Nida.az
Vaşinqtonda Bakının ayaq səsləri - TƏHLİL
Vaşinqton Bakını anlamağa başlayıb. Nüvə Təhlükəsizlik
Sammitində iştirak üçün ABŞ-a səfər edən Prezident İlham Əliyevlə
görüşü zamanı dövlət katibi Con Kerrinin Azərbaycanın mürəkkəb
regionda yerləşdiyini xüsusi vurğulaması belə düşünməyə əsas
verir.
Amerika “təzyiq dilini” kənara qoyur. Hansı ki, son dövrlər iki
paytaxt arasında yaranan “soyuqluğun” əsas səbəbini bununla izah
etmək olardı.
Azərbaycan 24 illik müstəqillik dövründə öz balanslı və müstəqil
siyasəti ilə seçilən az ölkələrdəndir. Müstəqil siyasətə sadiqlik
dövlət rəhbərliyinin milli maraqları üstün tutmasından irəli
gəlirsə, balans siyasətini regionun müxtəlifliyi tələb edir. İran
və Rusiya kimi regional güclərə tamamilə arxa çevirmək ən azı
Gürcüstan və Ukrayna ssenarisini qəbul etmək deməkdir. Bunun əksinə
hərəkət etmək – yönünü tamamilə bir gücə tərəf çevirmək isə
Ermənistanın taleyi ilə barışmaqdan başqa bir şey deyil.
Əslində Azərbaycan 1993-cü ilə qədər bunu yaşamışdı. Amma Heydər
Əliyevin dövründən başlayaraq, rəsmi Bakı bütün tərəflərlə məsafəli
siyasət aparır, yalnız öz milli maraqlarının tələb etdiyi addımları
atırdı. Və eyni siyasət İlham Əliyev tərəfindən də aparılır.
Amma Vaşinqtonun ritorikasında Azərbaycanın müstəqil siyasətinin
qəbul edilməməsi kimi tonlar daha qabarıq görünürdü. Bakının Qərbə
açıq ölkə olması, terrorçuluğa qarşı mübarizədə ABŞ-la eyni səf
tutması, həmçinin, Azərbaycan-ABŞ arasındakı iqtisadi əlaqələr bu
ritorikanın haradan qaynaqlandığı haqda açıq suallar yaradırdı.
Vaşinqton həqiqətənmi ölkəmizin yerləşdiyi mürəkkəb coğrafiyaya
rəğmən, rəsmi Bakının Qərb dəyərlərinə doğru açıq siyasətini
görmür, yaxud görmək istəmir?
Sonrakı proseslər və baş verənlərin analizi iki ölkə
münasibətlərinin “buz bağlamasında” maraqlı qüvvələrin olduğunu
ortaya çıxarır.
Erməni lobbisi: bəziləri, xüsusilə Avropanın
kölgəsinə sığınmağı hər şeydən üstün tutanlar bunu Bakının
yaratdığı mif adlandırır. Halbuki, mərhum politoloq Vəfa
Quluzadənin təbirincə desək, Konqresin binasından Amerika Erməni
Milli Komitəsinin binasına “yeraltı dəhliz” getdiyi gerçəkdir.
Yaxud “907-ci düzəliş”in edilməsinin arxasındakı əsl səbəb də bir
sıra konqresmenlərin məhz ermənisevərliyindən irəli gəlirdi.
Bu faktor Konqresinin Helsinki Komissiyasının həmsədri Kristofer
Smitin “Azərbaycanda Demokratiya Aktı-2015” layihəsində də özünü
göstərirdi. Bu təşəbbüsün Azərbaycanı Dağlıq Qarabağ münaqişəsində
güzəştli sülhə məcbur etmək olduğunu unutmamalıyıq. (http://publika.az/p/119315).
Dağlıq Qarabağ münaqişəsində Ermənistanın mövqeyini müdafiə
etmək üçün erməni lobbisinə bağlı konqresmenlərin Prezident İlham
Əliyevin Vaşinqtona səfəri günündə Obamaya ünvanladıqları müraciət
isə Bakı-Vaşinqton körpülərini yandıranların başqa qüvvələr
olduğunu daha aydın şəkildə göstərdi. (http://publika.az/p/130608).
Amma Prezident İlham Əliyevin Vaşinqton səfəri ilə erməni lobbisini
məğlub etdiyini deyə bilərik. Ağ Ev də Azərbaycanın bu regionda
əhəmiyyətini anladığını açıq şəkildə etiraf edərək, Birləşmiş
Ştatların hansısa dairələrin maraqlarına deyil, dövlətin
çıxarlarına uyğun siyasət apardığı mesajını verdi.
