Qırmızı.az
Elman Nəsirov: “Avropa Birliyinin haqqı var ki…“ - MÜSAHİBƏ
- Elman müəllim, martın 24-də Ermənistan-Azərbayacan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində vasitəçilik missiyasını həyata keçirən ATƏT-in Minsk Qrupunun yaradılmasından 20 il ötür. Qurumun keçən dövr ərzindəki fəaliyyətini necə qiymətləndirirsiniz?
- ATƏT-in Minsk Qrupunun 20 illik fəaliyyəti keyfiyyət baxımından
fəaliyyətsizlik kimi qiymətləndirilə bilər. Onun vasitəçiliyi ilə
intensiv danışıqlar aparılsa da, nəticə sıfra bərabərdir. Mövqeyimi
əsaslandırmaq istərdim. Yarandığı 1992-ci ildən sonrakı ilk iki il
ərzində onun fəaliyyəti 2 hadisə ilə yadda qalıb. Bunlardan biri
BMT Təhlükəsizlik Şurasının münaqişə ilə bağlı qəbul etdiyi 822,
853 və 874 nömrəli qətnamələrin yerinə yetirilməsi ilə bağlı
"Təxirəsalınmaz tədbirlərin dəqiqləşdirilmiş cədvəli"ni hazırlaması
olub. Ermənistan məlum qətnamələri qulaqardına vurduğu kimi, bu
cədvələ də eyni münasibət bəsləyib.
İkinci hadisə qurumun 1994-cü il mayın 12-də atəşkəs haqqında
müqavilənin imzalanmasında oynadığı roldur.
- Keçən əsrin 90-cı illərində ATƏT-in Minsk Qrupu nəticəsi
olmasa da hər halda bir neçə konkret təkliflə çıxış
edib...
- Münaqişənin tənzimlənməsi ilə bağlı 1995-1998-ci illərdə ATƏT-in
Misk Qrupunun fəaliyyətində keyfiyyət dəyişikliyinə gətirib
çıxarmayan intensivlik müşahidə olunurdu. Belə ki, 1994-cü ilin
dekabrın 5-6-da ATƏT-in Budapeştdə keçirilən sammitində "Dağlıq
Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar ATƏT-in fəaliyyətinin
intensivləşdirilməsi" haqqında qərar qəbul edildi. Eyni zamanda bu
sammitdə həmsədrlik institutu yaradıldı, Rusiya və Finlandiya
həmsədr oldular.
1996-cı ilin dekabrın 2-3-də ATƏT-in Lissabonda keçirilən zirvə
toplantısında isə qurumun o dövrdə sədri olan İsveçrənin xarici
işlər naziri Flavio Kottinin adından qəbul edilən bəyanatda
münaqişənin həlli ilə bağlı məlum 3 prinsip öz əksini tapdı.
Ermənistandan savayı, təşkilata üzv olan 53 dövlət bu sənədin
lehinə mövqe bildirdi.
Bu sammitdən sonra münaqişənin həlli ilə bağlı həmsədrlərin
tərkibində və sayında dəyişilklik baş verdi, Rusiya, ABŞ və Fransa
həmsədr dövlətlər oldular.
1997-1998-ci illərdə isə ATƏT-in Minsk qrupu 3 təkliflə çıxış etdi.
Həmsədrlərin 1997-ci ilin iyun ayında münaqişə tərəflərinə təqdim
etdikləri ilk təklif "Paket variantı", 1997-ci ilin sentyabr ayında
irəli sürdükləri ikinci təklif isə "Mərhələli həll variantı"
adlanırdı. Sonuncu plana görə, münaqişə 2 mərhələdə həll olunmalı
idi. Birinci mərhələdə Azərbaycanın zəbt olunmuş 6 rayonun, ikinci
mərhələdə isə 2 rayonun - Laçın və Şuşanın azad edilməsi nəzərdə
tutulurdu.
Münaqişənin mərhələlərlə həlli ilə bağlı mövqe oxşarlığını həm
Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev, həm də Ermənistan prezidenti
Levon-Ter Petrosyan 1997-ci il oktyabrın 10-da Strasburqda
imzaladıqları birgə bəyanatda da ifadə etmişdilər. Təəssüf ki,
həmişə olduğu kmi, bu dəfə də erməni tərəfinin tutdugu
qeyri-konstruktiv mövqe ucbatından razılaşmanı son nəticədə
reallaşdırmaq mümkün olmadı.
Bundan sonra 1998-ci ilin noyabr ayında həmsədrlər münaqişə
tərəflərinə "Ümumi dövlət" adlanan sayca 3-cü təkliflərini təqdim
etdilər. Bu təklif faktiki olaraq Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan
ayrılması və müstəqil dövlətə çevrilməsi ideyasını özündə ehtiva
edirdi. Başqa sözlə, ikinci erməni dövlətinin yaradılmasına "yaşıl
işıq" yandırırdı. Azərbaycan bu təklifi rədd etdi. Əslində "ümumi
dövlət" ideyası ATƏT-in Minsk Qrupunun fəaliyyətini dalan
dirədi.
