Atasını itirən oğul, oğluna toy edən 6 yaşlı uşaq, yuxudan oyatma xidməti - “109”dan FOTOREPORTAJ

Bir dəfə qonşumuzun 6 yaşlı oğlu Əli kəkələyə-kəkələyə 109 məlumat mərkəzinə zəng vurub şadlıq evi soruşur. Xəttin o biri tərəfində uşağın sözlərinə gülüş səsləri eşidilir. Valideynlərindən xəbərsiz telefonu götürüb məlumat mərkəzindən şadlıq sarayı soruşan uşağın hərəkəti ona görə gülüş doğurub ki, sözləri aydın tələffüz etməyi bacarmayan bu balaca oğluna toy etmək istədiyini bildiribmiş…

Hər kəsin heç olmasa bir dəfə “109” məlumat mərkəzinə işi düşüb. Əslində, bu xidmət hətta işi düşməsə belə hamıya tanışdır. Xidmətə gün ərzində minlərlə insan zəng edərək müxtəlif problemlərlə bağlı suallar verir. Əlbəttə, dəxli olmayan suallar verən, kobud danışan, hətta təhqir edən abunəçilər olsa belə, xidmət əməkdaşlarının borcu onları səbirlə dinləmək, soruşulan suala uyğun cavab verməkdir.

“İl ərzində 2 milyon abunəçiyə cavab veririk”

Bəs insanların məlumat mərkəzindən ən çox soruşduqları suallar hansılardır? Mərkəzdə hansı xidmətlər təklif olunur? Cavab verməkdə çətinlik çəkdikləri suallar olurmu? Bütün bu və digər sualları vermək üçün 109 məlumat mərkəzinə yollandıq.

Bizi 109 sorğu-məlumat sexinin şöbə rəisi Əhliman İsmayılov qarşıladı. Ömrünün az qala yarım əsrini rabitə sahəsinə həsr edən bu şəxs 25 ildir ki, 109 xidmətinin sex rəisi vəzifəsində çalışır. Elə ondan öyrəndik ki, 109 sorğu-məlumat bürosu 1908-ci ildə yaradılıb. Həmin vaxt Bakı şəhərində cəmi 6600 nömrə olub. Hazırda Azərbaycanda 1 milyondan artıq ev telefonu və 4 milyondan artıq mobil telefon olduğunu deyən Ə.İsmayılovun sözlərinə görə, sistemdə bu abonentlərin hamısı haqqında məlumat mövcuddur.

Hazırda 41-ə yaxın xidmət növündən istifadə edildiyini deyən sex rəisinin sözlərinə görə, xidmət 2000-ci ilə qədər ancaq Bakı şəhərini əhatə edirdisə, həmin ildən, yəni pullu xidmətə keçəndən sonra bütün respublika ərazisində fəaliyyət göstərir: “Artıq bütün bölgələr haqqında məlumat da informasiya sistemində toplanıb. Xidmət 2000-ci ilə qədər pulsuz olduğuna görə, gün ərzində mərkəzə 25-30 min abonent zəng edirdi. Bəzən eyni abonent eyni informasiyanı bir yerə qeyd etmək əvəzinə xidmət pulsuz olduğundan zəng edib hər gün təkrar-təkrar soruşurdu. Lakin ödənişli sistemə keçəndən sonra zəng edən abunəçilərin sayı xeyli azalıb. Əvvəllər mərkəzə il ərzində 3-4 milyon zəng edirdisə, hazırda il ərzində 2 milyon nəfərə yaxın abunəçi zənglərinə cavab veririk”.

İtkin düşənləri tapmaq üçün də zəng edirlər...

Daha sonra mərkəzin əsas otağına – zənglərin cavablandırıldığı otağa daxil olduq. Mərkəzdə 80-ə yaxın əməkdaş 4 növbəli iş rejimində çalışır. Onlarda qəribə bir doğmalıq da hiss elədim. Birincisi ona görə ki, onlar da bizim kimi informasiya ilə işləyirlər. İkincisi, onlar da bizim kimi bayram günləri də iş başında olurlar, 24 saat müddətində abonentlərə fasiləsiz xidmət göstərirlər. Hər kəs dincəlsə də, bayram etsə də, onlar növbə gününə düşübsə, bayramı elə iş başında qarşılamalıdır. Bayramdan söz düşmüşkən, deyim ki, gəlişimiz Yeni il ərəfəsinə düşdüyündən, otaqda əməlli-başlı bayram əhval-ruhiyyəsi hiss olunurdu. “Yolka” bəzənmişdi, əməlli-başlı canlanma var idi. Amma bunun əksinə olaraq, əməkdaşların çoxu nəinki müsahibə verməkdən, hətta adının çəkilməsindən və fotosunun yayımlanmasından belə imtina etdi. Amma bir-təhər razı salıb müsahibə ala bildiklərimiz də oldu.