- “Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsi enerji təhlükəsizliyinə, mənbələrin
şaxələndirilməsinə və bütün iştirakçı tərəflərə fayda verən bir
layihədir. Avropanın uzunmüddətli strateji maraqlarının təmin
edilməsində bu layihə xüsusi paya sahibdir.
- Azərbaycanla ABŞ regional təhlükəsizlik məsələləri üzrə
tərəfdaşdırlar. Bakı Əfqanıstandakı əməliyyatlara öz logistika
dəstəyini təmin edir, Azərbaycan hərbçiləri NATO hərbçiləri ilə
birlikdə bu ölkədə davamlı sülhün və təhlükəsizliyin təmin
edilməsinə öz töhfələrini verir.
- ABŞ Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll olunmasını istəyir.
Həmçinin, Vaşinqton Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir.
Azərbaycan Prezidentinin Vaşinqton səfəri zamanı ABŞ-ın açıq
şəkildə bəyan etdiyi mövqe belədir. Dövlət katibi Con Kerrinin
Prezident İlham Əliyevlə birgə keçirdiyi brifinq zamanı söylədiyi
fikirlər də bunu təsdiq etdi.
***
Azərbaycanın ABŞ üçün niyə əhəmiyyətlidir?
a) Vaşinqtonun Cənubi Qafqaz regionuna dair öz siyasi maraqlarının
olduğu ortadadır. Xüsusilə bu istiqamətdə Rusiya ilə aparılan
uzunmüddətli mübarizə indi daha konkret xətlərlə görünür. Ağ Ev
artıq anlayır ki, regiona sirayət etməyin yeganə yolu bu bölgənin
hakim gücü ilə əməkdaşlıqdan keçir. Ermənistana bel bağlamaq
ağılsızlıqdır. Gürcüstanın avrointeqrasiya siyasəti isə birbaşa
Azərbaycandan asılıdır. Çünki Azərbaycan Gürcüstana iqtisadi
dəstəyini geri çəksə, Tiflis avtomatik olaraq Rusiya ilə
hesablaşmağa məcbur olacaq. Deməli, Cənubi Qafqazın açarı
Azərbaycandır. Rəsmi Bakının istəyi isə çox deyil: daxili işlərə
qarışmamaq, qarşılıqlı hörmətə əsaslanan əməkdaşlıq, diktə dilinin
işə salınmaması, balanslı və müstəqil siyasətini davam etdirmək.
Bu, hər bir suveren dövlətin haqqıdır.
b) Bakı ABŞ üçün prioritet elan etdiyi Avropanın enerji
təhlükəsizliyi baxımından da xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Hazırda
“Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsi üzərində iş gedir və önümüzdəki
illərdə bu layihə tamamlanacaq. Beləliklə, Avropa Rusiya qazından
asılılığını tamamilə aradan qaldıra biləcək. Hansı ki, Brüssel hər
ilin qış fəslində Moskvanın qarşısında aciz qalırdı. “Cənub Qaz
Dəhlizi”nin davamlı olması gələcəkdə Türkmənistan qazını Avropaya
çıxaracaq Transxəzər layihəsinin həyata vəsiqə almasına imkan
verəcək. Bununla yanaşı, artıq “azad ölkə” olan İran qazının da
məhz “Cənub Qaz Dəhlizi” vasitəsilə daşınması ehtimalları
yüksəkdir. Göründüyü kimi, ABŞ rəhbərliyi altında aparılan
“Avropanın enerji xilası” planlarında da əsas açar yenə
Azərbaycandır.
c) Azərbaycan 2001-ci il 11 sentyabr hadisəsindən sonra terrora
qarşı mübarizədə ABŞ-la eyni səfdə dayanan ilk ölkələrdən oldu.
Hazırda Bakı-Vaşinqton mübarizəsi yenə eyni hədəfə doğru davam
edir. Əfqanıstana tranzit üçün də Azərbaycan əhəmiyyətli ölkədir.
Yəni Azərbaycanın terrora qarşı mübarizədə spesifik təcrübəsi var
və bu təcrübə xüsusilə qlobal terrorun genişləndiyi bir vaxtda
Vaşinqtona lazımlıdır.
