“Dindarların hakimiyyətə gəlməsinin əleyhinə deyiləm” (FOTO)

Məşədi Dadaş məscidinin imam-camaatı, “Mənəvi Dünya” İctimai Birliyinin sədri Hacı Şahin Həsənlininin “gündəlik Teleqraf “ qəzetinə verdiyi birfinqi təqdim edirik.

- Hazırda təhlükəsizliyinizlə bağlı narahatlığınız varmı? Mühafizəçi saxlayırsınız?

- Xeyr. Bir neçə ay bundan əvvəl ünvanımıza sosial şəbəkələrdə təhdidlər səsləndi. Ondan sonra Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi tərəfindən əməliyyat keçirildi və 3 nəfər həbs olundu. Onlar radikal cərəyanlara bağlı olan Qusar sakinləri idi. O insanlarla konkret olaraq heç bir tanışlığım, əlaqəm yox idi. Nazirlikdə ifadə verdim. Fəaliyyət göstərdiyimiz Məşədi Dadaş məscidində partlayış etmək və mənim qətlə yetirilməyimlə bağlı çağırış vardı. Bu çağırışlar dini zəmində qarşıdurma yaratmaq məqsədilə edilmişdi. Ondan sonra hər hansı bir təhdidlə qarşılaşmamışam.

- Dini imici olan bir insan ictimai yerlərdə özünü necə hiss edir? Ona münasibətdə hansı fərqli cəhətlər üzə çıxır?

- Azərbaycan cəmiyyətində inanca bağlı olan insanlara hörmət var. Bunu öz üzərimdə də hiss etmişəm. İndiyə qədər hər hansı mənfi münasibətin şahidi olmamışam. İnsan tanınanda özünü cəmiyyətdə bir qədər narahat hiss edir, müəyyən məsələlərə riayət etməyə çalışır.

“Suriyada öldürülənlər şəhid sayıla bilməz”

- Ərəb baharı çərçivəsində Misirdə, Tunisdə, Liviyada hadisələr oldu. Niyə heç deyilmədi ki, Azərbaycanda kimsə gedib Təhrir meydanında mübarizə aparır. Amma Suriyada tamam başqa mənzərə yarandı. Suriyanın Azərbaycandakı radikal cərəyanlar üçün əhəmiyyəti nədir?

- Suriya sadaladığınız ölkələrdən fərqli olaraq anti-Qərb mövqeyində dayanan dövlətdir. Oradakı hakimiyyətin devrilməsi Qərbin maraqlarına cavab verir. Ona görə də burada müxtəlif vasitələrdən istifadə olundu. Özünü din alimi hesab edən insanlar oradakı müharibəni müqəddəs savaş adlandırdılar. Bir sıra saxta hədislərə istinad olundu. Ki, Şam dövləti qurulmalı və Şam hakimi devrilməlidir. Bu hədislərin də dini nöqteyi-nəzərdən tutarlı sənədi yoxdur, mötəbər hesab olunmur. Suriyada baş verənləri demokratiya uğrunda savaş adlandırmaq olmaz. Konkret olaraq vətəndaş qarşıdurması baş verir, məzhəb zəminində münaqişə var və əslində, bütün bunlardan Suriya dövlətini zəiflətmək üçün istifadə edirlər. Dini rəng vermək üçün müqəddəs məfhumlardan istifadə olundu. Çünki bir şeyə dini rəng qatılarsa, daha əzmlə mübarizə aparırlar və öldürüləndə də özlərini şəhid hesab edirlər. Dini amildən istifadə olunanda az vəsaitlə böyük nəticələrə çatmaq olur. Burada insanların inancından sui-istifadə edilir. Bunun bir səbəbini həm də müsəlmanların bir qisminin cahilliyində axtarmaq lazımdır.

- Bəs onlar şəhid hesab olunur?

