“Alo, “102”? İt protezimi götürüb qaçdı” – FOTOREPORTAJ

“Ərim məni döyür, kömək edin”, “Qonşum bütün günü başıma su tökür”, “Qızımı qaçırıblar”...

Publika.az-ın məlumatına görə, Daxili İşlər Nazirliyinin “102” xidmət zəng mərkəzinə gün ərzində yüzlərlə bu cür müraciət daxil olur. Aidiyyəti oldu-olmadı, dərdi olan, çətinliklə qarşılaşanlar köməyi polisdən umur. Burada xidmət göstərənlər də bacardıqları qədər kömək edir. Onlara aid olmayan məqamlarda isə aiddiyyəti üzrə ünvanlandırırlar.

Mərkəzdə olduğumuz müddətdə işin çətinliyi və məsuliyyətini hiss edə bildik. Əməkdaşların əksəriyyəti xanımlar olan xidmətdə işlər heç də asan deyil. Geyindikləri forma onlardan güclü olmağı tələb edir. Günün 12 saatını işləmək, həm də hər an ayıq-sayıq olmaq, bir sözü belə diqqətdən qaçırmamaq üçün həm psixoloji, həm də fiziki baxımdan hazırdırlar. Nahar fasiləsinə növbə ilə çıxır, zəngləri bir an belə cavabsız qoymurlar.

Əslində, mərkəzə getməmişdən əvvəl onların iş qrafiklərinin çətin və ağır olmasını təxmin edirdim. Bu gərginliyin onların xarakterinə nüfuz etdiyindən, bunun da reportaja təsir edəcəyindən narahat idim. Amma elə ilk qarşılanmadan fikirlərimdə yanıldığımı hiss etdim. Xidmət rəisi Aygün Hümbətova bu vəzifəyə bir ildir təyin olunub. Gülərüz, mehriban səs tonu onun polis olması təəssüratını aradan qaldırır. Beləliklə, polis xanımla isti çayımızı içib, işi barədə söhbətləşirik.

Operatorlara məhdudiyyət

Aygün xanım gün ərzində “qaynar xətt”ə 4500-ə qədər zəng olduğunu, bunların 2500-nün polisə aid olmadığını deyir. Yarandığı dövrdən bu xidmətə müraciətlərin sayı artıb. Ümumilikdə, zənglər günorta saatlarında pik həddə çatır. Qalan zənglər isə oğurluq, dələduzluq, qəsdən bədənə xəsarət yetirmə ilə bağlıdır.

Müsahibim deyir ki, polisi ən çox narahat edən müxtəlif ərazilərə bomba qoyulması ilə bağlı yalan məlumatlar son vaxtlar azalıb.

“Vətəndaşların uzun-uzadı söhbət və danışıqlarının qarşısını almaq üçün “102” xidməti barədə təlimat hazırlanır. Həmin təlimata əsasən, vətəndaşla operator arasında danışıq müddəti 3 dəqiqədən çox olmamalıdır. Təlimatda o da vurğulanır ki, operatorun əlavə suallar verməsinə icazə verilmir. Operator vətəndaşın adını, soyadını, ata adını, telefonunu, ünvanını və hadisənin hansı zəmində baş verməsini soruşa bilər. Hüquqi məsləhət verməyə icazə verilmir. Çünki bizə zənglər çox olur və onların hamısını cavablandırmalıyıq. Bunun üçün də danışığın müddətini qısaltmalıyıq”.

Kimlər “102”də işləyə bilər?

Lazımsız söhbətlər bir tərəfə, kobud danışanlar da az deyil. Xüsusən, ölüm hadisələrində vətəndaşlar operatorların suallarına qarşı dözümsüz olurlar. Yol nəqliyyat hadisələri zamanı isə insanlar daha aqressiv olur.

Bunun üçün də əməkdaşlar bu hallara qarşı təlimatlandırılıb. Amma bəzən vətəndaş hadisənin şokunda olur, hətta adını da unudanlar olur. Bu zaman qəzəblənib “Burada adam ölüb, sən məndən adımı soruşursan?” deyənlər də az olmur.

Operatordan aldığı təlimata uyğun davranıb maksimum səbirlə lazımi məlumatı almaq tələb olunur. Bunun üçün də mərkəzə əməkdaşlar seçilərkən onların təhsil səviyyəsi ilə yanaşı, psixoloji durumu da diqqətdə olur.

“102 ”xidmətində ixtisas fərqi olmadan ali təhsilli, yaşı 20-30-a qədər olan qadınlar qəbul edilir. Bu vaxta qədər xidmətdə işləmək üçün oğlanlar müraciət etməyib. Amma 80 əməkdaşı olan xidmətdə kişilər də çalışır. Onlar əsasən, Polis Akdemiyasının məzunlarıdır. İşçilərin qəbulunda diqqət edilən başqa bir məqam düzgün diksiyadır.

