Nida.az
Azərbaycan ikinci dəfə dünyaya “iqtisadi model” təqdim edir - TƏHLİL
2008-ci ildə başlayan qlobal maliyyə böhranı XX yüzilliyin 30-cu illərində yaşanan “Böyük böhran”dan (Great Depression) sonra dünyanın gördüyü ən böyük iqtisadi çətinlik idi. Həmin ilin dördüncü rübündə dünya iqtisadiyyatı zəiflədi və neftə olan tələbat azalmağa başladı. Bundan istifadə edən spekulyantlar – fürsətçilər pullarını itirməmək üçün investisiya obyekti kimi aldıqları nefti satmağa başladılar. Nəticədə neftin qiyməti 150 dollardan 40 dollara düşdü.
Yanımızdakı Rusiyadan tutmuş, uzaq Amerikadakı neft ölkələrinə
qədər bütün ölkələr böhranın acısını daddı. Hər bir neft ölkəsi
kimi bu, Azərbaycana da təsir etməli idi. Amma... Təsadüfi deyil,
dünyanı lərzəyə salan böhranı inkişafla dəf edən Azərbaycan modeli
həmin vaxtdan etibarən bir çox ölkələr, xüsusilə inkişaf etməkdə
olan ölkələr üçün nümunəyə çevrildi. Səbəb sadə idi: Düzgün
iqtisadi strategiya. Əcnəbilərin “İqtisadi
inkişafın Azərbaycan modeli” adlandırdıqları strategiya
son 10 ildə ölkəni inkişafa doğru apara bildi. Bunun nəticəsi
olaraq, Azərbaycan Cənubi Qafqaz iqtisadiyyatının 80 faizinə
qədərini özündə birləşdirir, hətta bugünkü çətin iqtisadi
situasiyada belə bu göstərici dəyişməz olaraq qalır.
Beynəlxalq reytinq agentliklərinin hesabatlarında Azərbaycanın
mövqeyi də dünyanın iqtisadi mənzərəsindəki yerimizi aydın
göstərir.
Misal üçün, Dünya İqtisadi Forumunun “Qlobal Rəqabətlilik
Hesabatı”nda Azərbaycan MDB ölkələri arasında lider olaraq təqdim
olunur.
“Standard and Poors” beynəlxalq reytinq agentliyi ölkə
iqtisadiyyatını əks etdirən göstəricini “Stabildən” “Pozitivə”
yüksəldib, “Fitch Ratings” agentliyi isə Azərbaycana beynəlxalq
səviyyəli “sabit” investisiya reytinqi verib.
Bununla yanaşı, son illərin reytinq hesabatları da Azərbaycan
iqtisadiyyatının gücünü açıq şəkildə göstərir. Belə ki, Ümumdünya
İqtisadi Forumu (ÜİF) 2014-2015-cü illər üzrə dünya
iqtisadiyyatlarının rəqabətə davamlılıq reytinqində Azərbaycan
dünya iqtisadiyyatının daha rəqabətə davamlı ölkələri sırasına
daxil olaraq, 144 ölkə arasında 38-ci oldu.
UİF-in makroiqtisadi sabitlik reytinqinin göstəricilərinə görə isə
ölkəmiz ilk 10-luqda qərarlaşdı. Hesabatda həmçinin, Azərbaycan
əmək bazarının effektivliyinə görə 33-cü, innovasiya potensialının
göstəricilərinə görə 72-ci, texnologiya səviyyəsinə görə 56-cı,
təsisatların keyfiyyətinə görə isə 60-cı yeri tutdu.
