Qırmızı.az
Bizim (s)öz silahımız, yaxud müharibə həftəsinə sözardı
Yay fəslinin sonuncu ayı olan avqustda kəskin istilər bir növ,
süstlük yaradır. Təbiətin ahəngi bütün sahələrə, o cümlədən mediaya
da təsirini göstərir. Bir çox qəzetlər səhifələrinin sayını
azaldır, bəziləri həftəlik nəşrə üstünlük verir. Ancaq 2014-cü ilin
avqustu Azərbaycan mediası üçün tam fərqli başladı. Bəli, söhbət
Ermənistan-Azərbaycan qoşunlarının təmas xəttində yaşanan
gərginlikdən gedir. Ümumən bu gərginliyin müxtəlif təzahür
formaları barədə çox danışılıb. Elə media nümayəndələrinin
özlərinin özlərinə iradını da eşitmişik. Və bəlkə indi deyəcəklərim
bir qədər gecikmiş təsir bağışlaya bilər. Hər halda rəhbərlik
etdiyim qurumun məsələ ilə bağlı bəyanatı olub və barəsində söhbət
açacağım cəhətlər müəyyən mənada həmin bəyanata sözardıdır.
20 il gözləyən sevinc …bir anın yalanı
Atəşkəsin əldə edilməsindən ötən 20 il müddətində onun pozulması
halı indiki qədər qabarıq müşahidə olunmayıb. Cəmiyyətdə əsl
müharibə ovqatı yaranıb. Torpaqlarının 20 faizinin işğal altında
qaldığı, 1 milyondan artıq vətəndaşının qaçqın və məcburi köçkün
həyatı yaşamağa məhkum olduğu bir ölkədə bu ab-havanın yaranması
təbiidir. Cəbhə ilə bağlı materialların təqdimatına tənqidi
yanaşmağımıza rəğmən ümumən müharibə əhval-ruhiyyəsinin
formalaşmasında jurnalistikanın ictimai institut kimi rolunu önə
çəkmək lazımdır. Əminliklə demək olar ki, media cəmiyyəti cəbhə
xəttində baş verən proseslərə kökləyə bildi. Ancaq nəyi bacarmadı
və ya nələrin fərqinə varmadı, nəyi kobud desəm, qulaq ardına
vurdu, bunlara diqqət yetirmək niyyətindəyəm.
Əlbəttə, ümumi götürsək, saya salınmayan peşəkarlıq oldu.
Peşəkarlıqda isə müxtəlif çalarlar var. Həssaslıq, duyum, səbr və
sair, ilaxır. Əslində dəyişən hər vəziyyət bir incə maqamı doğurur
ki, jurnalist onu düşünməyə, nəzərə almağa sadəcə borcludur. Nəzərə
alanlar və düşünənlər də oldu. Onların əməyini yüksək
qiymətləndirirəm. Onu da başa düşürəm ki, oxucuların nəbzini tutmaq
istəyən media orqanı üçün işğal altındakı hansısa kəndin azad
edilməsindən yaxşı xəbər ola bilməz. Yəni bu səpkili məlumatı
çatdırmaq istəyini müqəddəs sayıram.
Ancaq xəbəri oxuyaraq həyatının ən böyük sevinc anlarından birini
yaşayan qaçqın qardaş və bacımızın informasiyanın təkzibindən
sonrakı halına daha çox üzülürəm. Bir anlığa düşünək, insanın neçə
illik xəyalı gerçəkləşdi, sevindi, telefonla zəng edib neçə-neçə
dostuna, qohumuna şad xəbər çatdırdı və sonda adam bəlkə ömründə
ilk dəfə danışdığı yalanla baş-başa qaldı. Səhnəni təsəvvürə
gətirirsinizmi? Məncə, çox ağırdır...
Etiraf edək, bu ağırlığı yaradan jurnalistika oldu. Deyə bilərsiniz
ki, dezinformasiya tirajlayanların bizə aidiyyatı yoxdur. Əlbəttə,
aidiyyatı olmayanlar var, sayları da çoxdur. Ancaq özümüzü
aldatmayaq, elə bizlərin düşərgəsində yer alanlar,
vəlvələdən-zəlzələdən və ya hansısa səbəblərdənsə bizlərdən birinə
çevrilənlər, bəlkə elə hamımız cəmiyyəti olmayan hadisəyə
inandırdıq, xəyal qırıqlığına uğratdıq. İlk baxışdan bu tipli
xəbərlərə ehtiyatla yanaşılmasının, dəqiqləşdirilmələrin
aparılmasının vacibliyini düşünənlərimiz, lakin istinadla verib öz
aləmində məsuliyyətdən kənar dayanmaq yolu tutanlarımız da tapıldı.
