Nida Təhlil
Prezident İlham Əliyevdən mühüm addım – Hər kəsi maraqlandıran QƏRAR
İnsanın fundamental hüquqlarından biri də onun azadlığıdır.
Hüquqi dövlət quruculuğunu əsas götürən Azərbaycan dövləti də
ölkədə insan hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi istiqamətində
köklü surətdə tədbirlər həyata keçirir. Belə tədbirlərdən biri də
məhbusların əfvi, cəzalarının yüngülləşdirilməsi kimi humanist
addımlardır. Bu həm dövlətin humanizmini, vətəndaşlarına ayırdığı
diqqəti, həm də insanların azad yaşamaq hüququnu ortaya qoyan
amildir. Yəni, hansısa insan müəyyən səhvlər üzündən azadlıqdan
məhrum edilirsə, bu cinayətin yolverilməz olduğu prinsipini
qorumaqla yanaşı, dövlət həmin vətəndaşlarına azadlığa qovuşmaq və
bir də cinayət törətməmək imkanı da yaradır.
İndiyə qədər cəzaçəkmə müəssisələrindəki minlərlə insan Prezident
İlham Əliyevin humanist siyasətinin bəhrəsini görüb. Dövlət
başçısının “Penitensiar sahədə fəaliyyətin təkmilləşdirilməsi, cəza
siyasətinin humanistləşdirilməsi və cəmiyyətdən təcridetmə ilə
əlaqədar olmayan alternativ cəza və prosessual məcburiyyət
tədbirlərinin tətbiqinin genişləndirilməsi barədə” 2017-ci il 10
fevral tarixli sərəncamı da məhz bu siyasətin tərkib
hissəsidir.
Məqsəd
Bu sərəncamın verilməsinin əsas qayəsi cəzaçəkmə müəssisəsindəki
insanlara humanist yanaşmanın tətbiqidir.
Publika.az xəbər verir ki, cəza siyasətinin humanistləşdirilməsi
məqsədilə iki istiqamət müəyyən olunub: məhkəmələrə cəzanın sosial
ədalətin bərpası, məhkumun islah edilməsi məqsədlərini rəhbər
tutmaları, cəza təyin etmənin ümumi əsaslarına ciddi riayət
etmələri; qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi yolu ilə
cinayət-hüquq siyasətinin liberallaşdırılmasına nail olunması. Bu
məqsədlə cinayətlərin dekriminallaşdırılması, alternativ cəzaların
alternativ cəzaların tətbiqi, ictimai təhlükə törətməyən və az ağır
cinayətlərə görə həbs qətimkan tədbirinin seçilməsi əsaslarının
daha da məhdudlaşdırılması ilə bağlı qanun layihələrinin
hazırlanması nəzərdə tutulub.
Bununla yanaşı, böyük ictimai təhlükə törətməyən və az ağır
cinayətlərə görə həbs və azadlıqdan məhrumetmə tədbirlərinin
tətbiqinin məhdudlaşdırılması əsas istiqamətlərdən biridir. Bir
sıra hallarda böyük ictimai təhlükə törətməyən cinayətlərə görə
şəxslərin həbs edilməsinə rast gəlinir. İstintaq və məhkəmə
orqanlarına tövsiyə edilib ki, qətimkan tədbirlərinin seçilməsi
məsələsinə baxılarkən hər bir şəxs barəsində ilk növbədə həbslə
bağlı olmayan qətimkan tədbirlərinin tətbiqi mümkünlüyünü
araşdırsınlar. Məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyinin təminatçısı
olan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti kənar təsir hallarının
tam istisna olunması üçün yalnız qanunun tələblərinin rəhbər
tutulmalı olduğunu məhkəmələrin diqqətinə çatdırıb.
Penitensiar müəssisələrin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, onların
maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi;cəzanı icra edən orqan və
müəssisələrdə mövcud olan nöqsanların aradan qaldırılması;cinayət
təqibi və cəzaların icrası sahəsində korrupsiyanı istisna edən
şəraitin təmin olunması; cinayət təqibi və cəzaların icrası
sahəsində müasir texnoloji vasitələrin tətbiq edilməsi.
