Vatikan, yoxsa Kreml? - Partizan müharibəsi və "XİLAFƏT"İN SON MİSSİYASI

İŞİD terror qruplaşmasının İraq və Suriyada aldığı hərbi məğlubiyyətlər cihadçıları taktikanı dəyişdirməyə məcbur edir. Qiymətləndirmələrə görə, yaxın perspektiv üçün terrorçuların bazası Əfqanıstana yerini dəyişə bilər. Hakimiyyətin radikalların öhdəsindən gələ bilmədiyi bu ölkədə terrorçuların fəaliyyəti üçün münbit şərait var.

Publika.az xəbər verir ki, “RİA-Novosti” agentliyinin yazdığına görə, Əfqanıstanda İŞİD-in mərkəzinin yaranması postsovet sərhədləri, xüsusilə, Rusiya üçün təhlükə təşkil edir.

Yeni ərazilərdə terrorçuların kontingentinin bir hissəsini etnik özbəklər təşkil edirlər. Mərkəzi Asiyadan gəlmələr 2017-ci ildə dəfələrlə Rusiyada terror aktlarına hazırlıqda ittiham olunaraq saxlanılıb.

Cihadçılar özbəkləri cəlb edirlər

2014-cü ildə İŞİD regionun əsas şəhəri olan Bağdad üçün təhlükə yaradaraq Suriya və İraq sərhədində geniş ərazilərə nəzarət edirdi. Əbubəkr Əl-Bağdadinin rəhbərlik etdiyi “xilafət” öz qüdrətinin pikində Afrika və Mərkəzi Asiyada islam qruplaşmalarının böyük dəstəyini təmin edə bildi. Bu gün məhz cinayətkar qruplaşmanın sağ qalmış regional bölmələri ən böyük təhlükə təşkil edir.

Yaxın Şərq və Afrika üzrə rusiyalı ekspert Qriqoriy Lukyanov bildirib ki, postsovet məkanına coğrafi baxımdan yaxın olan Əfqanıstan İŞİD-in sağ qalmağı bacaran hissəsinin əsas mərkəzinə çevrilir.

“Bu ölkədə çıxılmaz vəziyyət yaranıb. Nə hakimiyyət, nə də Taliban onların rəqibi olan İŞİD-in öhdəsindən gəlmək üçün resurslara malik deyil. “Xilafət”in tərəfdarları ölkənin müxtəlif hissələrində narkotrafik və qaçaqmalçılıq axınları üzərində nəzarəti təmin ediblər. Yaxın perspektivdə Əfqanıstanda İŞİD-i nə hərbi, nə də iqtisadi nöqteyi-nəzərdən heç nə hədələmir. Suriya və İraqda məğlub olan bəzi cihadçılar bu qruplaşmaya qoşula bilərlər”, - Lukyanov qeyd edib.

Əfqanıstanda möhkəmlənmiş İŞİD bölməsi üçün cihadın beynəlmiləlləşdirilməsi - etnik müxtəliflik və kənardan könüllülərin kütləvi cəlb edilməsi tipikdir. Tayfa əlamətləri ortaya çıxdığı üçün Taliban hərəkatında tez-tez parçalanmalar baş verir. Bu, İŞİD üçün xarakterik deyil. Təhlükəli tendensiya ondan ibarətdir ki, İŞİD-də mühüm yer tutan əfqan özbəkləri və taciklərin soydaşları keçmiş SSRİ ərazisində yaşayırlar. Bu kanal vasitəsilə “xilafət” tərəfdarlarının təsirinin Rusiyaya qədər uzana biləcəyi ilə bağlı təhlükə var.

Təsadüf deyil ki, İŞİD Rusiyanı gələn il ölkədə keçiriləcək dünya çempionatının stadionlarını partlatmaqla təhdid edib. Ümumiyyətlə, terrorçular son vaxtlar sosial mediadakı hesablarından dünya çempionatı ilə bağlı təhdid dolu şəkillər paylaşmağa başlayıblar.

Son böyük terror aktı: İŞİD nəyə hazırlaşır?

Şərqə miqrasiyanın güman edən əfqan ssenarisi ilə yanaşı, hadisələrin inkişafının başqa variantı da mövcuddur. İŞİD-in tərəfdarları təşkilatın tarixində son böyük terror aktını törətmək üçün Qərbə yollana bilər. 2017-ci ilin noyabrında qruplaşmanın informasiya resursları Roma katolik kilsəsinin ünvanına təhdidlərlə çıxış ediblər. Hətta zərbə vuracağı yeri də açıqladılar: Vatikan.

İslam qrupları terror aktlarının törədilməsi üçün adətən tarixi günləri seçirlər. Belə ki, 2016-cı ildə Berlində terror aktı bayram ərəfəsində milad bazarında həyata keçirildi. 2015-ci il isə Fransada qətliam üçün “qara cümə” adlandırılan 13 noyabr seçilmişdi.

Bununla belə, sual yaranır: son hücum üçün İŞİD-in gücləri kifayət edirmi?

Qriqoriy Lukyanovun fikrincə, “xilafət” tərəfdarlarının böyük terror aktı törətməsi yaxın gələcək üçün ağlasığmazdır. Həmçinin, ekspertin sözlərinə görə, terror aktı elə yerdə baş verə bilər ki, orada terrorçuları gözləmirlər.

“Bundan başqa, təhlükə gözlənilməz istiqamətdən gələ bilər. Təşkilatda güclü idarəetmə aparatı var idi, amma, o indi dağıdılıb. Tamamilə başqa məsələ odur ki, son zamanlar “Əl-Qaidə” fövqəladə dərəcədə möhkəmlənib. Üsamə Ben Ladenin varisləri İŞİD-lə rəqabətdən daha güclü çıxdılar. Avropada xristian bayramlarında terror aktlarını gözləməmək olar, cihadçılar üçün Afrikada hərəkət etmək daha asandır”, - o vurğulayıb.

İraq və Suriyanın gələcəyi necə olacaq?

ABŞ Dövlət Departamentinin qiymətlərdirmələrinə görə, ilin sonuna kimi İraq və Suriyanın bütün ərazisi İŞİD-dən təmizlənə bilər. Ancaq əvvəlki hakimiyyətlərin qayıdışı dinc həyatın yenidən başlanacağına zəmanət vermir. İraqda 2000-ci illərdə yerli sakinlərin bir hissəsinin dəstəyini təmin etmiş “Əl-Qaidə”nin bölməsi hərəkət edirdi. Ölkə hakimiyyəti və əksəriyyət təşkil edən şiələr sünni azlığı diskriminasiyaya məruz qoyarsa, həmin torpaqlara cihadçıların üçüncü qayıdışı tamamilə mümkündür.

Yaxın Şərq və Mərkəzi Asiya ölkələrinin öyrənilməsi üzrə Mərkəzin direktoru Semyon Baqdasarov hesab edir ki, pessimist ssenari yenidən gündəlikdə ola bilər.

“İŞİD-i dəstəkləyən əhali ilə bağlı siyasi xarakterli tədbirlər görülərsə, onda partizan müharibəsi və ikinci İŞİD-in yaranması buna cavab olacaq”, - ekspert hesab edir.

Şərqşünasın fikrincə, ölkənin müxtəlif icmaları arasında sülh əlaqələrin bərpası İraq və Suriyaya lazımdır.

Ömər Dağlı