Nida.az
Xocalını unutmayaq..!
Bu gün Xocalı soyqırımının 23-cü ildönümüdür.
Düz 23 il öncə tarixin bu günü gecədən keçmiş Xocalıya hücum
olacaqdı. Yerli əhali buna inanmasa da, həmin gecə XX əsrin sonunda
bəşəriyyət daha bir, əsrin sonuncu soyqırımını tarixinə yazdı.
Bəşəriyyətin sonuncu qanlı tarixi
Xocalı 1991-ci ilin oktyabrından blokadada idi. Oktyabrın 30-dan
etibarən şəhərə aparan bütün avtomobil yolları bağlanmış, yeganə
nəqliyyat vasitəsi vertolyot qalmışdı. Xocalıya sonuncu vertolyot
1992-ci ilin 28 yanvarında enir. Şuşa səmasında mülki vertolyotun
vurulması, 40 azərbaycanlının həlak olması ilə şəhərlə hava əlaqəsi
də kəsilir. Yanvarın 2-dən şəhərə elektrik enerjisi də verilmirdi.
Xocalılılar ancaq öz qəhrəmanlıqları və şəhər müdafiəçilərinin
cəsurluğu sayəsində yaşayır və müdafiə olunurdular. Şəhərin
müdafiəsi əsasən avtomat və ov tüfəngləri ilə silahlanmış yerli
özünümüdafiə dəstəsi, yerli milis qüvvələri və Milli Ordunun
döyüşçülərindən təşkil olunmuşdu.
Fevralın ikinci yarısından başlayaraq Xocalı erməni silahlı
dəstələrinin mühasirəsinə alınmışdı və hər gün toplardan, ağır
texnikadan atəşlərə, erməni dəstələrinin həmlələrinə məruz
qalırdı.
Xocalıya hücum fevralın 25-də axşam 366-cı alayın hərbi
texnikasının döyüş mövqelərinə çıxması ilə başlanılıb. Şəhərə hücum
toplardan, tanklardan, “Alazan” tipli zenit toplardan 2 saatlıq
atəşdən sonra başlanır. Xocalıya üç istiqamətdən hücum
aparıldığından əhali Əsgəran istiqamətində qaçmağa məcbur olur.
Tezliklə aydın olur ki, bu məkrli hiylə imiş. Naxçevanik kəndi
yaxınlığında əhalinin qarşısı erməni silahlı dəstələri tərəfindən
kəsilir və onlar gülləborana tutulurlar. Qarlı aşırımlarda və
meşələrdə zəifləmiş, taqətdən düşmüş insanların çox hissəsi məhz
Əsgəran-Naxçevanik düzündə erməni silahlı dəstələri tərəfindən
xüsusi qəddarlıqla məhv edilir.
Həmin gecə Ermənistan silahlı qüvvələr Xankəndidə yerləşən 366-cı
motoatıcı alayın zirehli texnikası və hərbi heyətinin köməkliyi ilə
Xocalı şəhərini işğal etdi. Hücumdan əvvəl, fevralın 25-i axşam
şəhər toplardan və ağır artilleriyadan şiddətli atəşə tutuldu.
Nəticədə, fevralın 26-ı səhər saat 5 radələrində Xocalı tam alova
büründü. Mühasirəyə alınan şəhərdə qalmış təqribən 2500 nəfər
xocalılı Ağdam rayonunun mərkəzinə çatmaq ümidi ilə şəhəri tərk
etdi. Amma bir günün içində yer üzündən silinən şəhəri tərk edən
2500 Xocalı sakinindən 613-ü qətliamın qurbanı oldu. Bu soyqırımı
nəticəsində 63-ü uşaq, 106-ı qadın, 70-i qoca və qarı olmaqla – 613
nəfər Xocalı sakini qətlə yetirildi, 8 ailə tamamilə məhv edildi,
25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq valideynlərindən birini
itirdi. Düşmən gülləsinə tuş gəlib yaralanan 487 nəfərdən 76-sı
uşaq idi. 1275 xocalılı əsir, 150 xocalılı itkin düşdü. 1 aprel
1992-ci il hesablamalarına görə, dövlətin və əhalinin əmlakına 5
milyard rubl dəyərində ziyan vuruldu.
Düzənlik cəsədlərlə dolu idi
Həmin günlərdə Azərbaycan qüvvələri Xocalı sakinlərinin köməyinə
çata bilmədi, hətta meyitlərin götürülməsi belə mümkün olmadı.
Ermənilər vertolyotlarla, ağ geyimli xüsusi qruplarla meşələrdə
gizlənmiş insanların axtarışını aparır, aşkar edilənləri əsir
götürür, işgəncələrə məruz qoyurdular.