Prezident İlham Əliyevin penitensiar sahədə xidmətin təkmilləşməsi
ilə bağlı verdiyi sərəncamın əsas məqsədləri sırasına bunlar da
daxildir.
Zərurət
Bu sərəncamın verilməsinin vacibliyi məsələsi də burada diqqət
çəkir. Belə ki, bu gün dövlət idarəçilik sisteminin
müasirləşdirilməsi sahəsində ciddi tədbirlər həyata keçirilir, bu
istiqamətdə reallaşdırılan dövlət siyasəti həm də məhkəmə-hüquq
sahəsində əsaslı pozitiv dəyişikliklərin baş verməsi ilə müşahidə
olunur. Bu baxımdan, penitensiar xidmətin, cəzaların icrası ilə
bağlı fəaliyyətin müasir dövrün tələblərinə uyğun qurulmasını və
səmərəli idarəetmənin təşkilini zərurətə çevrilibdir.
Çünki: məntəqə tipli cəzaçəkmə müəssisələrinin normal fəaliyyəti
təmin olunmur; ictimai işlər cəzasının tətbiqi daha çox formal
xarakter daşıyır; cəzanı icra edən orqan və müəssisələrdə müasir
informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının imkanlarından kifayət
qədər istifadə edilmir;
Bununla yanaşı, ibtidai istintaq və məhkəmə orqanları zərurət
olmadan şəxslərin həbs edilməsinə yol verir, azadlıqdan məhrumetmə
cəzasının təyin olunmasına üstünlük verilir, cəmiyyətdən təcridetmə
ilə əlaqədar olmayan cəzaların, xüsusilə ictimai işlərin icrasına
formal yanaşılır. Böyük ictimai təhlükə törətməyən, az ağır, o
cümlədən iqtisadi fəaliyyət sahəsində cinayətlərə görə həbs
qətimkan tədbiri geniş tətbiq olunur, həmin cinayətlərə görə
həbslərin dinamikası artır, məhkumların sayı çoxalır, penitensiar
müəssisələr yüklənir.
Məhz bu amillər penitensiar xidmətin təkmilləşdirilməsi
zərurətini yaradır. Penitensiar xidmətin təkmilləşmdirilməsi
siyasətində humanizm prinsiplərinin əsas götürüldüyü də nəzərdən
qaçmamalıdır.
Hədəflər
İlk növbədə penitensiar sahədə nöqsanlar aradan qaldırılacaq:
- Penitensiar müəssisələrin fəaliyyətinin müasirləşdirilməsi,
infrastrukturun yenilənməsi və idarəçilik mexanizminin
təkmilləşdirilməsi tədbirləri davam etdiriləcək;
- Ədliyyə Nazirliyinin Probasiya xidməti yaradılacaq. Xidmətin başlıca vəzifəsi cəmiyyətdən təcridetmə ilə əlaqədar olmayan cəzaların icrasına effektiv nəzarətin təşkili və bu sahədə idarəetmənin səmərəliliyinin artırılmasıdır. Probasiya termininin latıncadan tərcüməsi sınaq deməkdir və hüquq nəzəriyyəsində bu anlayış şəxsin müəyyən şərtlərə riayət etməsi müqabilində cəzadan azad olunması mənasında istifadə edilir. Probasiya institutu əksər Qərb ölkələrinin, İsveç, ABŞ, Finlandiya, Latviya, Böyük Britaniya, Danimarka, Estoniya və digər ölkələrin cinayət mühakimə sistemlərinin mühüm tərkib hissəsidir.
- Cəzaların icrası və qətimkan tədbirlərinin tətbiqi zamanı elektron nəzarət vasitələri tətbiq olunacaq. Müasir dövrdə texnoloji nailiyyətlər insanı həbs etmədən onun davranışına tam nəzarəti həyata keçirməyə imkan verir və dünyanın bir sıra ölkələrində penitensiar sahədə elektron nəzarət sistemləri geniş tətbiq edilir. Elektron nəzarət vasitələrinin tətbiqi - məhkumun və ya təqsirləndirilən şəxsin yerləşdiyi yeri müəyyən etməyə və onun yerdəyişmələrini qeydə almağa imkan verən texniki vasitənin həmin şəxsin üzərində yerləşdirilməsindən ibarətdir.