- Şəhidlik Qurandan gələn bir məfhumdur. İslamda cihad anlayışı var. “Cihad” ərəb dilindən tərcümədə “cəhd etmə”, “çalışma” deməkdir. Eyni zamanda Allah yolunda vuruşmağa da şamil edilir. Quranda belə bir məntiq ortaya qoyulur ki, sizə qarşı vuruşanlarla vuruşun. İnsan hansısa ali ideallar, dəyərlər uğrunda öldürülərsə şəhid hesab olunur. Öldürülən şəxsin şəhid olub-olmaması onun niyyətinə bağlı məsələdir. Torpaq hansısa dövlət tərəfindən təcavüzə məruz qalıbsa, bütün şəriət kitablarında qeyd edilib ki, onun azadlığı uğrunda mübarizə aparmaq üçün heç bir fətva və hökmə ehtiyac yoxdur. Hər bir müsəlman öz torpağını qoruyursa, bu, onun dini vəzifəsidir. Bu yolda öldürülərsə o, şəhiddir. Amma Suriyada nə baş verdiyindən heç bir anlayışı olmayan insanlar gedib vuruşur. Müsəlmanlar arasında məzhəb qarşıdurması yaratmaq üçün öldürülən insanlar heç bir vəchlə şəhid hesab oluna bilməz. Burada hansısa ali ideal və niyyətlərdən söhbət gedə bilməz. Suriyada öldürülən insanlar şəhid sayıla bilməz.

- Bir müddət əvvəl Suriyaya sələfi məzhəbinin daşıyıcılarının getdiyi deyilirdi, sonra informasiya yayıldı ki, digər məzhəblərdən də Bəşər Əsədin tərəfində vuruşanlar var. Hər hansı bir dindarın Suriya və başqa bir ərazidə vuruşmasına necə baxırsınız?

- Orada ənənəvi məzhəblərin təmsilçilərindən, istər sünni, istərsə də şiələrdən heç kəs iştirak etmir. Suriyada döyüşən radikal cərəyanlar özlərini sünni adlandırır. Mən radikallıq üçün məzhəb tanımıram. İslamda bu tip tərs təfəkkürə yer yoxdur. Azərbaycanda şiə məzhəbindən olan insanların Əsəd tərəfindən döyüşdüyü deyilir. Əlimizdə belə bir fakt yoxdur. Bu, Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən təkzib olundu. Düzdür, Hizbullah təmsilçiləri orada müqəddəs məkanları qoruyur. Həzrəti Zeynəbin, İmam Hüseynin övladlarının qəbrinin keşiyini çəkir. Hizbullah da qapalı təşkilatdır, başqa dövlətlərdən oraya üzv qəbul edilməsinin şahidi olmamışıq. Hesab edirəm ki, İslama bağlı məzhəblərin təmsilçiləri Suriyada vuruşmur.

- Suriyaya gedənlər Əl-Maidə surəsinin 45-ci ayəsini rəhbər tutur. Ayədə deyilir ki, Allahın əmri ilə hökm etməyənlər, əlbəttə kafirlərdir. Suriyaya gedənlər də deyirlər ki, hansı yerdə ki Allahın hökmünə əməl olunmur, ora küfr evi sayılır, orada cihad fərzdir...

- İslam şəriətinə əsasən hökm olunmayan yerlərə cihad elan olunsa, onda bütün dünya ilə vuruşmalı olarıq. Misirdə, Tunisdə də həmin hadisələr baş verdi. Misirdə insanlar hakimiyyətə qarşı çıxanda sələfi alimləri Hüsnü Mübarəkə qarşı çıxmağı fitnə hesab edən fətvalar verirdilər. Suriya xalqının seçimi dünyəvi dövlətdir. Azərbaycanda da bu cürdür. Din xalqın seçiminə hörmətlə yanaşır. Bu ayəni bu şəkildə yozmaq yolverilməzdir.

“Azərbaycanın inkişafı dünyəvi quruluşdadır”

- Hacı Şahin özü Azərbaycanı Konstitusiyada göstərildiyi kimi dünyəvi dövlət, yoxsa dini dövlət kimi görmək istəyir?

- Azərbaycanda siyasi İslam yoxdur, xalqımız dünyəvi quruluşa daha çox üstünlük verir. Dövlətimiz dünyəvi qanunlarla idarə olunur. Bu, xalqın seçimidir. Müasir dövrdə Azərbaycanın inkişafı dünyəvi quruluşda olduğu üçün, mən də dünyəvi quruluşun tərəfdarıyam.

- Suriyada ziyarətgahların qorunmasını qeyd etdiniz. Nəsiminin qəbrinin dağıdıldığı barədə müəmmalı məlumatlar yayılır. Sizdə, bu barədə hər hansı informasiya varmı?