Son 10 ildə Azərbaycan insan indeksinin inkişafına görə də dünyada
liderlər sırasına qalxıb. Təsadüfi deyil ki, İnsan İnkişafı
İndeksinin artımının sürətinə görə dünya göstəricisini iki dəfə
qabaqlayaraq, planetin “Top-15”-liyinə daxil ola bilib. Tədqiqatlar
göstərir ki, heç də iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf edən ölkələrin
hamısı Azərbaycan kimi insan inkişafı indeksini yaxşılaşdıra
bilmir. Məsələn, son illər iqtisadiyyatları sürətlə artan Çin,
Braziliya və Türkiyə kimi dövlətlər insan inkişafı indeksinə görə
Azərbaycandan xeyli geridə qalırlar. Bu müqayisə Azərbaycan
hökumətinin iqtisadi müstəvidə əldə etdiyi nəticələrin uğurla
insanların sosial rifah müstəvisinə transformasiya etdiyinin
göstəricisidir.
Bununla yanaşı, İnsan İnkişafı hesabatlarında Azərbaycanın uğurlu
mövqelərindən biri də Gəlirlər üzrə Cini indeksində ən aşağı həddə
- 16.8-ə bərabər olmasıdır ki, bu da ölkəmizdə gəlirlərin əhali
qrupları arasında planetin digər dövlətləri ilə müqayisədə ən
ədalətli bölgüsünü ehtiva edir. Belə ki, “qeyri-bərabər
bölgü də nəzərə alınmaqla adambaşına düşən gəlir”
səviyyəsinə görə Azərbaycan dünyanın 50 ən güclü inkişaf etmiş
ölkəsinin sırasına daxil olub. Məlumat üçün deyək ki, İnsan
İnkişafı İndeksi – adambaşına gəlir, təhsil və səhiyyə səviyyəsi
əsas götürülərək hesablanır.
Bu göstəricilər bir çox ölkənin tətbiq etmək istədiyi “Azərbaycan
modeli”nin faktiki olaraq uğurlu olduğunu sübut edir.
***
XXI yüzillikdə dünya yenidən böhran mərhələsinə qədəm qoyur və
dünyanın bir parçası olan Azərbaycan iqtisadiyyatı da mənfi
təsirlərə məruz qalır. Bu təbiidirmi? Bəli, dünyanın iç-içə olan
iqtisadi və siyasi kataklizimləri bir çox şeyi qaçılmaz edir.
Sadəcə olaraq, vəziyyətdən çıxış yolu üçün ölkə və cəmiyyət olaraq
daha sıx birləşməli, gələcəyə inanmalıyıq. Çünki “Həyatda
qorxmalı olduğumuz heç nə yoxdur, sadəcə başa düşməli olduğumuz
şeylər vardır”.
Nobel mükafatçısı Mariya Kyurinin bu sözlərini yaranmış situasiyada
xatırlamamaq olmur. Bizə düşən inanmaq və başa düşməkdir. Hər
şeydən öncə baş verənlərin ölkə daxili ilə heç bir bağlılığının
olmadığını anlamalı və son 10 ildə iqtisadi inkişafın “Azərbaycan
modeli”ni yaradan Prezident İlham Əliyevin irəli sürdüyü
proqramlara inanmalıyıq.
Bəli, ölkədə kiçik ranqlı məmurların səhv addımları insanları
incidə, işbazlar yaranmış vəziyyətdən öz məqsədləri üçün istifadə
edə, süni qiymət artımı kimi hallar mövcud ola bilər.
Lakin dövlət başçısı bütün bunların qarşısını almaq və Azərbaycan
xalqının daha rifah yaşaması üçün konkret addımlar müəyyənləşdirdi.
Bu proqramların yaxın günlərdə müsbət təsirinin olacağı
dəqiqdir.
a) İnsanların sosial müdafiəsi ən çətin situasiyalarda belə
diqqətdə saxlanılacaq.
Regionda, eləcə də MDB məkanında bütün ölkələr eyni iqtisadi
çətinliyi yaşayır və bu dövlətlər vəziyyətdən çıxış üçün daha çox
ixtisarlara, əmək haqlarında kəsirlərə getməyə üstünlük verirlər.
Bu isə faktiki olaraq sadə vətəndaşın sosial durumunu ağırlaşdırır.
