Digər
Böyük qayıdış
Rusiya Konstitusiysına edilən dəyişikliyə görə, prezident müddəti 4 ildən 6 ilə qədər artırılıb. Yəni Putinin 8 illlik (2000-2008) prezident müddətinin (əslində Dmitri Medvedevin prezidentiyi də Putinin nəzarəti altında keçdi, yəni dövlətə rəhbərliyi faktiki baş nazir həyata keçirirdi – E.Ş.) üstünə 12 ili də əlavə etsək, bu qəddar Stalin hakimiyyətindən də uzun zaman edər. Ancaq Putinin gələcəyə yönəlik proqnozları özünü doğrultmaya da bilər.
Putini məşhurlaşdıran iki amil
Vladimir Putin 2000-ci ildə prezident kürsüsünə yiyələndikdə
reytinqi yüksək idi və sonrakı 8 ili də sakit keçdi. Bunu iki
amillə izah etmək olardı. Birincisi, Putin Çeçenistanda silahlı
müqavimətə böyük ölçüdə son qoymuş, bu bölgəni yenidən Rusiyanın
nəzarəti altına keçirmişdi. Halbuki, özündən əvvəlki prezident
Boris Yeltsin çeçen mücahidlərinin əlində əsir-yesir qalmışdı.
Doğrudur, qiyamçı bölgənin ram edilməsi Çeçenistana və Rusiyaya
baha başa gəldi, on minlərlə insan tələf oldu, ancaq hər halda
Qroznı Moskvaya tabe etdirildi. Putini sadə xalqın gözündə
məşhurlaşdıran ikinci amil yeni prezidentin bacarığından çox həmin
dövrdə neft və qazın artan qiymətləri idi. Putin hakimiyyət başına
gələnə qədər neftin qiymətləri aşağı olmaqla yanaşı, Rusiyanın
xarici borcu da yüksək rəqəmlərlə ifadə olunurdu. Rusiyanın isə
əsas gəlir mənbəyi enerji resurslarının satışı sayılır. Putinin
bəxti bunda da gətirdi. O Kremlə gələr-gəlməz neftin dünya
bazarlarında artan qiymətləri kəllə-karxa qalxdı ki, bu da Putinə
kəmərləri sıxmadan müxtəlif sosial qrupların maaşlarının
artırılmasına və Rusiyanın beynəlxalq maliyyə qurumlarına olan
bütün borcları qaytarmasına şərait yaratdı.
Buna baxmayaraq, Putin prezidentliyi dövründə ciddi islahatlar
aparmadı, əksinə Rusiya demokratik islahatlar və insan haqları
sahəsində xeyli gerilədi. Putin o illərdə müxalif mövqedən çıxış
edən populyar NTV televiziya kanalının sahibi Vladimir Qusinskini
sıxışdıraraq, onu kanalı dövlətin nəzarətindəki Qazprom şirkətinə
satmağa məcbur etdi. Təzyiqlərə dözməyən iş adamı Qusinksi sonda
Rusiyanı tərk etmək məcburiyyətində qaldı. Daha sonra Rusiyanın
tanınmış iş adamı Xodorkovski hədəf seçildi. Xodorkovskinin “Yukos”
neft şirkəti milyardlar qazanırdı və heç kim buna mane olmurdu. Elə
ki, Xodorkovski siyasətə adlamaq istədi, onu həbs etdilər, adını da
qoydular ki, dövlətdən gəlirlərini gizlədib. Halbuki, Rusiyada
sənədləri qaydasında olmayan kifayət qədər oliqarx var. Sadəcə, bu
oliqarxlar siyasətə qarışmadıqlarından və Kremlə başağırısı
yaratmadıqlarından Putin onlara dəymədi.
Varis oyunu
Putinin 8 il sonra Kremli varisi Medvedevə ötürməsi də böyük planın
tərkib hissəsi idi. Putin Konstitusiyanı dəyişərək, ard-arda üçüncü
dəfə prezident seçilmək istəyindən vaz keçdi. Bunun əvəzinə o başqa
plana imza atdı. Kimsə 4 il prezident olmalı və bundan sonra
kürsünü Putinə qaytarmalı idi. Medvedev Putinin bu şərtini qəbul
etdi. Medvedev Kremldə Putinin kölgəsinə çevrildi. Hamı anlayırdı
ki, ölkəyə faktiki nəzarəti Putin həyata keçirir. Medvedev cəmi iki
dəfə Putindən fərqli mövqe ortaya qoydu. Birinci dəfə o Putinin
yaxın silahdaşı Moskva meri Yuri Lujkovu istefaya məcbur etdi,
ikinci dəfə isə Liviyada baş verənlərə özəl mövqe ortaya qoydu.
Putin Müəmmar Qəzzafinin devrilməsini istəmir, oradakı proseslərə
qarışmağı doğru saymırdı. Medvedev isə əksinə, BMT Təhlükəsizlik
Şurasındakı səsvermədə Qəzzafiyə qarşı sanksiyaya yaşıl işıq
yandırdı. O günlərdə Kremldə Putin otursayd, böyük ehtimalla Rusiya
veto hüququndan istifadə edərdi.