- Məndə Nəsiminin məzarının aqibəti ilə bağlı heç bir məlumat yoxdur. Orada müqəddəs məkanların bir neçəsi dağıdılıb. Bəzi məzarlardan peyğəmbər səhabələrinin nəşi çıxarılaraq təhqiramiz addımlar atılıb. Heç bir İslam məzhəbi müqəddəslərin, övliyaların qəbrinin ziyarətgah kimi ziyarət olunmasının əleyhinə deyil. Sünni və şiə məzhəblərinin ziyarətə baxışı eynidir, övliyaların qəbrinə sayğı ilə yanaşılır. Dahi şair və şəxsiyyətlərin də qəbri qorunmalıdır, amma Suriyada bunun əksini görürük.

“İnanclı insanlar kəskin ritorikadan imtina etməlidir”

- Hicab və Suriyaya cihad məsələsində cəmiyyətin dərhal reaksiyası oldu və bu məsələlər geniş müzakirə edildi. Dini aspektdə zəif nöqtələr hansılardı?

- İnsanların həm təhsil almaq hüququ, həm də dini etiqad və vicdan azadlığı var. Bu hüquqlar insanlara verilməlidir. Eyni zamanda kənardan olan təsirləri də danmırıq. Kimsə bu məsələdən istifadə edib Azərbaycanın daxilində qarşıdurma yaratmağa cəhd edir. Dindarların gözündə dövlət haqqında mənfi imic formalaşdıran müəyyən qüvvələr var. İcma olaraq fəaliyyətimizin əsas istiqamətlərindən biri də din və dövlət münasibətlərinin tənzimlənməsi olub. Bu münasibətlər normal məcrada inkişaf etməlidir. Məsələlər dinc şəraitdə, dialoqla həll olunmalıdır. Bəzi inanclı insanlar kəskin ritorikadan imtina etməlidir, hər halda insanların da hüququ tanınmalıdır.

- Dövlət-din, din-cəmiyyət münasibətlərinin tənzimlənməsində Sizin hər hansı bir təklifiniz varmı? Bu mexanizmin özündə Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin roluna münasibətinizi öyrənək...

- Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin rəhbərliyində dəyişiklik edildi. Hazırda dini icmalarla əməkdaşlıq genişlənib. Komitə tərəfindən müxtəlif sosial layihələr təşkil olunur və dini icmalar fəal şəkildə iştirak edir. Dövlət qurumları ilə dini qurumlar arasında dialoq mühiti yaranıb. Bu, çox pozitiv prosesdir. QMİ qanunvericiliyə əsasən bütün islam yönlü icmaların mərkəzi hesab olunur. Din xadimləri də həmin idarə tərəfindən təyin olunur. Düşünürəm ki, QMİ ilə Dövlət Komitəsinin əməkdaşlığına ehtiyac var. Bunun müsbət nəticə verəcəyini düşünürəm. Dövlət-din münasibətlərinin inkişafında bəzən yersiz qadağalar olur. Hansısa bir məmurun məsələyə səhv yanaşması bəzən bütövlükdə dövlətin adına yazılır. İnanclı insanların yanaşmasında inciklik yaradır. Dövlət dindar vətəndaşına sahib çıxmalıdır. Yoxsa kənardan kimsə bu proseslərə müdaxilə edər. Son dövrlərdə dövlətin dinin inkişafına şərait yaratması istiqamətində müsbət dəyişikliklər var. Bunu tam səmimi və bu prosesdə iştirak edən şəxs kimi deyirəm. Bir zamanlar Dövlət Komitəsinə az qala düşmən qurum kimi baxırdılarsa, hazırda baxış tamamilə dəyişib. Bu da Dövlət Komitəsinin fəaliyyətində olan yeni istiqamətlə bağlıdır.

- Vaxtaşırı QMİ və Şeyx tənqid atəşinə tutulur. Bu tənqidlərdə mövqeyiniz necədir?

- QMİ-nin Qazilər Şurasının iclasında radikallıq əleyhinə fətva oxunandan sonra mətbuata kompromat xarakterli materiallar ötürüldü. Mən bu tip məlumatları əsassız hesab edirəm. İnsanlar istənilən qurumun fəaliyyətini tənqid edib öz iradlarını bildirə bilər. Şeyxülislam din xadimidir, Azərbaycanı beynəlxalq tədbirlərdə təmsil edir, nüfuzlu şəxsiyyətdir. Onun bəzən gözdən salınması, müəyyən nöqsanlarının qabardılmasının əleyhinəyəm. Amma insanların iradları olarsa, onun səsləndirilməsinə normal yanaşıram.