- Məntəqə tipli cəzaçəkmə müəssisələrində cəzanın qanuna uyğun
şəkildə çəkilməsi, məhkumlar tərəfindən rejim qaydalarına ciddi
riayət olunması təmin ediləcək.
- Məntəqə tipli cəzaçəkmə müəssisələrində cəzanın icrasında
korrupsiyaya şərait yaradan və digər neqativ halların qarşısının
alınması üçün ciddi tədbirlər görüləcək.
- İctimai işlər cəzasının icrasında formalizm tendensiyası aradan
qaldırılacaq, ictimai işlər və azadlıqdan məhrum etmə ilə əlaqədar
olmayan digər cəzaların icrasına effektiv nəzarət təmin
ediləcək.
- Azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərin ictimai faydalı əməyə cəlb olunması üçün cəzaçəkmə müəssisələrində istehsal sahələri bərpa ediləcək, həmçinin yeni sahələr yaradılacaq.
- Penitensiar xidmətin kadr korpusu təkmilləşdiriləcək, bu sahəyə peşəkar kadrların cəlb olunması təmin ediləcək.
- penitensiar müəssisələrin etibarlı mühafizəsi təşkil
ediləcək.
- İbtidai istintaq orqanları və məhkəmələr tərəfindən həbs
qərarının verilməsində qanunvericiliyin tələblərinə ciddi əməl
olunması təmin ediləcək, şəxsi cəmiyyətdən təcrid etmədən
alternativ cəza tədbirlərinin tətbiqi genişləndiriləcək.
- Cinayət təqibi və cəzaların icrası zamanı qanuna zidd əməllərə
yol verilməməsi, korrupsiya və vəzifədən sui-istifadə hallarına
qarşı mübarizənin gücləndirilməsi üçün müvafiq tədbirlər
görüləcək.
Cəza siyasəti daha humanist olacaq:
- Cinayətlərin, xüsusilə iqtisadi fəaliyyət sahəsində
cinayətləri dekriminallaşdırılacaq.
- Azadlıqdan məhrum etmə ilə yanaşı alternativ cəzaların tətbiqi
genişləndiriləcək, mövcud alternativ cəzaların tətbiqi əsasları
təkmilləşdiriləcək.
- Cinayətin ictimai təhlükəliliyi amilinə diqqət artırılacaq, maddi
ziyanla bağlı olan hallarda vurulmuş ziyan tamamilə ödənildikdə
həbslə əlaqədar olmayan cəza tədbirinin tətbiq edilməsi, azadlıqdan
məhrum etməyə alternativ cəzaların təyin edilməsi əsasları müəyyən
olunacaq.
- Azadlıqdan məhrum etmə cəzasının çəkilməmiş hissəsinin daha
yüngül cəza ilə əvəz edilməsi, şərti olaraq vaxtından əvvəl azad
etmə və şərti məhkum etmə institutlarının daha geniş tətbiq
edilməsi həyata keçiriləcək.
- Həbsin alternativ qətimkan tədbirləri ilə əvəz edilməsi
qaydasının sadələşdirilməsi, böyük ictimai təhlükə törətməyən və az
ağır cinayətlərə görə həbs qətimkan tədbirinin seçilməsi
əsaslarının daha da məhdudlaşdırılması prinsipi tətbiq
ediləcək.
***
Artıq bu sərəncama əsasən Ədliyyə Nazirliyi qarşısında müvafiq
vəzifələr müəyyən edilib, həmçinin, Baş Prokurorluğa və məhkəmələrə
tövsiyələr verilibdir.