Lakin Prezident İlham Əliyev mənfi iqtisadi mənzərəyə rəğmən hər
şeydən öncə vətəndaşların sosial müdafiəsi istiqamətində addım
atdı. Dövlət başçısının sərəncamına əsasən pensiyalar və əmək
haqları artırıldı. Hətta il ərzində bu məsələyə yenidən baxılacağı
gözlənilir. Bu, ölkədə həyata keçirilən siyasətin mərkəzində
Azərbaycan vətəndaşının dayandığını bir daha göstərir.
b) Süni bahalaşmaya qarşı ciddi mübarizə
aparılır.
Dünya təcrübəsi göstərir ki, qarışıq iqtisadi durumlarda işbazlar
daha çox qazanmaq üçün vətəndaşın cibinə girməyə cəhd edirlər. Bu,
əksər ölkələrdə adi hal alıb. Əsas olan bu cür vəziyyətdə atılan
addımlardır. Azərbaycanda da manatın kursunun zəifləməsi ilə bir
çox işbaz süni qiymət artımına cəhd göstərdi. Lakin birbaşa dövlət
rəhbərliyi tərəfindən edilən müdaxilə nəticəsində bunun qarşısı
alındı. Misal üçün, çörək, un, yumurta və bir çox zəruri ərzaq
məhsullarının qiymətləri stabil saxlanıldı. Bu mübarizə bundan
sonra daha ciddi şəkildə aparılacaq.
Prezident İlham Əliyev iqtisadi və sosial məsələlərin həlli ilə
bağlı müşavirədə çıxışı zamanı bununla bağlı sərt göstərişlərini
verdi.
“Təxribatçılar, işbazlar, dəllallar ciddi şəkildə
cəzalandırılacaqlar. Son illər ərzində Azərbaycanda əldə edilmiş
uğurları qorunacaq, ölkəmizin sürətli inkişafını təmin ediləcək.
Yaranmış vəziyyətdən şəxsi maraqlar üçün istifadə olunmasına imkan
verilməyəcək”, - deyə dövlət başçısı son nöqtəni
qoydu.
c) Valyuta bazarının tənzimlənməsi.
Prezident İlham Əliyevin müşavirədə qarşıya qoyduğu əsas
vəzifələrdən biri məhz bu idi.
Hazırda valyuta bazarının tənzimlənməsi məqsədilə zəruri
tədbirlərin həyata keçirilməsinə start verilib. Dövlət başçısının
tapşırığına əsasən Mərkəzi Bank valyuta intervensiyası (ölkənin
Mərkəzi bankının iri həcmdə əcnəbi valyutanın alınması və yaxud
satılması yolu ilə ölkənin valyuta bazarına və valyuta məzənnəsinə
məqsədli şəkildə təsir etməsi. Valyuta intervensiyası əcnəbi
valyuta məzənnələrinin dövlətin maraq çərçivəsi daxilində
tənzimləmək üçün həyata keçirilir) tədbirlərini həyata keçirir.
Təsadüfi deyil ki, atılan addımlar nəticəsində Azərbaycan manatı
qonşu ölkələrin valyutası arasında ən çox müqavimət göstərən
valyuta olub.
Dövlət başçısı Azərbaycanın milli valyutasına etimadın bərpa
olunması ilə bağlı da tapşırıqlarını verdi. Hökumət bu
tapşırıqların həyata keçirilməsi üçün zəruri addımlara başlayıb.
Lakin Azərbaycan vətəndaşları da onlar üçün atılan bu addımlara
yardım etməli, misal üçün, xarici valyuta alışını
məhdudlaşdırmalıdır. Bu, valyuta bazarında süni bahalaşmanın
qarşısını almağa kömək edəcək addım ola bilər.
Bütün hallarda Azərbaycan dövlətinin siyasətinin mərkəzində ölkə
vətəndaşları dayanır. Təsadüfi deyil ki, problemli kreditlərin
həlli üçün dövlət başçısının tapşırığına əsasən konkret proqramlar
hazırlanıb. Həmçinin, əmanətlərin sığortalanması məsələsi
aktualdır.