Sabah o kəndləri həqiqətən geri qaytarsaq, şad xəbər yalançısına
çevrilən soydaşımız bizə inanacaqmı? Unutmayaq, inam və etimad çox
böyük dəyərlərdir…
Bədbinlik ovqatı və natamamlıq
Ondan çox şəhid verdik. Şəhidlərimizi cəmiyyətə tanıtmalıyıq. Vətən
uğrunda canını əsirgəməyən qəhrəman oğulların kimliyindən xəbər
tutmalı, bu şəxslərin nümunəvi obrazını yaratmalı, keçdiyi ömür
yoluna nəzər salmalıyıq. İgidliklərinin örnək mahiyyətini təlqin
etməliyik, qürur duymalıyıq. Bu təbliğatda təbii olaraq göz
yaşlarına və üzüntü hisslərinə də yer var. Nəhayət, şəhidlərimizin
təntənəli dəfn mərasimini izləməliyik. Ancaq zənnimcə, insanlarımız
şəhid analarımızın ah-naləsinin, huşunu itirərək yerə yıxılmasının
əks olunduğu fotoları seyr edərək sarsılmamalıydı. Çünki onlarla
birgə yerə sərilən hamımızıq. Media olaraq biz həmin ana və ataları
göstərdik, sarsıtdıq, pessimizim yaratdıq! İnanıram ki, övladını
itirmiş insanın düşdüyü halın ağırlıqlarını çatdırmaqla «baxın,
oğlu cəbhədə olan hər ana, hər ata bu vəziyyətlə üzləşə bilər»
mesajını verməyi, cəmiyyətdə xof yaratmağı düşünmədik! Elə isə nəyi
qazandıq? Nəyə görə bu qədər qəddar olduq? Açığı anlaya
bilmədim…
Hər bir toplum fərqlidir. Media isə cəmiyyəti formalaşdıran
institutdur. Biz Azərbaycan türkləri cəmiyyətimizi, baxışlar
sistemimizi bəşəri dəyərlərə sayğılı münasibət ruhunda qurmuşuq.
Vətənimizi dünyaya sülh və barış mesajlarının ünvanladığı məkan
kimi təqdim etmişik. O zaman müharibəni haqq işimiz kimi çatdıraq
ki, düşmənçiliyimiz ikrah doğurmasın. Bu mənada azərbaycanlı şəhid
anasının şəkillərini yayan media orqanının övladını itirmiş erməni
qadınını göstərərək guya qisas alırmışıq kimi rəy yaratmasını qəbul
edə bilmədim. Əzizlərim, media quruluşları olaraq bizlər bəşəri
dəyərlərə söykənməli, cılız intiqam hissləri ilə kiçiləcək natamam
azərbaycanlı obrazını yaratmamalıyıq…
Cəbhəyə axın və tənzimləmə zərurəti
Avqust bizim üçün həm də ona görə əlamətdar aydır ki, 16 il əvvəlin
bu günlərində respublikamızda senzura ləğv edildi. Müharibə
təhlükəsinin daha aktual əhəmiyyət daşıdığı şəraitdə Ümummilli
Lider Heydər Əliyevin böyük qətiyyəninin təcəssümü kimi meydana
çıxan 6 avqust 1998-ci il fərmanı Azərbaycan dövlətinin söz və
ifadə azadlıqlarına verdiyi misilsiz dəyər idi.
2014-cü ilin avqust ayı. Atəşkəs pozulur, müharibə təhlükəsi
yaranır və cəbhəyə jurnalist axını baş verir. Adını ilk dəfə
eşitdiyimiz internet xəbər portalları vəziyyətlə bağlı guya bölgəyə
ezam etdikləri xüsusi müxbirlərindən məlumat aldıqlarına dair car
çəkirlər…
Ötən 16 ildə mediamız adına bir çox şeylər dəyişib. Əsaslı
uğurlarımız olub. Bununla belə neqativ cəhətlər də az deyil. Mövcud
anlamda atəşkəs rejiminin pozulması ilə yaranmış müharibə ab-havası
sanki indiqator rolunu oynadı. Cəmiyyət KİV və onun yeni forması
kimi meydana çıxan internet medianın yanlış fəaliyyət tərzinin
xoşagəlməz təzahür formalarını açıq şəkildə gördü. Pozitiv və ya
neqativliyindən asılı olmayaraq, bəzi saytların yaydıqları, əksər
hallarda erməni mediasının məqsədli şəkildə dövriyyəyə buraxdığı
bilgilər əsasında hazırlınmış xəbərlər mahiyyət etibarilə
informasiya xaosu yaratdı. Bu mənzərə sahənin hansısa formada
qaydaya salınmasına ehtiyacın duyulduğuna dair fikirlərimizin
doğruluğunu bir daha təsdiqlədi.
