Yazarlar
Çingiz Abdullayev Sabir Əhmədlinin sirrini açdı
Başqa mövzuda yazacaqdım. Amma bu dəfə bütün xırda mövzulardan yüksəkdə dayanan Azərbaycanın fikir və düşüncə adamı, xalq yazıçısı Sabir Əhmədli haqda yazmaq qərarına gəldim. Yadımdadır, bir neçə il bundan əvvəl onun 80 illiyi səssiz-səmirsiz ötüşdü. O ərəfədə yazıçının möhtəşəm bir kitabı nəşr olundu: “Yazılmayan yazı”. Sabir müəllimin vəfatından sonra işıq üzü görən sonuncu, həm də ən irihəcmli romanı cəmi 200 tirajla çap olunub. Ayıb olsun!
Kitabı acgözlüklə, birnəfəsə oxudum və təəssüfləndim ki, avtobioqrafik səciyyə daşıyan, tarixi faktlarla zəngin olan bu əsər, demək olar ki, redaktə olunmadan, tələm-tələsik nəşr olunub. Hətta bəzi yerlərdə mötərizəyə alınmış müəllif qeydləri olduğu kimi qalıb( “dəqiq öyrən, dəftərçəyə bax.” səh.57) Əlbəttə, bu qüsurlar əsərin sanbal və siqlətini azaltmır, çünki Sabir Əhmədli ədəbi dili yaradan, zənginləşdirən yazıçılardandır. Amma yaxşı olardı ki, romanın gələcək nəşrində bu qüsurlar aradan götürüləydi.
Onun yubileyi Kitab klubunda məhdud dairədə keçirildi. Amma belə
olmamalıydı. Sabir Əhmədli öz millətini ürəkdən sevən, söz sənətini
vicdan işi bilən, özünə və sözünə heç vaxt xəyanət etməyən tək-tük
yazıçılardandı.
Sabir Əhmədlinin bir romanı da var, son illərdə yazıb - “Həmişə
azadlıqda”. Bu roman haqqında nədənsə heç yerdə danışılmır, halbuki
həmin əsərdə dövrümüzün acı həqiqətləri güclü yazıçı qələmiylə
təsvir olunub. Romanın bir yerində yazıçı yazır:
“...insanların içini təmizləmək lazımdır. Buna bizim cındır
süpürgələrimzin gücü çatmaz.”
Bu sətirləri yazarkən Binəqədidəki o sadə, iddiasız məzar
gözlərimin önündən çəkilib getmir. Bir də Varşavanın qar basmış
məzarlığında bir-bir qəbirləri qardan təmizləyə-təmizləyə inadla
qardaşının məzarını axtaran cavan bir adamın soyuqdan göyərmiş
əlləri. Bu əllər “Dünyanın arşını”nı ölçə-ölçə “Gedənlərin
qayıtmağı”na həmişə sidq-ürəkdən inanmışdı. “Ömür urası”ndan sonra
da canında təpər tapıb “Yazılmayan yazı”nı yazmağa vaxt, macal tapa
bilmişdi.
Avtobioqrafik romandan bəzi detalları bu yazıda bölüşmək maraqlı
olardı.
Cəbrayılın uzaq kənd məktəbində Qabil müəllimin yuxarı sinif
şagirdlərinə, təzəcə yetişən qızlara dünya ədəbiyyatından nümunələr
oxuması çox maraqlı faktdır. O, Stendalın, Emil Zolyanın, Hüqonun,
Mopassanın əsərlərindən parçalar oxuyurdu. “Onun söylədiyi
romanların havası yeniyetmələri götürmüşdü. Cəbrayılda Ovodlar,
Jülyənlər, hətta madam de Renallar törənməkdəydi.”
Təsəvvür edin ki, bu gün orta məktəbin ədəbiyyat müəllimi yuxarı
sinif şagirdlərinə Markesdən, Frans Kafkadan, Henrix Bölldən
danışır. Təsəvvür edə bilirsinizmi? Mən bacarmıram...
Kitabın 339-cu səhifəsində rəhmətlik Qabilin Mirmehdi Seyidzadənin
zay bir “poema”sını tərifləməsi və Sabir müəllimi sərt müdaxiləsi
maraqlı detallarla işlənib:
“Az qaldım Qabilin ağzını əlimlə yumam. Onun zövqünə,
tələbkarlığına bələddim. ...Açıq-aşkar o zəif əsəri mədh edirdi?
...Mən Qabili yavaşca çağırdım otağıma. Yaxınlaşıb soruşdum:
“Qabil, indi söylə görək fikrini! Necə əsərdir Mirmehdinin
poeması?” Hər iki qolunu qaldırıb, əllərini yelləyib yanıqlı
dilləndi: “Çox pis, çox zəif əsərdir, zaydır.”
İbrətamiz əhvalatdır. Əsər bu tipli əhvalatlarla zəngindir.
Sabir Əhmədli bu əsərdə özü qədər inandığı oxucudan heç nəyi
gizlətmir, ömrünün ən gizlin, pünhan məqamlarını açıb-tökür.