Hazırda sexdə növbə ustası olan Fəridə İbrahimova 30 ildir ki, burada çalışır. Deyir bu illər ərzində işə elə bağlanıb ki, iş yeri ona elə evi qədər doğmalaşıb. Gün ərzində orta hesabla 7-8 min zəng qəbul edildiyini deyən F. İbrahimovanın sözlərinə görə, onlarda məlumatlar gündəlik olaraq yenilənir. Əgər bir yeni qurum yaradılıbsa, onların koordinatları, telefon nömrələri mərkəzdə qeydə alınır.

Bəzən abunəçilər tərəfindən köhnə məlumatların verilməsindən şikayət olunduğunu Fəridə xanıma xatırlatdıqda, o, bunu ancaq təzə məlumatın daxil olmasının bəzən bir-iki gün yubanması ilə əlaqələndirdi.

Öyrəndik ki, bəzən cavab verməkdə çətinlik çəkdikləri suallar da olur. Bu, adətən onunla bağlı olur ki, abunəçi ünvanı və ya nömrəni olduğu kimi deyə bilmir. Hətta bir abunəçi zəng edərək itmiş atasını tapmalarını xahiş edib: “Bir dəfə bir oğlan zəng eləmişdi. Israrla atasını tapmağımızı istəyirdi. Deyirdi ki, “atam itib, xahiş edirəm, kömək edin”. Cavab verdim ki, ay oğlum, biz itki axtarmırıq. Amma o, mənə qulaq asmırdı: “Ayağında qara ayaqqabı var idi, əynində qara şalvar....Bir təhər başa saldıq ki, Daxili İşlər Nazirliyinə müraciət etsin”.

Yuxudan oyana bilmirsinizsə, biz sizi oyadarıq!

Ən çox hansı sualları eşitdiklərinə gəlincə isə, 25 ildir burada çalışan İlhamə xanım hər günün öz sualları olduğunu dedi: “Hadisələr baş verirsə, məsələn şəhərdə hər hansı tədbir keçirilirsə və ya yollarda tıxac varsa, sorğular da ona uyğun olur. Hətta hər saatın da öz sualları olur. Belə ki, səhər saatlarında insanlar daha çox poliklinika, xəstəxanalar haqqında arayışlar alırlar”.

Emosional danışan, dava salan, təhqiramiz ifadələr işlədən abunəçilər də olur. Bəzən abunəçilər şikayət edərək cavab verən nömrə istəyirlər. “Onlar bilmirlər ki, biz nömrənin cavab verib-verməyəcəyini bilə bilmərik. Bizim işimiz məlumatı çatdırmaqdır”.

Zəng edənlər isə müxtəlif yaş həddində olur. Orta yaş həddində olanlar, cavanlar, hətta bəzən xəbərsiz zəng edən uşaqlar da olur. Lakin bu xidmət pullu olandan sonra zəng edən uşaqların da sayı azalıb. Onlar nə istədiklərini özləri də bilmirlər. Bəzən xidmətə uyğun olmayan suallarla da müraciət edirlər. Bəzən zəng edən şəxs dayandığı yeri-kafeni, təsvir edərək yolu axtarır. Belə olanda o, Nəqliyyat Nazirliyinin müvafiq məlumat mərkəzinə yönləndirilir.

Xidmətlərə gəlincə, Fəridə xanım bildirdi ki, “109” xidmətinin nəzdində “153” xidməti də var ki, buradan tapılmayan dərmanları hansı aptekdən almağın mümkün olduğunu öyrənmək olar.

Bundan əlavə, mərkəzdə oyatma xidməti də var ki, səhər yuxudan oyana bilməyənlər bu xidmətə öz şəhər nömrəsini verib müəyyən saatda onu oynadırmalarını istəyirlər. Həmin vaxtda da əməkdaşlar ona zəng vuraraq yuxudan oyadırlar.

Bayram vaxtı ölkədə olmayanlar və həmçinin yaxınlarını, dostlarını təbrik etmək istəyənlər təbrik xidmətindən istifadə edə bilərlər. Onlar istədikləri şəxsə bizim xidmət vasitəsilə öz adından təbriklərini ünvanlaya bilər.

Bəzən abonentlər xarici ölkələrin kodları, şəhərləri, ünvanlar, ad-soyada və köhnə ünvana görə telefon nömrəsi və s. haqqında məlumat ala bilərlər. Yalnız o halda abunəçiyə məlumat verilmir ki, telefon çəkdirmiş şəxs ərizə yazaraq telefonları haqqında məlumatın kiməsə ötürülməsinə icazə verməsin.