Hər bir operatorun gün ərzində qəbul etdiyi yüzlərlə zəngin əksəriyyəti aidiyyəti olmayan məlumatlarla bağlı olur. “Niyə bu qədər qaz pulu yazılıb" kimi suallarla yanaşı, “Qonşu başıma su axıdır”, “Qonşu məni narahat edir” şikayətləri ilə “102” xidmətinə zəng edənlər az deyil. Amma iş bununla bitmir. Azyaşlı uşaqlar da xidmət əməkdaşlarının canını boğazına yığıb. Bu halda onların valideynləri şöbələrə çağırılıb söhbət aparılır. Bu zənglərin əsas səbəbi uşaqların nəzarətsiz qalmasıdır.

Təcili yardım çağırmaq istəyən yaşlı insanlar da tez-tez 3-lə 2-nin yerini səhv salıb bura zəng vururlar.

Digər qaynar xətlərdən fərqli olaraq “102”-yə sadəcə söhbət etmək üçün zəng edənlər olmur. Yəqin ki, onlar xidmətin birbaşa polislə bağlı olduğunu nəzərə alıb, bu istəklərindən imtina edirlər.

Birinci Avropa Oyunları ilə əlaqədar olaraq əməkdaşların dil bilgilərini inkişaf etdirmək üçün onlar kurslara cəlb edilib. Oyunlar ərəfəsində isə mərkəz gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq.

Mərkəzdəki iş prosesini öyrənmək üçün söhbətimizi burda bitirib, dispetçer otağına baş çəkirik. Burada da bizi gülərüz xanımlar qarşılayır. Aygün xanımdan qısa zamanda xeyli məlumat ala bilsək də, operatorlarla söhbətimiz heç də asan olmur. Səbəb durmadan gələn zənglərdir.

2013-cü ilin dekabrından mərkəzdə işləyən Leyla Əkbərova ilə təzə tanış olub söhbətə başlayacaqdıq ki, telefon zəng çalır. Amma qısa zamanda danışıq bitir, səbəb vətəndaşın yanlış zəngidir. Müsahibim bu cür zənglərə alışdıqlarını deyir.

“Zənglər əsasən yol-nəqliyyat hadisəsi, polisdən şikayət, müxtəlif cinayətlərlə bağlı olur. Məlumat daxil olanda vətəndaşdan lazımi məlumatları qəbul edib, qeyd edirik. Məlumatı alan kimi yönləndirmə həyata keçirilir. Ümumilikdə, gün ərzində 200-ə qədər zəng olur. Onların 50-60-ı məlumat olur, qalanları yanlış zənglər olur. İşlədiyim müddətdə ən həyəcanlı məlumat cinayətlərlə bağlı olub. Məsələn, qadın bizə həyat yoldaşı ilə mübahisə etdiyini deyib, 2-3 dəqiqə sonra təkrar zəng edib, bıçaqlandığı barədə məlumat verib. Bu tip məlumatlar bizi həyəcanlandırsa da, vətəndaşa kömək göstərmək üçün özümüzü ələ alırıq”.

Söhbətimizin bu yerində Leyla xanım yenidən zəng qəbul etməli olur. Bu dəfə zəng edən şəxs telefonunun xarab olduğunu, lakin mağazanın onu geri qaytarmaqdan imtina etdiyindən şikayətlənir.

Nəvəmi zorlayıblar, kömək edin

Mərkəzin fəaliyyətə başladığı ilk gündən burada çalışan Yeganə Fərziyeva ilə də söhbətimiz başlayan kimi zəng gəlir. Yaxın qohumndan polisə şikayət etmiş vətəndaş bu dəfə şikayətini geri götürdüyünü deyir.

Y. Fərziyeva gün ərzində zənglərin 50%-nin qonşu, qohumlarla münaqişələrlə bağlı olduğunu deyir. Həmsöhbətim günorta saatlarına qədər 400-dən çox zəng qəbul etsə də, onların 25-i polisə aid olub.

7 ildir mərkəzdə çalışan Ülkər Mirzəliyeva hər gün pis xəbərlər eşitməyə alışdıqlarını deyir. Yaddaşında qalan bəzi hadisələri bizimlə bölüşür.

“Bura insanlar əsasən problemlə bağlı zəng etdiklərindən yadda qalan hadisələr həmişə xoş olmur. Məsələn, bir dəfə yaşlı qadın ağlaya-ağlaya 10 yaşlı oğlan nəvəsinin zorlanması ilə bağlı zəng etmişdi. Bu hadisə mənə çox pis təsir etmişdi, günlərlə özümə gələ bilmədim. Bu zaman həm qarşı tərəfi sakitləşdirməli, həm də məlumat almalıyıq”.