- Azərbaycanda dindarlar özlərinə başqa ölkədən dini lider seçirlər. İranın təsiri güclüdür, Xamneyi, Sistani kimi şəxsləri təqlid edirlər...

- Təqlid sırf şəriət məsələlərinə aiddir. Şəriət hökmlərində insanın mütəxəssisə müraciət etməsi var. Təqlid heç bir vəchlə əqidə mövzularına aid edilə bilməz. İnsan düşüncəsində, həyat seçimində təqlidçiliyə yol verməməlidir. Kiminsə fikri ilə oturub-durmaq Quranın məntiqinə ziddir. İbadət məsələləri ilə bağlı dəstəmazın alınması, namazın qılınması məsələsində təqlid ola bilər. İnsan ya bütün ömrünü sərf edib din alimi olmalı, müctəhidlik səviyyəsinə çatmalıdır ki, bu qaydaları öyrənə bilsin. Yaxud da bilən şəxsə müraciət etməlidir. Azərbaycanda hazırda ictihada çatmış şəxs yoxdur. Təqlid Azərbaycanda tarixən mövcud olub. Ölkəmizdə Qarabağ bölgəsində, Şəkidə, Bakıda, Naxçıvanda, Qubada onlarla ayətullahlar olub. İranda müctəhid kimi məşhur olan insanın bir neçəsindən eşitmişəm ki, deyib ki, ustadım Bakıdan olub. Bu ənənə bizdə olub, Sovet dövründə bu ənənə aradan çıxıb, indi sıfırdan başlamalı oluruq. Azərbaycanlılar İraqda, İranda təhsil alır.

-Yaxın 5 il üçün müctəhid səviyyəsinə çıxacaq dindarımız varmı? Məsələn, özünüzdə belə perspektiv var?

- Hazırda özümdə belə bir perspektiv görmürəm. İşimiz həddən artıq çox olur. Elmdə yüksək nailiyyət əldə etmək üçün ictimai fəaliyyəti bir qədər məhdudlaşdırmalısan. Belə bir şəxsin varlığı, yaxud 5-10 il sonra olacağı haqda heç bir proqnoz deyə bilmərəm. Çünki açığı orada oxuyan insanların hansı səviyyə qədər dini elmləri öyrəndiklərindən xəbərsizəm. Hər halda olsa yaxşı olar.

“Mədrəsə tipli təhsil ocaqları yaradılmalıdır”

- Din Qərb ölkələrində dövlətə, xalqa uyğunlaşdırılır. Türkiyənin İslamı ilə İranın İslamı da bir deyil. Sizcə, Azərbaycan xalqının İslamı hansı İslam olmalıdır?

- Mən dinin Azərbaycan, Türkiyə, İran modelini qəbul etmirəm. Hər bir xalq öz dünyagörüşünə uyğun şəkildə dini qavraya bilər. Azərbaycanda radikal meyllər çox zəifdir. Ölkəmizdə din irfan kökləri üzərində təbliğ olunur. İstər sünni, istərsə də şiə məzhəbinə aid olan insanlar daha çox ilahi sevgi, insanlara məhəbbət fikri aşılayan əsərlər yaradıblar. Bu gün həqiqi İslamı insanlara çatdıracaq din xadimlərinin sayı kifayət qədər deyil. Kadrların hazırlanması istiqamətində düşünməliyik. Din xadimləri müasir dildə danışmağı bacarmalı və gəncləri maraqlandıran suallara cavab tapmalıdırlar. Bu cavablar verilmirsə, kənara üz tutulur. Orada da din adı ilə başqa ideyaların təbliğinin yeridilməsinin şahidi oluruq. Azərbaycanda iki təhsil müəssisəsi var: BDU-nun ilahiyyat fakültəsi və Bakı İslam Universiteti. Bu təhsil ocaqlarında dini tədrisin keyfiyyəti artırılmalı və mədrəsə tipli təhsil ocaqları yaradılmalıdır. Gənclər sırf dini və ruhani təhsil ala bilsinlər, təbii ki, orada dünyəvi fənlərin də tədris olunmasının tərəfdarıyam. Din xadimləri yalnız Quran və hədis bilməməlidir, dünyəvi elmə malik olmalıdır. Cəmiyyətdə radikallığın güclənməsi bilgisizliyin nəticəsidir.