Fəridə xanım bildirdi ki, bəzən abonentlər onları şəhərdə hansı hadisə baş verməsilə bağlı məlumatlandırırlar. Belə ki, biz abunəçilərin sorğusundan şəhərdə hansı hadisənin baş verdiyindən, hansı tədbirin keçirildiyindən xəbər tuturuq.

İki ildir ki, mərkəzdə çalışan Günel Cabbarovanın sözlərinə görə, ən çox soruşulan nömrələr işıq, qaz, su idarələrinin telefon nömrələri olur: “Bir çox hallarda abunəçilər hansısa ucqar kənddən zəng edərək hansısa ünvanı soruşur və hansısa hamamın, hətta kiminsə mağazasının qarşısında, ayaqqabı köşkünün yanında olduğunu deyirlər. Onlar elə düşünürlər ki, biz həmin yerləri tanıyırıq. Bəzən də abunəçilər zəng vurub məlumatları alandan sonra deyirlər ki, bir dəqiqə dayan, gedim kağız-qələm gətirim...”

Mərkəzdə onu da öyrəndik ki, telefonçunun yaxşı səsi və danışıq qabiliyyəti olmalıdır. İşçilər yalnız qızlardan ibarətdir. Onlar ən azı Azərbaycan və rus dillərini bilməlidirlər.

Mərkəzə bezdirmək, məzələnmək, ələ salmaq üçün zəng edənlər də olur. Əməkdaşlardan öyrəndik ki, bunlar adətən gecə növbəsində baş verir. Lakin onlar hər kəsi yola verməyə çalışırlar.

Gələcəkdə psixoloji yardım xidməti də olacaq

“109” məlumat mərkəzində bütün xidmətlər pulludur. Ev nömrəsindən zəng edən dəqiqəsindən və vaxtından asılı olmayaraq 40 qəpik ödəməlidir. Mobil telefondan yığanda isə xidmətlə əlaqə yaranan kimi abunəçinin balansından 50 qəpik silinir. Sonra isə bu rəqəm dəqiqə hesabına artır. Mərkəz bununla bağlı nazirlik qarşısında məsələ də qaldırıb.

Öyrəndik ki, hazırda mərkəz üçün yeni sistem hazırlanır. Mərkəz yeni proqram əsasında daha da təkmilləşəcək. Belə ki, əvvəllər yarım dəqiqəyə cavab verilirdisə, indi 10-15 saniyəyə zəngi cavablandırmaq mümkün olacaq. Bu ilin sonuna kimi təhvil verilməsi nəzərdə tutulan sistemdə gün ərzində verilən cavablar həm zəng edənin, həm də telefonçunun cavabı qeyd olunacaq, nəzarət və məsuliyyət artırılacaq.

Mərkəzdə bəzən uzun, hətta 2 dəqiqəyə qədər çəkən musiqi səsini də müvəqqəti texniki problemlə əlaqələndirdilər. Sex rəisinin sözlərinə görə, heç bir halda abonentin sualı cavabsız qala bilməz: “Biz “Siz məlumat mərkəzinə daxil olmuşunuz” deyən səs yazısını dəyişmək istəyirik, çünki bu, bir qədər kobud səsdir. Çalışırıq ki, yeni proqramda zəngin əvvəlində olan danışığı azaldaq, musiqini isə tamamilə çıxaraq. Əgər hansısa zəngə cavab verilmirsə, bu o deməkdir ki, abonentin nömrəsi qeydiyyatdan keçməyib. Abonent isə elə bilir ki, mərkəzə düşüb, cavab vermirlər. Belə hal mümkün deyil və müvəqqəti çətinlikdir, tezliklə aradan qaldırılacaq”.

Tətbiq olunacaq proqramda olan yeniliklərə gəlincə, öyrəndik ki, gələcəkdə hava limanı, dəniz limanı, avtobuslar haqqında məlumat, marşrutların cədvəli, həkim məsləhətxanası, psixoloji yardım xidmətlərinin də yaradılması nəzərdə tutulub.

Digər əməkdaşlarla da tanış olmağa cəhd etsək də alınmadı. Bəziləri məşğul olduğundan, bəziləri isə, sadəcə olaraq, danışmaq istəmədilər. Hətta fotoqrafı görüb başını kitabın altında gizlədənlər də oldu. Amma ümumi olaraq xidmətin iş prinsipləri, oradakı əhval-ruhiyyə barədə bizdə müəyyən təsəvvür yarandı. Bundan sonra məlumat alarkən burada söhbətləşdiyim tanış səsləri eşitmək ümidilə onlarla sağollaşdım.

Gülnar Əliyeva

Fotolar Elçin Muradındır