“Bank sektorunun tənzimlənməsi məsələləri həll olunacaq.
Problemli bankların sağlamlaşdırılması prosesi getməli, bank
konsolidasiyası aparılmalı və əmanətlərin sığortalanması məsələsi
öz həllini tapmalıdır”, - deyə Prezident İlham Əliyevin
müşavirədə verdiyi tapşırıqlar istiqamətində addımlar atılır.
Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmov görülən işlərlə bağlı
danışarkən bildirib ki, atılan vacib addımlardan biri bankdan
kənarda valyuta mübadiləsi aparan məntəqələrin ləğvi olub: “Həmin
məntəqələr müəyyən ajiotaj yaradırdı. Lakin siz görürsünüz ki,
hazırda valyuta bazarında situasiya sabitləşib. Digər tərəfdən,
atdığımız addımlar bütövlükdə bazarın valyutaya olan ilkin ajiotaj
tələbatının, psixoloji tələbatının ödənilməsidir”.
d) Qeyri-neft sektoru inkişafı istiqamətində daha ciddi
addımlar atılacaq.
Azərbaycan neft ölkəsi olsa da, indiyə qədər “qara qızıl”dan əldə
olunan gəlirlər qeyri-neft sektoruna uğurla transfer edilib.
Nəticədə qeyri-neft sektorunun inkişafı 10 faizə qədər artıb.
Əslində qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün öncədən addımlar
atılmasaydı, indiki şəraitdə vəziyyətdən çıxmaq daha çətin
olacaqdı.
İndiki şəraitdə ölkə rəhbərliyi qeyri-neft sektorunun inkişafı
istiqamətində daha ciddi tədbirlər görmək niyyətindədir. Belə ki,
2016-cı ildə Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xətti ilə
fermerlərə, iş adamlarına ən azı 250 milyon manat güzəştli kredit
veriləcək və sahibkarların vəsaitləri nəzərə alınmaqla
iqtisadiyyatın real sektoruna investisiyaların həcmi 1 milyard
manata yaxın olacaq.
Dövlət başçısının tapşırığına əsasən idxalı azaltmaq üçün yerli istehsal mallarının tərkibində xarici komponentlər aradan götürüləcək, Azərbaycanda istehsal olunan bütün ərzaq məhsullarının xammalı da yerli mənşəli olacaq. Bununla yanaşı, qiymətlərin tənzimlənməsi lazımi səviyyədə təmin ediləcək. Bank sektorunun tənzimlənməsi prosesi başa çatandan sonra onlar qeyri-neft sektoruna xüsusi diqqət göstərəcəklər.
Kompleks tədbirlərinə iş adamları üçün daha münbit şəraitin
yaradılması da daxildir. Belə ki, iş adamlarının böyük tikinti
layihələrini icra etməsi üçün sitmullaşdırıcı tədbirlər
genişləndiriləcək. Beləliklə, yerli biznesmenlər investisiyalarını
xaricə deyil, Azərbaycan daxilində yatırmaq imkanı əldə edəcək. Bu
da, həm onların investisiyalarının təhlükəsizliyini təmin edəcək,
həm də qeyri-neft sektorunun inkişafını sürətləndirəcək.
e) Davos forumundan öncə investisiya axınını təmin
edəcək anons
Prezident İlham Əliyevin müşavirədə özəlləşdirmə ilə bağlı verdiyi
anons ölkə iqtisadiyyatının inkişafı üçün olduqca praqmatik gediş
idi.