“Bütün məzhəbləri birləşdirmək fikrini real hesab etmirəm”

- Sonuncu Aşura mərasimində QMİ sədri İmam Hüseyndən misal gətirdi və dedi ki, o, özünü nə şiə adlandırıb nə də başqa məzhəbdən sayıb. O deyib ki, müsəlmanam. Bu baxımdan İslamda mövcud olan məzhəbçilik məsələsinin əsası nə dərəcədə ciddidir?

- Şeyxülislamın o fikri ilə tam razıyam. Heç bir məzhəbin İmam Hüseyni özəlləşdirməyə haqqı yoxdur. Hətta deyərdim ki, o, bütün bəşəriyyətə məxsus olan şəxsiyyətdir. Aşura məsələsini məzhəb məsələsi kimi qabardanda təəccüb edirəm. İmam Hüseyni öldürən insanlara qarşı bütün müsəlmanların fikri birmənalıdır. İmam Hüseyni bəzilərinin dediyi kimi, Kərbəlada sünnilər öldürmədi, Kufə qoşunu öldürdü və bu iş Yezidin əmri ilə baş verdi. Əslində Aşura zorakılığa yox deməkdir. Aşura mərasimləri bütün müsəlmanlar üçün ortaq dəyər kimi qəbul olunmalı, birləşdirici faktora çevrilməlidir. Qərbdə bu məsələlər dini plüralizm şəklində həllini tapıb. Dini məzhəblər arasında fərqlər əsasında yox, ortaq cəhətlər əsasında təbliğ olunarsa radikal baxışlardan sığortalanarıq. Amma bütün məzhəbləri birləşdirmək fikrini real hesab etmirəm. İnsan varsa, fərqli düşüncə də var. İnsanları bir məzhəb çətiri altında birləşdirmək qeyri-mümkündür. Sosial şəbəkələrdə görürəm ki, bir-birinə qarşı təhqiramiz ifadələr işlədilir. Nifrət təbliğ olunarsa, fəsadlar yarana bilər. Ona görə də bundan qorunmaq üçün dini məzhəblər arasında yaxınlaşma istiqamətində təbliğ etməyimiz vacibdir.

- Sosial şəbəkədə varsınız?

- Profilim yoxdur, onlarla saxta səhifə var. Rəsmi bir səhifəmiz var. Oraya mətbuatda çıxışlarımız, müsahibələr qoyulur. Suallara da cavablar verilir.

- Ölüm fətvası ilə bağlı nə düşünürsünüz? Bir ölkənin din xadiminin başqa ölkədə yaşayan insan haqqında ölüm fətvası verməsi nə dərəcədə doğrudur?

- Onu fətva kimi təqdim edirlər. Bu barədə maraqlanmışam. Din aliminə sual olunur ki, dini nöqteyi-nəzərdən filan əməli edən insanın cəzası nədir? O da cavab verir ki, İslamın cəza sistemində filan günaha görə cəza ölüm hesab olunur. Bunu sonra fətva kimi təqdim edirlər. Şəriət dövləti olarsa, şəriət qanunlarına görə hökm çıxarılarsa, ölüm cəzası qanuni şəkildə icra oluna bilər.

“Rafiq Tağıya ölüm fətvası verilməmişdi”

- İranda yazıçımız Rafiq Tağı və Salman Rüşdiyə qarşı birbaşa ölüm fətvaları verilib. Sonradan təsdiq də etdilər ki, belə fətva verilmişdi...

- Salman Rüşdi özü böyük məsələdir, o fətvanın olmasını danmıram. Amma Rafiq Tağı ilə bağlı məsələdə ölüm fətvası yox idi. Bunu tam dəqiqliyi ilə bilirəm. Bir yazı ilə də çıxış etdim, bəzi dindarlar tərəfindən tənqidlərə məruz qaldım. O haqda danışan şəxs Ayətullah Fazil Lənkəraninin oğlu idi. F. Lənkərani artıq dünyasını dəyişmişdi, o, insanın, ümumiyyətlə, ölüm hökmü vermək səlahiyyəti yox idi. Rafiq Tağı öldürüldükdən sonra onun adından məktub gəldi ki, Azərbaycan xalqını təbrik edirəm filan. Amma o məsələdə heç bir şəxs ölüm hökmü verməmişdi. Azərbaycanda bir insan ateist fikirdədirsə, hər bir ateistə qarşı bir din alimi ölüm hökmü verəcəksə, təsəvvür edin ki, hansı mənzərə yaranacaq. Ölüm hökmü olmamışdı, sadəcə müəyyən kəskin sözlər olmuşdu, onlardan istifadə edib belə təqdimat vardı.