Onunla ilk və təəssüf ki, son ünsiyyətimizi xatırlayıram. 2005-ci
ilin yaz çağıydı, yolum Filarmoniyanın həyətindəki Vahid poeziya
evinə düşdü. Sabir müəllimi orada gördüm, şair Rəfail Həbiboğlu ilə
həyətdə oturub çay içirdilər. Rəfaillə tanışlığımız vardı,
yaxınlaşıb salamlaşdım. Rəfail sevincək:
– Əyləş, yaxşı gəlmisən,– dedi. Stul çəkib oturdum. Sabir
müəllim qayğılı, bir az da yorğun görünürdü. Rəfail məni ona təqdim
elədi:
– Sabir müəllim, Kənan bizim istedadlı gənc şairlərimizdəndir.
Sabir müəllim çayından aramla bir qurtum alıb:
– Lap yaxşı,– dedi.– İstedadlı gənclərə meydan verilməlidir. Qoy
tam şəkildə özlərini göstərə bilsinlər. Çox şad oldum. İstedadlı
adam görəndə elə bilirəm öz balamı görürəm, inan.
Sonra Rəfailin təkidilə bir şeir oxudum, xoşu gəldi.
Yollar ölçüsüz başmağım,
Bu başmaqla yal aşmağım,
Küləklərlə savaşmağım
Daşlı-kəsəkli torpağın
Yaxası yırtılıncadı...
– Nə maraqlı şeirdi. Səni təcili çap eləmək lazımdır,– dedi.
Əlbəttə, onacan artıq çap olunurdum. Nə gizlədim, qürur duydum ki,
Sabir müəllim mənim şeirimi bəyənib. Bu xoş təsadüf də taleyin bir
fürsəti idi. Bir xeyli söhbət etdik, Sabir müəllim güzərandan
gileyləndi, qızının heç yerdə işləmədiyini, aldığı təqaüdlə onun da
ailəsinə kömək etdiyini dilə gətirdi...
Sabir müəllim bir müddət sonra “Mars” jurnalına verdiyi müsahibədə
mənim “Quyu” hekayəm haqqında bir neçə xoş söz söyləmişdi. Zəng
edib təşəkkür edəndə Vahid bağındakı görüşümüzü yadına saldım.
Xatırladı: “Həə, sən həmin oğlansan? İstedadını qoru, bala. Sənə
ancaq bunu arzulayıram”.
Bu, Sabir müəllimin mənə dediyi sonuncu sözlər idi və bu sözləri ustad vəsiyyəti kimi ömrümün axırınacan yaddaşımda qoruyub saxlayacağam.
Sonralar mən Sabir müəllimin həmin fikirlərini “Çəhrayı qan”
kitabıma da daxil etdim.
Yeri gəlmişkən, bir məqamı da xatırlayıram. Lap yaxın vaxtların
söhbətidir. Yazıçılar Birliyinin Natəvan klubunda Çingiz
Abdullayevin gənc yazarlarla görüşü keçirilirdi. Həmin görüşdə
Çingiz Abdullayev indiyədək çoxlarının bilmədiyi bir sirrin üstünü
açdı və dedi ki, ilk dəfədir ki, bu faktı açıqlayıram, Sabir
Əhmədlinin ruhundan üzr istəyirəm.
Müharibənin qızğın vaxtında Sabir müəllimin oğlu Məhəmmədi cəbhəyə
yollayırmışlar. Yazıçılar Birliyində bu barədə söhbət gedərkən
rəhmətlik Yusif Səmədoğlu deyib ki, Sabir müəllim, heç narahat
olmayın, biz yuxarılarla danışıb onu saxlatdırarıq. Sabir müəllimsə
qəti etiraz eləyib "sonra deyəcəklər ki, Sabir Əhmədli oğlunu
Vətəndən əsirgədi. Qoy getsin!" deyib. Bildiyiniz kimi, Məhəmməd
cəbhəyə getdikdən qısa müddət sonra qəhrəmanlıqla şəhid oldu...
Mən bu faktı yazmaya da bilərdim, Çingiz Abdullayev də xahiş etdi
ki, deyirəm, amma yazmayın. Yazmaya bilmədim, çünki bu faktın
arxasında Sabir Əhmədlinin yenilməz xarakteri dayanır. Onun
“Ədəbiyyat qəzeti”nin baş redaktorluğundan çıxarılmağı isə əsərdə
təfsilatıyla qələmə alınıb və oxucu, bu günkü gənc nəsil oxuyub
görəcək ki, kim kimdir.
Bu kitabda çox adamların iç üzü açılıb, indi onların bəziləri haqq
dünyasındadır...
Çox istərdim ki, “Yazılmayan yazı”nı – Sabir Əhmədlinin bu son
əsərini bütün qələm əhli oxusun.
Kənan Hacı
-
Sosial21:36
Daxili İşlər Nazirliyi əhaliyə ÇAĞIRIŞ ETDİ
-
İnanc21:24
Ramazanın 19-cu gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
Sosial20:24
Şahmar Hüseynova yeni VƏZİFƏ VERİLDİ - FOTO
-
Maraq dünyası20:15
"Tarqovı"da çiy ətdən libas geyinən qızdan QƏRİBƏ HƏRƏKƏTLƏR - VİDEO
-
Art19:36
Azərbaycan və Türkiyə birgə film çəkəcəklər - ADI AÇIQLANDI
-
Elm və təhsil19:12
Emin Əmrullayev ona VƏZİFƏ VERDİ
-
Kriminal18:12
Tulin Ələkbərovanın sevgilisi tərəfindən döyülməsi faktı araşdırıldı: nəticə... - VİDEO
-
Kriminal17:32
Faciəvi şəkildə ölən tələbənin ailəsi məhkəməyə getməkdən imtina etdi - FOTO