Bütün digər durumlarda Medvedev Putinin istəyi əleyhinə heç bir
addım atmadı. Bunun nəticəsidir ki, Medevedev 4 il islahatlardan
sərasər danışsa da, bu istiqamətdə ciddi addım atmadı.
6 ilini tamamlaya biləcəkmi?
Putin yenidən qayıdır. Ancaq bu dəfə ona çətin olacaq. Rusiyanın
narazı elektoratı ayılıb və daha susmaq istəmir. Putin gələcəkdə bu
amillə hesablaşmaq məcburiyyətindədir. Yox əgər o, keçmiş
prezidentlik illərində olduğu kimi müxalifəti və narazı elektoratı
sıxışdırmaq və əzmək yolunu tutarsa, Rusiyada qarşıdurma meylləri
güclənəcək.
Rusiyada korrupsiya və məmur öşbaşınalığı tüğyan edir. Putinin iki
yolu var: o ya bu mənfi amillərlə mübarizə apararaq islahatları
sürətləndirəcək, ya da heç nəyə dəymədən neft və qaz pulları
hesabına əvvəlkitək ölkəni idarə etməkdə davam edəcək. Əslində
Putin ciddi dilemma qarşısındadır. Çünki, hər iki yol ona
problemlər vəd edir. O, islahatlara yaşıl işıq yandırsa, özünün
formalaşdırdığı sistemi dağıtmaq məcburiyyətinndə qalacaq ki,
qəlpələri özünə də dəyə bilər. Çünki, dərin islahatlar
populyarlığın azalması və korruprisyalaşmış məmur təbəqəsi ilə
üz-üzə gəlmək deməkdir. Ancaq hər şeyin olduğu kimi saxlanılması da
ona yaxşı heç nə vəd etmir. Neft və qazın qiymətləri sabit deyil,
Rusiya isə daim maliyyə axını tələb edir. Yəni Putin vəziyyətin
gərginləşəcəyi halda qiymətlərin artırılmasına da gedə bilər. Məhz
buna görədir ki, bəzilərinin fikrincə, Putin 6 illik prezidentlik
müddətini tamamlamaya da bilər.
Putinin prezidenliyi Azərbaycana nələr vəd edir?
Vladimir Putin prezident seçildiyi 2000-ci ildə ilk xarici səfərini
Azərbaycana gerçəkləşdirdi. Boris Yeltsin dövründən fərqli olaraq
Putinin prezidentliyi dövründə Azərbaycanla münasibətlərdə
istiləşmə meylləri qeydə alındı. Ancaq bu sözdə istiləşmə
Azərbaycana real heç bir xeyir gətirmədi. Putin Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin ədalətli həlli üçün heç bir addım atmadı.
Medvedevin 4 illik prezidentliyinin də Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
həllinə təsiri olmadı. Doğrudur, Medvedev Putindən fərqli olaraq
böyük fəallıq nümayiş etdirdi, 10 dəfə Azərbaycan və Ermənistan
prezidentlərini bir araya gətirdi. Ancaq bu vasitəçiliyin də bizə
bir xeyri olmadı. Medvedev xoş niyyətli görünməyə çalışsa belə,
münaqişənin həlli məqsədilə Ermənistan prezidentinə təsir etmək
istəmədi. Bu ərəfədə Putinin bağlı qapılar arxasında keçmiş erməni
həmkarı Robert Köçəryanla görüşləri isə xeyli suallar doğurdu.
Bu gedişlə, Putinin yeni prezidentlik dönəmi də Rusiyanın Dağlıq
Qarabağ münaqişəsinin ədalətli həllinə yaxşı heç nə vəd etmir.
Əksinə, rəsmi Bakının qarşısında dayanan başlıca məqsəd danışıqları
Kremlin nəzarətindən çıxarmağa çalışmasıdır.
-
Region18:50
Rusiya XİN-dən İrəvana qulaqburma
-
Rəsmi xronika18:32
Rumen Radev İlham Əliyevə zəng etdi
-
İdman17:06
"Qarabağ"ı yıxan futbolçu İstanbul nəhənginin hədəfində
-
Sosial16:36
Güclü külək əsəcək, çaylardan sel keçəcək - XƏBƏRDARLIQ
-
Magazin116:11
Zülfiyyə Aşıq Tellini biabır etdi: “Restoranda yeyir, sonra da...”
-
Sağlamlıq15:41
Marketlərdə satılan bu yuyucu tozlar XƏRÇƏNG YARADIR
-
Nida Xəbər 15:11
Təsdiqləndi: Bu şəxslərin MAAŞI ARTIRILDI - MƏBLƏĞLƏR
-
Dünya14:08
Makronla Silvanın romantik pozaları gündəmi silkələdi - FOTO