- İcmanızda nə qədər üzv var? Orada hansı məsələlər ətrafında müzakirələr aparırsınız?

- Məşədi Dadaş məscidi Bakıda ən kütləvi cümə namazı qılınan məscidlərdən biridir. 2-3 min insan cümə günləri namaz qılır. İcma üzvlərinin sayı rəsmən 50 nəfərə qədər olmalıdır. Amma icmaya gəlib-gedən insanların sayı yüzlərlədir. Əsasən gənclərdir, orta yaşlı insanlar da var. Çalışırıq ki, dini insanlara müasir dildə çatdıraq. Fikrimcə, dindarların ziyalılaşmasına, ziyalıların dindarlaşmasına ehtiyac var.

“Din iqtidarın və müxalifətin fövqündə dayanmalıdır”

- Hacı İlqar İbrahimoğlu özünü müxalif kəsimə yaxın bilir və onlarla əlaqəsi var. Bəs Siz özünüzü müxalifət, yoxsa hakimiyyət kəsiminə yaxın hiss edirsiniz?

- Dini siyasi cərəyan olaraq qəbul etmirəm. Hər bir insan istər-istəməz siyasətə qarışır, ən azı seçkilərdə iştirak edir. Amma hər hansı tərəfdə dayanmağın əleyhinəyəm. Din iqtidar-müxalifətin fövqündə dayanmalıdır. Din hər iki kəsimə məxsus olan dəyərdir. Müəyyən məsələlərdə istər iqtidarı, istərsə də müxalifəti tənqid etmək olar. Din obyektiv mövqedə çıxış etməlidir. Ona görə də özümü heç birinə aid etmirəm.

“Dindarların hakimiyyətə gəlməsinin əleyhinə deyiləm”

- İslam Partiyasına da eyni münasibətdəsiniz?

- Öz funksionerlərinin bildirdiyinə görə, İslam Partiyası Azərbaycanda hakimiyyət quruluşunu dəyişmək istəməyən, sadəcə olaraq mənəviyyata əsaslanan, əxlaqı, mənəviyyatı siyasətə gətirmək istəyən siyasi partiyadır. Mən dindarların hakimiyyətə gəlməsinin əleyhinə deyiləm. Dinin hakimiyyətə gəlməsi ilə dindarın hakimiyyətə gəlməsi fərqli anlayışdır. Mənim siyasi proseslərə müdaxilə etmək fikrim yoxdur. Azərbaycanda da yaxın perspektivdə siyasi İslamın formalaşacağını düşünmürəm. İslam Partiyasının mövqeyinə gəlincə, özlərinin də etirafına əsasən hələ də hakimiyyəti idarə edəcək gücdə deyil. Mənim də o partiya ilə hər hansı münasibətim yoxdur.

“Müvəqqəti kəbin oxumamışam”

- Hacı İlqarla Sizi siğə məsələsində ittiham edirlər... Bu iddialar haradan qaynaqlanır?

- Müvəqqəti kəbin anlayışı var. Bəzi məzhəblər bunu qəbul edir. Bu mövzulara daxil olmaq istəmirəm. Onu deyim ki, indiyədək bir nəfər üçün də müvəqqəti kəbin oxumamışam. Son dövrlərdə radikal cərəyanlarla bağlı fikrimizdən sonra belə qarayaxma kampaniyası başladı. Bu da təbii ki, gülünc və bizə yapışmayan məsələdir. Bəzən daimi kəbin oxumuşam. Bu da çox olmayıb, 10-a yaxın olub.

