikri öz üzücü gündəlik problemlərindən yayındırmaq və onu
kənar istiqamətlərə yönəltmək təşkil edir. Belə hallarda cəbhə
bölgəsində atəşkəs rejimini kobud şəkildə pozmaqla Azərbaycan
tərəfini daha ciddi adekvat addımlar atmağa təhrik etmək və
nəticədə ölkədaxili deyil, ölkəxarici problemlərin prioritetliyini
qabartmaq hakimiyyətin mövcudluğunu qoruyub saxlamağın Ermənistanda
dəfələrlə sınaqdan çıxarılmış üsuludur.
II variant- Ermənistan dövləti beynəlxalq birlik,
xüsusilə də ATƏT-in Minsk qrupu tərəfindən sülhə məcbur edilə
bilər. Regionda sülh və sabitlik naminə, xüsusilə də daşıyıcısı
olduqları milli maraqlardan çıxış edərək həmsədrlər-ABŞ, Rusiya və
Fransa S.Sarkisyan rejiminə müəllifi olduqları yeniləşmiş Madrid
prinsiplərini qəbul etdirə bilərlər. Xüsusilə bu istiqamətdə
Rusiyanın imkan və potensialı daha böyükdür. Hələ ki, bu baş
vermir. Bu, heç də o demək deyildir ki, həmin güclər Ermənistanın
müqavimət potensialını qıra bilmirlər. Əsla yox. Sadəcə bu və ya
digər səbəblərdən bunu etmirlər. Başqa sözlə, bunu etməli olan
dövlətlər üçün hələ ki, Dağlıq Qarabağ probleminin həlli beynəlxalq
gündəliyin prioritet məsələsinə çevrilməyibdir.
III variant -birinci və ikinci variantlar heç bir
halda nəticə verməyəcəyi təqdirdə müharibə variantı qaçılmaz ola
bilər. BMT TŞ-nın münaqişə ilə bağlı qəbul etdiyi 4 qətnaməsi (822,
853, 874, 884-1993-cü ildə qəbul olunmuşdur), təşkilatın
nizamnaməsinin özünümüdafiə hüququ ilə bağlı 51-ci maddəsi, qurumun
qəbul etdiyi qərarlarının yerinə yetirilməsinin icbari xarakter
daşıması haqqında 25-ci maddəsi, habelə AŞPA, İKT və Avropa
Parlamentinin Ermənistanı işğalçı dövlət elan etməsi kimi məlum
hüquqi arqumentlər Azərbaycana öz ərazi bütövlüyünü təmin etməsi
məqsədilə istənilən təsir mexanizmlərini, o cümlədən hərbi
tənzimləmə variantını işə salmaq səlahiyyəti verir.
Zənnimizcə, Azərbaycanın Ermənistandan bir neçə dəfə deyil, bir
neçə on dəfələrlə ölçülən hərbi üstünlüyü fonunda torpaqlarımızın
təkcə güc yolu ilə deyil, eləcə də I və II variantda qeyd etdiyimiz
dinc tənzimləmə üsulu ilə azad olunması imkanı son dərəcədə arta
bilər. Başqa sözlə, Azərbaycanın ifrat iqtisadi-hərbi potensialı
qarşısında ya S.Sarkisyan rejimi vahimələnib münaqişənin həlli
naminə siyasi iradə nümayiş etdirər, ya da regionda müharibənin
yenidən alovlanmasını heç bir halda istəməyən, lakin bunun son
dərəcə labüd olduğunun fərqinə varan beynəlxalq güclər Ermənistanı
anoloji addım atmağa məcbur edər.
Publika.Az
-
Avropa02:00
Azərbaycanlı jurnalist Kiyevdə vəfat etdi - FOTO
-
Magazin101:41
Azərbaycanda tanınmış müğənni üçün 2-ci dəfə TOY ÇALINACAQ - VİDEO
-
Magazin100:30
“Sonradan soyunanda göz öyrəşmir” - FOTO
-
Qoroskop00:15
Günün ULDUZ FALI: çox ciddi münaqişə baş verə bilər
-
Sosial28 Mart 22:50
Əhaliyə ŞAD XƏBƏR: pensiya və müavinətlər artırıla bilər - VİDEO
-
İdman28 Mart 22:24
UEFA-dan Avro-2024-lə bağlı YENİLİK - Yekun qərar bu tarixdə veriləcək
-
Magazin228 Mart 22:00
Sevgilisi məşhur aktrisanı döydü: "Aylarla..."
-
Sosial28 Mart 21:36
Daxili İşlər Nazirliyi əhaliyə ÇAĞIRIŞ ETDİ