“Geniş özəlləşdirmə proqramı hazırlanmalı və həyata
keçirilməli, biznes mühitini yaxşılaşdırılmalı, iqtisadi canlanma
sürətləndirilməli, həm xarici, həm yerli investorlar bu işə cəlb
edilməlidir. Özəlləşdirmə proqram tam şəffaf şəkildə həyata
keçirilməli, beynəlxalq ekspertlər bu işə cəlb olunmalıdır. Yerli
və xarici investorlar üçün elə şərait yaradılmalıdır ki, onlar
böyük maraq və həvəslə bu prosesdə iştirak etsinlər”, -
deyə Prezident İlham Əliyev müşavirədə vurğulayıb.
Dövlət başçısının bu anonsu iki mühüm aspekt daşıyır.
Birincisi, özəlləşdirmə dünya iqtisadi
təcrübəsində ən mühüm addımlardandır. Xüsusilə iqtisadi çətinliyi
yarandığı dövrlərdə bu addım “immunitent” effekti verir. Belə ki,
biznesmenlər dövlətin balansında olan müəssisələri özəlləşdirməklə
ölkəyə kapital yatırır, digər tərəfdən, bununla dövlət büdcəsinin
yükü azalır. Hazırda iqtisadi çətinlik çəkən bir çox böyük
dövlətlər bu addımı atmaq niyyətindədir. Bu, Azərbaycan dövlətinin
düzgün iqtisadi siyasət yürütdüyünü deməyə əsas verir.
İkincisi, bu anonsun Davos İqtisadi Forumundan
öncə verilməsi Azərbaycana yeni investisiyaların axınını təmin edə
bilər. Bir neçə gün sonra Davosda dünya liderlərinin, həmçinin,
böyük şirkətlərinin iştirakı ilə forum keçiriləcək. Prezident İlham
Əliyev də bu foruma dəvətlidir. Dövlət başçısı forum öncəsi
özəlləşdirmə ilə bağlı anons verməklə Davosda böyük şirkətləri
ölkəmizə dəvət etmək pəncərəsi açdı. Güman ki, Azərbaycan
prezidenti Davosdan Bakıya özü ilə birgə böyük investisiya
layihələri də gətirəcək. Xarici investisiyanın ölkəyə yatırılması
isə iqtisadi inkişaf üçün ən mühüm komponentlərdəndir.
2016-cı il Azərbaycan üçün uğurlu illərdən biri olacaq. Dövlət
rəhbərliyi tərəfindən atılan addımlar və cızılan konturlar bunu
deməyə əsas verir:
- Azərbaycanda iqtisadi islahatlar dərinləşəcək.
- Bütün iqtisadi və maliyyə sistemi şəffaflaşdırılacaq.
- Bank sektoru inkişaf etdiriləcək.
- Biznes mühiti daha da yaxşılaşdırılacaq.
- İş adamlarına yaxşı şərait yaradılacaq.
- Bütün bürokratik əngəllər aradan qaldırılacaq.
Prezident İlham Əliyevin son müşavirədə çıxışı və qarşıya qoyduğu
vəzifələr 2008-ci ildə qlobal maliyyə böhranı zamanı olduğu kimi,
bu dəfə də Azərbaycanın yaranmış vəziyyətdən uğurlu inkişafla
çıxacağına əminlik yaradır.
Asif Nərimanlı
-
Sosial16:36
Güclü külək əsəcək, çaylardan sel keçəcək - XƏBƏRDARLIQ
-
Magazin116:11
Zülfiyyə Aşıq Tellini biabır etdi: “Restoranda yeyir, sonra da...”
-
Sağlamlıq15:41
Marketlərdə satılan bu yuyucu tozlar XƏRÇƏNG YARADIR
-
Nida Xəbər 15:11
Təsdiqləndi: Bu şəxslərin MAAŞI ARTIRILDI - MƏBLƏĞLƏR
-
Dünya14:08
Makronla Silvanın romantik pozaları gündəmi silkələdi - FOTO
-
Sosial13:47
Bu şəxslər pensiyaya 5 il erkən çıxacaq
-
Yaxın Şərq13:16
Mahmud Abbas ermənini nazir təyin etdi - FOTO
-
Sosial13:03
Sabah 25 dərəcə isti olacaq