Bundan sonra 1999-cu il aprelin 26-da ATƏT-in Minsk Qrupu
çərçivəsində ABŞ-ın təşəbbüsü ilə Azərbaycan və Ermənistan
prezidentləri arasında yeni formatda danışıqların əsası qoyuldu.
İndiyədək danışıqlar bu formatda gedir.
- 2004-cü ildən indiyədək ATƏT-in Minsk Qrupu danışıqları
"Praqa prosesi" çərçivəsində aparır. Bu haqda da fikirlərinizi
oxucularımızla bölüşməyiniz maraqlı olardı.
- Azərbaycan münaqişənin tənzimlənməsi ilə bağlı ATƏT-in Minsk
Qrupunun 2004-cü il aprelin 16-da start verdiyi "Praqa prosesinə"
sadiqdir. Bu proses çərçivəsində münaqişənin "mərhələli həll" yolu
ilə tənzimlənməsi nəzərdə tutulur. Həmin prosesin davamı olaraq
2007-ci ilin noyabr ayında ATƏT-in Minsk Qrupu münaqişənin həlli
ilə bağlı "Madrid prinsipləri" ilə çıxış etdi. Azərbaycan və
Ermənistan tərəfləri bu prinsiplərlə bağlı bir neçə dəfə
təkliflərini irəli sürüb və son nəticədə sənədin yeni variantı
2009-cu ilin dekabr ayında hazırlanaraq münaqişə tərəflərinə təqdim
olunub.
Sənədə əsasən, münaqişənin tənzimlənməsi prosesinin birinci
mərhələsində Dağlıq Qarabağın hüdudlarından kənarda işğal altında
olan 7 Azərbaycan rayonunun (Kəlbəcər, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl,
Zəngilan, Qubadlı və Laçın) "5+2" formatında azad olunması, məcburi
köçkünlərin öz yurd-yuvasına qaytarılması, bölgədə beynəlxalq
sülhməramlıların yerləşdirilməsi, ərazilərin minalardan
təmizlənməsi, kommunikasiyaların bərpası və iki xalqın
təhlükəsizlik şəraitində yaşamasını təmin edən digər addımların
atılması nəzərdə tutulur. Dağlıq Qarabağın statusunun
müəyyənləşdirilməsi məsələsinə yalnız növbəti mərhələdə
baxılacaq.
Azərbaycan tərəfi yenilənmiş "Madrid prinsipləri"nin bir sıra
nüanslarından narazı qalsa da, münaqişənin həlli naminə prinsip
etibarilə sənədi qəbul etməyə hazır olduğunu bəyan edib.
Azərbaycanın bu mövqeyi Ermənistanı çıxılmaz vəziyyətə salıb. Rəsmi
Yerevan problemin yenidən mürəkkəbləşdirilməsi ilə bağlı ssenarilər
üzərində baş sındırır. Məqsəd permanent danışıqlar yolu ilə
status-kvonu-Azərbaycan torpaqlarının işğal altında saxlanılması
vəziyyətini qoruyub saxlamaqdan ibarətdir.
- Avropa Parlamentinin Xarici Əlaqələr Komissiyasında
ATƏT-in Minsk Qrupunda Fransanı Avropa Birliyinin (AB) əvəz
etməsini nəzərdə tutan sənəd qəbul olunub. Sizcə, bununla nə
dəyişəcək?
- Düşünürəm ki, həmsədrlərin ikisi - ABŞ və Rusiya konkret güç
mərkəzləri olaraq münaqişənin tənzimlənməsində iştirak edirdisə,
Fransa haqqında eyni fikri söyləmək olmaz. Avropa Birliyi müasir
beynəlxalq koordinatlar sistemində növbəti güc mərkəzidir və bu
baxımdan mürəkkəb münaqişələrin həllində məhz onun vasitəçi kimi
çıxış etməyə daha çox haqqı var.
Fransanın timsalında Avropa Birliyinin əlahiddə olaraq bir üzvünün
sanki bütün təşkilatın adından ATƏT-in Minsk qrupunda təmsil
olunmasının özü ədalətsizlikdir.
Rüfət Əhmədzadə
Publika.Az
-
Kriminal17:32
Faciəvi şəkildə ölən tələbənin ailəsi məhkəməyə getməkdən imtina etdi - FOTO
-
Nida Təhlil 17:11
İrəvan “Krokus”la bağlı bəyanatı rədd etdi: Kreml necə cəzalandıracaq?
-
Sosial16:58
Bu avtomobillərlə taksi fəaliyyəti göstərmək qadağan edildi
-
Sosial16:36
Azərbaycanda sayğaclar ikiqat hesablayır - ŞOK İDDİA
-
Sosial16:08
Əli Əsədov yeni qərar imzaladı
-
Rəsmi xronika14:51
İlham Əliyev bu qanunu təsdiqlədi
-
Nida Xəbər 14:26
Yeni Kaledoniyada Azərbaycan bayrağı qaldırıldı
-
Magazin113:31
Tolik pərt etdi: "Bu da liftdə öpüşən Sabir" - VİDEO