Ədliyyə Nazirliyi probasiya xidmətinin təşkili, elektron nəzarət
vasitələrinin tətbiqi ilə bağlı təkliflər hazırlayacaq, həmçinin
“Cəza çəkən məhkumlar və həbs edilmiş şəxslər” informasiya
sistemini yaradacaq, cəzanın ictimai işlər növünü daha da
təkmilləşdirəcək, məhkum olunmuş və həbs edilmiş şəxslərin saxlanma
şəraitinə, yemək, tibbi-sanitariya, maddi-məişət təminatına
nəzarəti gücləndirəcək.
Baş Prokurorluq həbs qətimkan tədbirinin seçilməsi barədə vəsatətlərə baxılarkən ilk növbədə digər qətimkan tədbirlərinin seçilməsi mümkünlüyünü araşdıracaq; böyük ictimai təhlükə törətməyən və az ağır cinayətlərə görə həbs qətimkan tədbiri müstəsna hallarda, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş əsaslar mövcud olduqda veriləcək.
Məhkəmələr şəxsin ittiham olunduğu cinayəti törətməsinə əsaslı
şübhələr və buna qanuni əsaslar olduqda həbs qərarı çıxaracaq;
digər qətimkan tədbirlərinin seçilməsi ilə bağlı dəlilləri
yoxlayacaq; cəza barədə qərar çıxararkən cəzanın sosial ədalətin
bərpası, məhkumun islah edilməsi prinsipini rəhbər tutacaq.
***
Nəticə
Bu sərəncamı hüquqi dövlət quruculuğunda mühüm addım hesab etmək
olar:
1. Bu, hər şeydən öncə məhbuslara və onların ailələrinə şad
xəbərdir. Çünki bu sərəncamın tətbiqindən sonra məhbusların
cəzasının yüngülləşdirilməsi imkanları yaranacaq.
2. Penitensiar sahədə xidmətin təkmilləşdirilməsi ilə məhbuslar
daha rahat və yaxşı şəraitdə yaşaya biləcəklər. Bu da həbsxanalarda
geniş yayılmış bir çox xəstəliyin qarşısını alacaq.
3. Məhbusun daha yaxşı, rahat şəraitdə cəza çəkməsi, onların
cəzalarını başa vurmasından sonra cəmiyyətə adaptasiya olunmasına
da müsbət təsir göstərə bilər. Keçmiş məhbusların cəmiyyətə
adaptasiyası avtomatik olaraq cinayət hallarının azalmasına gətirib
çıxaracaq. Təcrübə göstərir ki, bir çox cinayət halları cəmiyyətə
adaptasiya ola bilməyən və “gəldiyi yerə qayıtmaq istəyən” keçmiş
məhbuslar tərəfindən törədilir.
5. Bu faktdır ki, heç kim cinayətin qurbanı olmaqdan
sığortalanmadığı kimi, cinayət törətməkdən də sığortalanmayıb. Axı
məhbusların əksəriyyəti də məhz istəməyərəkdən törətdiyi əmələ görə
cəza çəkirlər və peşmandırlar. Deməli, bu sərəncam cəmiyyətin hər
bir üzvünü maraqlandırır.
Publika.az
-
Sosial22:50
Əhaliyə ŞAD XƏBƏR: pensiya və müavinətlər artırıla bilər - VİDEO
-
İdman22:24
UEFA-dan Avro-2024-lə bağlı YENİLİK - Yekun qərar bu tarixdə veriləcək
-
Magazin222:00
Sevgilisi məşhur aktrisanı döydü: "Aylarla..."
-
Sosial21:36
Daxili İşlər Nazirliyi əhaliyə ÇAĞIRIŞ ETDİ
-
İnanc21:24
Ramazanın 19-cu gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
Sosial20:24
Şahmar Hüseynova yeni VƏZİFƏ VERİLDİ - FOTO
-
Maraq dünyası20:15
"Tarqovı"da çiy ətdən libas geyinən qızdan QƏRİBƏ HƏRƏKƏTLƏR - VİDEO
-
Art19:36
Azərbaycan və Türkiyə birgə film çəkəcəklər - ADI AÇIQLANDI