Fevralın 28-də tərkibində jurnalistlərin də olduğu qrup 2 vertolyotla azərbaycanlıların həlak olduqları yerə çata bildi. Gördükləri mənzərə hamını dəhşətə gətirmişdi – düzənlik cəsədlərlə dolu idi. İkinci vertolyotun havadan mühafizəsinə baxmayaraq, ermənilərin güclü atəşi altında ancaq 4 meyiti götürmək mümkün oldu. Martın 1-də yerli və xarici jurnalistlərin iştirakı ilə hadisə yerində meyitlərin skalplarının götürülməsi, qulaqlarının və digər orqanlarının kəsilməsi, gözlərin çıxardılması, çoxsaylı bıçaq və güllə yaraları, ağır texnika ilə əzilmələr, yandırılma halları aşkar edilib.
Xocalı soyqırımının arxasındakı plan
7 min əhalisi olan Xocalı, Xankəndindən 10 km cənub-şərqdə, Qarabağ
dağının silsiləsində və Ağdam-Şuşa, Əsgəran - Xankəndi yollarının üstündə yerləşir. Qarabağdakı
yeganə aeroport da Xocalıdadır. Ermənilərin Xocalıya əsas maraqları
da Xocalının bu cür strateji mövqeyə malik olması ilə əlaqədar
idi.
Xocalı həm də Azərbaycanın ən qədim yaşayış məskənlərindəndir.
Burda qədim tarixi abidələr indiyə qədər qalır. Xocalının
yaxınlığında bizim e.ə. XIV-VII əsrlərə aid edilən Xocalı-Gədəbəy
mədəniyyətinin abidələri yerləşir. Burada son bürünc və ilkin
dəmir dövrlərinə aid edilən dəfn abidələri - daş qutular, kurqanlar
və nekropollar tapılıb. Həmçinin burada arxitektur abidələr –
dairəvi qəbir (1356-1357-ci illər) və mavzoley (XIV
əsr) var. Arxeoloji qazıntılar zamanı müxtəlif növ daş, bürünc,
sümük bəzək əşyaları, gildən ev əşyaları və s. tapılıb. Tapılmış
muncuq dənələrindən birində Assuriya Adadnerarinin (bizim
e.ə. 807-788-ci illər) adı
yazılıb.
Məqsəd həm də Azərbaycanın tarixini silmək olub.
Sonralar erməni tərəfi etiraf edir ki, erməni silahlı
dəstələrinin əsas vəzifəsi Xocalı platsdarmının məhv edilməsi, bu
məntəqədən keçən Əsgəran -Xankəndi yolunun boşaldılması, aeroportun
ələ keçirilməsi idi.
Qətliam, soyqırım, yoxsa döyüş?
Xocalıda törədilənlər bu gün müxtəlif ölkələrdə müxtəlif cür
adlandırılır.
Azərbaycanda və qardaş Türkiyədə “Xocalı qətliamı”, “Xocalı
soyqırımı” kimi anılır. Qərb və dünya mətbuatı “Xocalı qətliamı”
(ingiliscə “Khojaly Massacre”, fr. Massacre de Khodjaly)
terminindən istifadə etməyə üstünlük verir. Ermənilərsə tam əksinə:
onlar üçün bu soyqırımı, insanların gözlərinin çıxarılması,
başlarının kəsilməsi və dilə gətirilə bilməyəcək işgəncələr bir
döyüş, qəhrəmanlıq idi. Onlar üçün bu, “Xocalı döyüşü”, “Xocalı
hadisəsi”dir. Həm də azərbaycanlılara verilən bir dərs.
“Xocalıya qədər azərbaycanlılar bizimlə sadəcə zarafat
etdiklərini düşünürdülər. Azərbaycanlılar elə bilirdilər ki,
ermənilər dinc əhaliyə əl qaldıra bilməyən insanlardır. Bütün bu
düşüncələri dəyişmək lazım idi. Belə də oldu”.
Bu sözləri hazırda Ermənistan prezidenti olan, Xocalı soyqırımının
törədilməsində birbaşa iştirak edən Serj Sarkisyana məxsusdur.
Dünya isə qətllərə və işğallara, zülmlərə və işgəncələrə rəğmən
hələ də susur.
Asif Nərimanlı
-
Kriminal18:12
Tulin Ələkbərovanın sevgilisi tərəfindən döyülməsi faktı araşdırıldı: nəticə... - VİDEO
-
Kriminal17:32
Faciəvi şəkildə ölən tələbənin ailəsi məhkəməyə getməkdən imtina etdi - FOTO
-
Nida Təhlil 17:11
İrəvan “Krokus”la bağlı bəyanatı rədd etdi: Kreml necə cəzalandıracaq?
-
Sosial16:58
Bu avtomobillərlə taksi fəaliyyəti göstərmək qadağan edildi
-
Sosial16:36
Azərbaycanda sayğaclar ikiqat hesablayır - ŞOK İDDİA
-
Sosial16:08
Əli Əsədov yeni qərar imzaladı
-
Rəsmi xronika14:51
İlham Əliyev bu qanunu təsdiqlədi
-
Nida Xəbər 14:26
Yeni Kaledoniyada Azərbaycan bayrağı qaldırıldı