Dünya
RLS danışıqlarında gözlənilməz situasiya
Ermənistanın baş naziri Tiqran Sarkisyan "Kommersant" qəzetinə müsahibəsində respublika ərazisində radiolokasiya stansiyasının tikintisi haqqında məsələni Rusiya ilə müzakirə etməyə hazır olduqlarını bildirib: "Əgər bizim ərazimiz belə maraq kəsb edirsə, onda biz bu məsələni müzakirə etməyə hazırıq. Hesab edirəm ki, burada hətta üstünlük də ola bilər, çünki Ermənistan dağlıq ölkədir. Əhatə geniş ola bilər".
Bu təklifin məhz indi - RLS danışıqlarında gəriginliyin
yarandığı bir vaxtda səsləndirilməsinin arxasında nə dayanır?
QISA ARAYIŞ: 1985-ci ildə Qəbələ rayonunda istifadəyə verilən
"Daryal" tipli stasionar radiolokasiya stansiyası SSRİ-nin Raketdən
Müdafiə Kompleksinin 8 əsas stansiyasından biri olub. RLS 6000 km
radiusdakı ərazisini nəzarətdə saxlamağa qadirdir.
Stansiya bu ərazilərdən atılmış orta məsafəli, nüvə başlıqlı
raketlərin ilk atış anından etibarən trayektoriyasını müəyyən
etmək, əks-raket buraxılması üçün koordinatları mərkəzə göndərmək
imkanına malikdir.
SSRİ dağıldıqdan sonra RLS Azərbaycanın mülkiyyətinə keçib və
2002-ci ildə Rusiyaya 10 il müddətə illik 7 milyon dollara icarəyə
verilib. Hazırda stansiyada 1400 nəfər Rusiya hərbçisi qulluq
edir.
RLS-in icarəsinin daha 10 il müddətinə uzadılması haqqında saziş
2002-ci ildə imzalanıb. Qəbələ RLS-in icarə və istifadə şərtləri
haqqında sazişin müddəti 2012-ci il dekabrın 24-də başa çatır.
Hazırda stansiyanın icarə müddətinin 2025-ci ilə qədər uzadılması
üzrə danışıqlar aparılır.
Bakı nəyin müqabilində güzəştə gedə bilər?
Azərbaycan tərəfinin illik icarə məbləğini 300 milyon dollaradək
artırmaq istəməsi haqda Rusiya mətbuatında materiallar yayımlanır.
"Kommersant" qəzeti Qəbələ RLS-lə bağlı danışıqlarının dalana
dirəndiyini yazıb. Qəzetin iddiasına görə, Bakı stansiyasının icarə
haqqını ildə 7 milyon dollardan 300 milyon dollara qaldırmaq
istəyir: "Moskva isə bu rəqəmlə razılaşmır və Bakını Qəbələ RLS-i
tərk etməklə hədələyir. Rusiya Müdafiə Nazirliyindəki mənbə
bildirir ki, Moskva Azərbaycanın istədiyi məbləğin qat-qat aşağı
salınmasına çalışır".
Rusiyalı ekspertlər də Qəbələ RLS-in mövcudluğu barədə fikirlər,
təkliflər söyləməkdədirlər. Siyasi şərhçi Andrey Rayevski deyib ki,
Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasının
sürətləndirilməsi üçün RLS-lə bağlı danışıqlardan istifadə edə
bilər: "Azərbaycan bu məsələdə sərtlik göstərə bilər. Bakı
cəsarətlə icarə haqqını 140 milyon dollara qədər artıra bilər".
Ekspertin sözlərinə görə, Azərbaycan "Baykonur" kosmodromunun icarə
haqqını ildə 115 milyon dollar səviyyəsinə qədər qaldıran
Qazaxıstandan nümunə götürə bilər: "Bütün əlavə xərcləri nəzərə
alaraq Rusiya hər il öz dövlət büdcəsindən "Baykonur"a 315 milyon
dollar vəsait ayırır. Bu, hətta Rusiya üçün böyük məbləğdir. Buna
görə də Azərbaycan məsələni qəti şəkildə qoymalıdır: ya biz icarə
qiymətini 10 dəfə artırırıq, ya da Moskva bizə Qarabağ məsələsini
həll etməkdə kömək edir, o zaman icarə haqqı əvvəlki səviyyədə
qalır və ya hətta aşağı düşür".
Bakının yeni müqavilə
üçün hansı təklifləri var?
Azərbaycan XİN konkret məbləğ açıqlamasa da, icarə haqqının
dəfələrlə artırılmasının vacibliyini bəyan edib. Xarici işlər
nazirinin müavini Araz Əzimov da hazırki icarə məbləğinin
stansiyanın verdiyi dividentlərə uyğun olmadığını deyib: "Bu gün
Rusiyanın Qəbələ RLS-in icarəsinə görə hər il ödədiyi $7 mln.
məbləğində vəsait bir tərəfdən, RLS-in Rusiyanın maraqları,
regional və beynəlxalq təhlükəsizlik üçün dəyəri və vacibliyinə
adekvat deyil.
