Qırmızı.az
Kosam bir oyun eylər...
Yaz - ən çox sevdiyim fəsildir. Bu fəsildə doğulduğum üçün deyil, bu fəsildə təbiətin oyanışı, havaların isinməsi bütün ovqatıma təsir edir. Yaxşı mənada.
Novruz bayramını isə yaş ötdükcə daha kövrək, uzaqlarda qalan doğma
mərasim kimi qarşılayıram. Novruz uşaqlıq xatirələrimin
bələdçisidir. Bayram ərəfəsində və bayram günlərində özümü bayram
ovqatına kökləyə bilmirəm bu üzdən. Xatirələrim məni elə hey dartır
dərinliklərə, itib-batmaqda olan çılğın uşaqlıq hisslərimin
yanına...
Amma uşaqlıqdan bu yana Novruz mərasimlərinin atributu olan Kosa və
Keçəlin geyimi və bunların hardan gəlməsi fikri beynimi məşğul
etməkdədir. Doğrusu, deyim ki, heç vaxt bu yad ünsürləri
sevməmişəm. Milad Bayramında bacadan girib uşaqlara sovqat qoyub,
xəlvəti aradan çıxan, uzun qırmızı paltolu, hündürboylu, utancaq,
qırmızıyanaq, sağlam, xoşbəxt görkəmli Şaxta Babadan fərqli olaraq,
qapıdan içəri soxulub çiynindəki cırıq-cındır torbasını doldurmağı,
sırtıqcasına tələb edən Kosa bizim bu qədimdən-qədim bayramımıza
hardan gəlib çıxıb? İndi Yeni illə Novruz bayaramını qarşılayan
azyaşlını müqayisə edək.
Sizcə, balacalar ona hədiyyə verən gülərüz Babanı, yoxsa
qabağındakı şirniyyatı götürüb cırıq torbasına basan eybəcər
məxluqu çox sevər?
- A kosa-kosa, gəlsənə!
Gəlib salam versənə!
Çömçəni doldursana!
Kosanı yola salsana!
- A uyruğu, uyruğu,
Saqqalı it quyruğu.
Kosam bir oyun eylər,
Quzunu qoyun eylər.
Yığar bayram düyüsün,
Keçəlin toyun eylər...
Saqqalı it quyruğuna bənzəyən, kirli, acgöz Kosanın quzunu qoyuna
çevirməsi də dəhşətlidir.
Görəsən, bu arsızı kim bayramımızın atributuna çevirib? Səməni
bərəkət, onun belinə bağlanan qırmızı lent şənlik rəmzi olduğu
halda, Kosayla Keçəl nəyin rəmzidir? Aclığın, yoxsulluğun pis
nəticəsinin -abırsızlığınmı?..
Bayram tonqalının, müqəddəs bildiyimiz tonqalın başında əzizləyib,
xurcununu min bir əziyyətlə, sevgiylə hazırladığımız şirniyyatlarla
doldurduğumuz bu eybəcərləri bizdən başqa hansı ölkədə
sevərlər?
Amalı xoş günümüzdə gəlib, başımızın üstünü kəsdirib dilənmək və
yığdıqlarıyla ildə bir arvad almaq olan Kosanı, daha doğrusu,
cadugəri ("Kosam bir oyun eylər, quzunu qoyun eylər") sevmək kimin
ağlına gələrdi? Bəs Kosa hardan gəlir?
"Kosa, hardan gəlirsən?
- Dərbənddən.
- Nə gətirmisən?
- Alma.
- Almanı neylədin?
- Satdım.
- Pulunu neylədin?
- Öküz aldım.
- Öküzü neylədin?
- Vurdum öldü.
Başın sağ olsun kosa,
Ərşin uzun, bez qısa,
Kəfənsiz ölməz kosa".
Maraqlıdır. Həm də ona görə maraqlıdır ki, bayram şənliklərində
oxunan bu mərasim nəğmələri də dərin məntiqə söykənən nəsnə deyil,
sadəcə elə söz yığınıdır. Məsələn, yuxarıdakı nəğmədən bəlli olur
ki, Kosa kəfənsiz ölməz. Kəfən isə müsəlmanlara aiddir. Belə çıxır
ki, Zərdüşt Babanın Ocaq adətlərini hələ də özündə saxlayan Novruz
bayramında dilənən və insanların canını boğazına yığan, məsxərə
obyekti olan Kosa islamdan gəlib. Məncə, bu çox maraqlı məqamdır.
Bizdə folklor da araşdırılmayan sahələrdəndir. Əgər folklorumuz
dərindən araşdırılsaydı və Novruz bayarmının qaranlıq tərəflərinə
işıq salınsaydı, o zaman
"Kimi və niyə sevirik" və ya "Kim sevdirir, niyə sevdirir?"
suallarına veriləcək cavabın çox gecikdiyinin şahidi olarıq.
Bir sözlə, bu Novruz da xeyli kövrək xatirələriylə, xeyli cavabsız
suallarıya gəlir...
Bütün suallarıyla, soyuqluğuyla, qayğılarıyla daha bir il gəlir
ömürümüzə. Yeni ildən yeni, xoş ümidlər gözləyək. Xoş gəldin,
Novruz, xoş gəldin, Yeni Gün!
Arzu Abdulla [email protected]
Publika.Az
-
Sosial16:36
Azərbaycanda sayğaclar ikiqat hesablayır - ŞOK İDDİA
-
Sosial16:08
Əli Əsədov yeni qərar imzaladı
-
Rəsmi xronika14:51
İlham Əliyev bu qanunu təsdiqlədi
-
Nida Xəbər 14:26
Yeni Kaledoniyada Azərbaycan bayrağı qaldırıldı
-
Magazin113:31
Tolik pərt etdi: "Bu da liftdə öpüşən Sabir" - VİDEO
-
Magazin112:56
Xalq artistindən valideynlərə və müəllimlərə MÜRACİƏT - VİDEO
-
Ekologiya12:31
Sabaha olan hava PROQNOZU - 20 dərəcə isti
-
Cənubi Qafqaz12:01
Paşinyan Şahramanyana cavab verdi - İrəvanda “mühacir hökumət” davası