Əlbəttə, mövcud istiqamətdə işlər gedir. Mətbuat Şurasının İnternet
media resursları üzrə Komissiyası fəaliyyət göstərməkdədir. Lakin
ictimai tənzimləmə ilə yanaşı, mütərəqqi mahiyyət daşıyacaq, söz və
ifadə azadlıqlarına xələl gətirməyəcək hüquqi tənzimləmə də
vacibdir. Bu, hansı formada olmalıdır, düşünürəm ki, həm media
cameəsi, həm əlaqədar qurumlar, həm də geniş ictimaiyyət avqustun
ilk günlərində müşahidə etdiyimiz informasiya xaosunu nəzərə alaraq
konkret təkliflər irəli sürməlidirlər, ən əsası prosesə sistemli
şəkildə köklənməlidirlər.
Söz silahımız
Sonda əvvəldə qeyd etdiyim və əslində bu yazını qələmə almağıma
vəsilə olan məqama bir qədər əhatəli qayıtmaq istərdim. Başa
çatmaqda olan həftə ərzində bizlər toplum olaraq sanki müharibə
dövrünü yaşadıq. Müharibə ilə nəfəs aldıq. Əlbəttə, vətəndaşların
bilməli olduqları hadisə və proseslər onlara vaxtında və dəqiq
çatdırılmalıdır. Hətta uğursuzluqlar belə. Ancaq dünya miqyasında
həyata keçirilən praktika da var ki, ondan müharibələrdə, habelə
ekstremal vəziyyətlərdə yararlanılıb. Bu, insanlarda ruh
düşkünlüyünün, bədbinliyin yaranmasına yol verməmək, onlara qürur
hissini aşılamaqdır. Məsələn, 11 sentyabr terroru zamanı ABŞ-da
telekanallar qanlı səhnələri efirə vermirdilər. Eləcə də
Əfqanısatanda həlak olmuş Amerika əsgərlərinin cansız bədənləri
tamaşaçılara göstərilmirdi. Belə misalların sayını kifayət qədər
artırmaq olar və bəzən göstəriş, yaxud tövsiyələrlə, bəzənsə media
orqanlarının daxili intizam qaydaları ilə tənzimlənən bu sayaq
vəziyyətlərdə aparıcı dəst-xətt insan amilinə söykənir. İnsanlar
sabaha ümidlə baxmalı, yaşadıqları ölkənin gələcəyi naminə
yaşayıb-yaratmalı, çətinliklərə belə sinə gərməlidirlər. Müharibə
təhlükəsinin sovuşmadığı, illərdir dünya birliyinin
ədalətsizlikləri ilə üzləşən Azərbaycan üçün mövcud amil daha çox
önəmlidir. Buna görə bir daha mediamızı həssas davranmağa, sözün
həqiqi mənasında vətənpərvər olmağa çağırıram. Vətənpərvər olmaq
üçünsə mütləq deyil ki, silaha sarılasan. Bizim özündə bir çox
cəhətləri birləşdirən peşəkar söz silahımız var.
Əflatun Amaşov,
Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri
-
Sosial16:08
Əli Əsədov yeni qərar imzaladı
-
Rəsmi xronika14:51
İlham Əliyev bu qanunu təsdiqlədi
-
Nida Xəbər 14:26
Yeni Kaledoniyada Azərbaycan bayrağı qaldırıldı
-
Magazin113:31
Tolik pərt etdi: "Bu da liftdə öpüşən Sabir" - VİDEO
-
Magazin112:56
Xalq artistindən valideynlərə və müəllimlərə MÜRACİƏT - VİDEO
-
Ekologiya12:31
Sabaha olan hava PROQNOZU - 20 dərəcə isti
-
Cənubi Qafqaz12:01
Paşinyan Şahramanyana cavab verdi - İrəvanda “mühacir hökumət” davası
-
Hadisə11:46
Ağdərədə qumbaraatan tapıldı - FOTO