ABŞ nə üçün Azərbaycan üçün əhəmiyyətlidir?
a) Rəsmi Bakı indiyə qədər ölkəni istər Gürcüstan, istərsə Ukrayna
ssenarisindən, yəni kataklizimlərdən məhz balanslı siyasətinə görə
qoruya bilib. Azərbaycan kontekstindən baxdıqda ABŞ bu balans
siyasətinin digər əsas elementidir. Artıq sınaqdan çıxmış bu
siyasətin davamı üçün ABŞ-la əməkdaşlıq vacibdir.
b) “XXI əsrin müqaviləsi” hesab olunan “Cənub Qaz Dəhlizi”
layihəsinin gerçəkləşməsi və davamlı olmasında Amerikanın rolu
danılmazdır. Xüsusilə Azərbaycanın liderliyi ilə aparılan bu
layihəyə süni əngəllərin yaradılması fonunda belə əməkdaşlığa
ehtiyac var. İndiyə qədər bir sıra Şərqi Avropa ölkəsinin Rusiya
ilə anlaşmaya gedərək, Azərbaycan qazının yolunu kəsməsi addımları
məhz ABŞ-ın müdaxiləsi ilə aradan qalxdı. Misal üçün, Yunanıstan,
yaxud Makedoniya variantı bunu göstərdi.
Bu baxımdan, Azərbaycanın siyasi və iqtisadi kapitalı olan bu
layihənin gerçəkləşməsi ABŞ-a lazım olduğu qədər, Bakıya da
lazımlıdır.
c) Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində ABŞ həm beynəlxalq güc,
həm də Minsk qrupunun həmsədr dövləti olaraq vacib ölkədir.
Azərbaycan-ABŞ yaxınlaşması bu münaqişənin beynəlxalq hüquqa
əsaslanan ədalətli həllinə ümidlər yaradır. Təbii ki, yaxın
gələcəkdə bunu gözləmək sadəlövhlük olardı. Amma ən azından erməni
lobbisinin Azərbaycana qarşı təxribat addımları əvvəlki qədər güclü
olmayacaq. Digər tərəfdən, Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək istəyən
Vaşinqton regionun açar ölkəsinin dəstəyini qazanmaq üçün onun
maraqlarını təmin edə bilər. Azərbaycan üçün isə ən prioritet
məsələ məhz ərazi bütövlüyünün bərpasıdır.
Prezident İlham Əliyevin Vaşinqton səfəri zamanı ABŞ-ın açıq
şəkildə ərazi bütövlüyümüzlə bağlı bəyanatı artıq ilk konturları
görünür.
***
Nəticələr
Prezident İlham Əliyevin Vaşinqton səfərinin nəticələri yəqin ki
yaxın perspektivdə daha açıq şəkildə görünəcək. Amma bunun ilkin
nəticələri də artıq bəllidir.
Bu ilin 10 mart tarixində erməni lobbisinin fəaliyyəti nəticəsində
ABŞ-ın Havay ştatının Nümayəndələr Palatası qondarma “DQR”-i
tanıyan qətnamə qəbul etmişdi. Prezident İlham Əliyevin Vaşinqton
səfərində isə Havay ştatının Nümayəndələr Palatası həmin qətnaməni
ləğv edərək, Azərbaycandan üzr istədi. (http://publika.az/p/130826). Bu,
faktiki olaraq, Azərbaycan liderinin Birləşmiş Ştatlara səfəri və
apardığı müzakirələrin ilk müsbət nəticəsidir.
O da xüsusi qeyd edilməlidir ki, Azərbaycan Prezidenti ilə yanaşı
Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyan da ABŞ-da səfərdə idi. Lakin
Prezident İlham Əliyevdən fərqli olaraq onu prezident Obama daxil
olmaqla, ABŞ-ın yüksək səviyyəli rəsmiləri qəbul etmədi. O
cümlədən, dövlət katibi Con Kerri Prezident İlham Əliyevlə
görüşərək, Dağlıq Qarabağ məsələsini müzakirə etdi. Bu müzakirələrə
Sarkisyanın dəvət olunmaması da diqqətdən yayınmır. Əslində bu da
ABŞ-Azərbaycan əməkdaşlığının ilk yüksəlişi hesab olunmalıdır.
Asif Nərimanlı
-
Rəsmi xronika14:51
İlham Əliyev bu qanunu təsdiqlədi
-
Nida Xəbər 14:26
Yeni Kaledoniyada Azərbaycan bayrağı qaldırıldı
-
Magazin113:31
Tolik pərt etdi: "Bu da liftdə öpüşən Sabir" - VİDEO
-
Magazin112:56
Xalq artistindən valideynlərə və müəllimlərə MÜRACİƏT - VİDEO
-
Ekologiya12:31
Sabaha olan hava PROQNOZU - 20 dərəcə isti
-
Cənubi Qafqaz12:01
Paşinyan Şahramanyana cavab verdi - İrəvanda “mühacir hökumət” davası
-
Hadisə11:46
Ağdərədə qumbaraatan tapıldı - FOTO
-
İdman11:06
"Qarabağ"ın futbolçusu Fransa klubu ilə anlaşdı - FOTOFAKT