Ülkər xanım deyir ki, ancaq kədərli məqamlar olmur, bəzi zənglər gülüş doğurur.

“Bir dəfə yaşlı kişi zəng edib dedi ki, onu it dişləyib, protezini də götürüb qaçıb. Bu sözləri eşidəndən sonra özümü gülməkdən saxlaya bilmədim. Amma bizdə xüsusi düymə var ki, onu basanda qarşı tərəf səsimizi eşitmir. Belə gülməli hadisələr olanda bir neçə saniyəlik həmin düyməni işə salırıq”.

Mərkəzdə çalışan xanımların əksəriyyəti anadır. Amma onlar ailə ilə işi birlikdə idarə etməyin çətin olmadığını deyirlər. Hətta bu cür sistemli işdə çalışmağın evdəki işləri də daha sistemli şəkildə görməyə kömək etdiyini deyirlər.

Qonşuların çəpər davası, qardaşı tərəfindən döyülən qız

Operatorlarla söhbətimizi bitirib, qərargah otağına yollanırıq. Burada operatorların qəbul etdiyi məlumatların aidiyyəti üzrə ötürülməsinə nəzarət edilir.

Kiçik serjant İlhamə Heydərova günün əsas hissəsini informasiya içərisində keçirsə də, bu işdən bezmədiyini deyir.

“İşimilə əlaqədar gün ərzində onlarla məlumat əldə edirəm. Hər gün 200-ə qədər məlumat işləsəm də, evdə olanda da xəbərləri izləyirəm, internet saytlarına baxıram”.

Bu otaqda baş növbətçi polis mayoru Füzuli Süleymanov işlərin aidiyyəti üzrə ötürülməsi üçün kompüterin başından ayrılmır. Monitorda gün ərzində qəbul edilən bütün məlumatların siyahısı əks olunur. Burada hansı məlumat yoxdur ki? “Evlənmək məqsədilə qızqaçırma”, “Telefonla narahat edilmə”, “Müxtəlif əşyaların oğurlanması”, “Küçədə döyülmə” və s .

Başlıqları oxuyub, maraqlı olanlar barədə təfərrüatlı məlumat öyrənirik.

Məsələn, gün ərzində bir ana qızının qaçırılması ilə bağlı şikayət edib. Qız 18, yəni nikah yaşına çatdığından özünün razılığı olarsa, cinayət işi açılmır. Dərhal əraziyə əməliyyat qrupu göndərilib. Qaçıran şəxs axtarılır.

Başqa bir şikayət qonşuların çəpər davası ilə bağlıdır. Belə ki, bir vətəndaş qonşusunun çəkdiyi çəpərin aralarında mübahisə yaratması ilə bağlı şikayət edib.

“Çəpər çəkdiyim üçün qonşumla mübahisə etdim, o, mənə ara çəpər çəkməyə imkan vermədi” deyə şikayət edilsə də, bir müddət sonra şikayətdən imtina edilib.

Qardaşı tərəfindən döyülməsi ilə bağlı şikayət edən xanım da sonra şikayətindən imtina edib. Daha bir qadın döyülmə ilə bağlı müraciət edib. Qadın tanışı tərəfindən küçədə döyülməsinə görə şikayət edib. Müraciətlərdə qadınlara qarşı zorakılıq üstünlük təşkil edir. Amma əksəriyyəti sonradan imtina edib. Məsələn, “ərim məni döyür”- deyə şikayət edir, polis gələndə artıq “barışmışıq” deyirlər.

İmtinanın səbəbi cəmiyyətdə olan ictimai qınaqdır. Əks halda, döyülən biri nə üçün sonradan şikayət etmək istəməsin.

Amma zorakılıqlar yalnız qadınlara qarşı deyil. Zorakılıq edən qadınlardan da şikayətlər var. Belə ki, məhkəmənin 11 yaşlı oğlunun qəyyumluğunu keçmiş həyat yoldaşına verdiyi üçün qadın uşağın paltarlarını soyunduraraq atasının yanına göndərib.

Adını bilmədiyi şəxs tərəfindən döyülməsi ilə bağlı müraciət edən şəxs isə sonradan ərizə verməkdən imtina edib. Onun zəng etdiyi nömrəyə isə zəng çatmayıb. Hadisə yerində isə həmin şəxsi tapmaq mümkün olmayıb.

Siyahı uzanır, yeni şikayətlər daxil olur. Artıq bundan sonrası bizlik deyil.

Gülxar Şərif

Fotolar Elçin Murad