“Din xadiminin əsas problemlərindən biri dünyəvi savadının olmamasıdır”

- Sizi 2000-ci ilin əvvəllərindən tanıyıram. O vaxtlar milli-mənəvi dəyərlərlə bağlı QHT rəhbəri idiniz. Tələbə vaxtı bizim aramızda populyarlıq qazanmış şəxs idiniz. Sonra Sizinlə bağlı məlumatlara rast gəlmədik. Birdən xəbər tutduq ki, Məşədi Dadaş məscidinin imamısınız. Avtobusda, bazarlarda Sizin diskləriniz oxunur, insanlar arasında populyarsınız. Bilirəm ki, rusdilli məktəbdə oxumusunuz. Necə oldu ki, dünyəvi insan belə məqama yüksəldi?

- 1992-ci ildən, 18 yaşında namaz qılmağa başlamışam. Valideynlərimizin dinə hörməti olub, amma indi başa düşülən mənada dindar olmayıblar. Sovet dövründə yaşamışıq, təhsilimi də rusca almışam. Özüm də bilmirəm, necə oldu namaz qıldım. İbadət etdim və tədricən dini elmlərlə maraqlandım, ərəb və fars dillərini öyrəndim. İkmal Gənclər Birliyi yaratdıq. Sonra gənclərin sayı artdı, ictimai təşkilat yaratmaq zərurəti yarandı. Birliyə xitam verib Məşədi Dadaş məscidində imam-camaat kimi fəaliyyət göstərməyə başladım. Həm də “Mənəvi dünya” İctimai Birliyinin sədriyəm.

- Metro çıxışlarında ən çox dinlənən disklər Sizin xütbələriniz və Kurtlar Vadisi Pusunun seriyalarıdır. Özünüz heç eşitmisiniz, buna reaksiyanız necədir?

- Maşınlarda xütbəni eşitmişəm. Səbəbini deyə bilmərəm niyə çox dinlənilir.

- Bəs disklərin satışından gəlir götürürsünüz?

- Xeyr. Bir manat da gəlir götürməmişəm. Hətta musiqili disklərlə məşğul olan insanlar var, amma kimliyindən xəbərim yoxdur. Məsciddə yazılır, sonra da satılır, indiyədək 1 manat da qazanmamışam.

- Kənardan dindarların həyatı monoton kimi görünür...

- Dindarın həyatı darıxdırıcı deyil. Bu, kənardan belə görünə bilər. Təbii ki, dindar müəyyən çərçivədə yaşayır. Amma bunun özü də insana bir xoşluq bəxş edir. Allahı qadağaları ilə də sevməyi bacarmalıyıq. Bəzi ləzzətlər var ki, daha ali ləzzətlərin yolunda maneəyə çevrilir. Allah bizi kiçik ləzzətlərdən məhrum etməklə daha artığını vermək istəyir. Dinə belə yanaşırıq.

“Nitşe, Şopenhauer daha çox mütaliə etdiyim filosoflardır”

- Hansı kitabları oxuyursunuz, hansı musiqiyə qulaq asırsınız?

- Mütaliəm əsasən fəlsəfə mövzusunda olur. 19-20 əsrin fəlsəfəsini mütaliə etməyi sevirəm. Qərb filosoflorından Nitsşe, Şopenhauer daha çox mütaliə etdiyim filosoflardır. Klassik ədəbiyyatı, qəzəlləri oxumağı, müasir şairlərimizdən Ramiz Rövşəni sevirəm.

- Toylara gedirsiniz?

- Dinin qəbul etmədiyi məsələlər olursa, o toya getmirəm. Adətən, yaxın qohum olanda gedib təbrik edib məclisdə oturmadan qayıdıram. Daha məni toylara dəvət də etmirlər.

- Azərbaycanda ya məcburiyyətdən, ya da qorxudan ibadətlə məşğul olanlar var. Türkiyənin dini ədəbiyyatı insana dini sevgi aşılayır, Allaha ibadət, eşq iman. Bizdə sanki qorxu yaradır, zorla namaz qıl deyir...

- Sizinlə razıyam. Saxta dindarlıq, axına düşüb dinə gəlmək tendensiyası da var. Dindarlıq təkcə saqqal buraxıb, məscidə gedib namaz qılmaq deyil. Dindarlıq Allaha olan hörmət və inamdır. Təbii ki, dini ayinləri icra etməyin Allah tərəfindən vacib buyurulduğunu inkar etmək olmaz. İmanın da müəyyən mərhələləri var. İbadət etməyən insanı kənarlaşdırmamalıyıq, onları da dinə cəlb etməliyik. Ona görə yox ki, say artsın. Mənfi dindar stereotipi var və bunu dəyişdirmək lazımdır.