Digər tərəfdən isə, bu məbləğ stansiyanın öz ərazisində fəaliyyət
göstərməsinə icazə verən Azərbaycanın riskləri və təhlükələrinə
uyğun deyil. Deyilənləri nəzərə alaraq, RLS-in icarə haqqı bir neçə
dəfə artırılmalıdır. Digər ölkələrin, həmçinin Rusiyanın başqa
ölkələrdə belə obyektlərlə bağlı təcrübəsi ödənişlərin dəfələrlə
artırılmasının zəruri olduğunu deməyə əsas verir.
Diplomatik mənbələrdən əldə etdiyimiz məlumata görə, Azərbaycanın
RLS-lə bağlı yeni müqaviləyə bir sıra başqa təklifləri də var. Bu
təkliflər sırasında, RLS-in ekoloji təsirlərinin aradan
qaldırılması istiqamətində Rusiyanın əlavə yardımlar göstərməsi,
stansiyadakı azərbaycanlı heyətin sayının artırılması, stansiyadan
müştərək istifadə, o cümlədən rəsmi Bakı ilə razılaşmadan
stansiyada əldə olunan məlumatların üçüncü dövlətə ötürülməməsi
kimi məsələlər var.
Tiqran Sarkisyanın
təklifi nəyə hesablanıb?
Azərbaycanın RLS-in icarə haqqını xeyli artırmaq istəyi Moskvada
müsbət qarşılanmayıb. Ermənistan baş nazirinin "yeni RLS tikintisi
üçün Rusiyaya yer verə bilərik" mesajının mahiyyətində də Kremlin
maraqları dayanır.
RF xarici işlər naziri S.Lavrovun iki ölkə arasında diplomatik
münasibətlərinin 20 illiyi münasibətilə Yerevana və Bakıya səfəri
zamanı aparılan danışıqlarında diqqət mərkəzində olan məsələlərdən
biri də Qəbələ RLS-in icarə müddətinə dair yaranmış vəziyyətlə
bağlı olub.
Diqqət çəkən məqamlardan biri də odur ki, erməni baş nazirin mesajı
Lavrovun səfərindən dərhal sonra səslənib. Ehtimal çoxdur ki, bunu
Tiqranın qulağına Sergey pıçıldayıb. Bunun Azərbaycana təzyiq
vasitəsi kimi təşkil olunduğu aydındır. Amma Ermənistanın təklifi
uğursuzdur.
Əvvəla ona görə ki, bu RLS quraşdırılmazdan əvvəl müvafiq qurumlar
Qafqazı ələk-vələk ediblər və ən ideal yeri seçiblər. İkincisi,
Rusiya Qəbələ RLS vasitəsilə Azərbaycanda hərbi mövcudluğunu
saxlayır. Üçüncüsü, ruslar stansiyanı tərk etsə, Azərbaycan onu öz
mülkiyyəti kimi başqa dövlətə icarəyə verə bilər.
Bunları nəzərə aldıqda Bakı öz mövqeyində israrlı ola bilər, çünki
Moskva heç bir halda böyük hərbi-siyasi əhəmiyyət daşıyan belə
strateji obyekti əldən verməz. Ona görə də, ən pis halda Rusiyadan
başqa ölkələrdəki analoji obyektlərə ödədiyi qədər icarə haqqı
ödəməsini tələb etmək lazımdır.
Qarabağ probleminin istər sülh, istər də hərbi yolla həll
edilməsində son sözü Rusiyanın deyəcəyi aydındır. Bunu nəzərə
alsaq, maliyyə məsələsində Moskvaya bəzi güzəştlər etmək mümkündür,
amma əvəzində Qarabağ məsələsində siyasətin dəyişməsini tələb etmək
olar.
Elçin Bayramlı
Publika.Az
-
Dünya14:08
Makronla Silvanın romantik pozaları gündəmi silkələdi - FOTO
-
Sosial13:47
Bu şəxslər pensiyaya 5 il erkən çıxacaq
-
Yaxın Şərq13:16
Mahmud Abbas ermənini nazir təyin etdi - FOTO
-
Sosial13:03
Sabah 25 dərəcə isti olacaq
-
Magazin112:31
Rəşad Dağlının oğluna görün nə hədiyyə etdilər - FOTO
-
İdman12:01
Corcina Ronaldodan geri qalmır: Görün nə oyun çıxardı - VİDEO
-
Nida Xəbər 11:31
Araikin müsahibəsi buna görə yayımlanmadı - Sensasion iddia
-
MDB11:15
Putin bu ölkələrlə birlikdə yeni müharibəyə başlayacaq - Hədəf onlardır