Nida.az
Qurbanovun böyük günahı: Bakı “sonuncu dayağını” necə itirdi?- Təhlil
Dərbənd Rayon İcra Hakimiyyətinin rəhbəri Qurban Qurbanov həbs edildi. Bu, əslində o qədər də gözlənilməz deyildi.
Publika.az Qurbanova qarşı başlanan kampaniyanın əvvəlindən bu istiqamətdə dəfələrlə araşdırma aparmışdı və nəticə olaraq barmaqlıqlar arasına aparan yol görünürdü.
Qurban Qurbanovun həbsinin arxasında Dağıstan rəsmilərinin dediyi iqtisadi cinayətlər dayanmır, bunu görmək üçün bir qədər geniş çərçivədə baxmaq lazımdır. Halbuki sentyabrın 16-da Qurbanova qarşı qaldırılan cinayət işində iddia olunur ki, azərbaycanlı icra başçısı 2009-2013-cü illər ərzində dövlətin balansında olan 58 hektar torpaq sahəsini qeyri-qanuni olaraq vətəndaşlara icarəyə verib.
Lakin bundan qabaq Dağıstan rəhbərliyinin istefa çağırışına qarşı çıxaraq vəzifəsindən getmək istəməyən Qurbanovun taleyi keçirdiyi sonuncu mətbuat konfransında artıq bəlli idi. O, barmaqlıqlar arasında düşəcəkdi, yəqin ki, özü də bunu bilirdi.
O da bəllidir ki, bu proseslər - Qurbanovun istefaya
çağırılması, ona qarşı xüsusi əməliyyatların aparılması, qara piar
kampaniyası, ardınca da həbsxana yolu heç də dövlət aparatında
qarşıdurmalar qədər bəsit deyil.
Qurbanovun həbsinin müdhiş pərdəarxası
Ötən ilin mart ayı, Dağıstanın Azərbaycandakı nümayəndəliyinin rəhbəri Maqomed Qurbanov geri çağırıldı. Səbəb, yaxşı işləyə bilməməsi göstərilirdi. Belə ki, M. Qurbanov Dağıstanda nəşr olunan “Real zaman” qəzetinin baş redaktoru və “Nezavisimaya qazeta”nın şərhçisi Milard Fətullayevin Bakıda deportasiyasınını qarşısını ala bilməmişdi. Üzdə olan səbəb bu idi. Onun yerinə bu il kumık əsilli Marat İsgəndərov təyin olundu. Lakin arxa planda söhbət avar və ləzgi klanlarından, ümumi mənzərədə isə Dərbəndin etnik tərkibinin dəyişdirilməsi ssenarilərindən gedir.
Son bir neçə ildə Dağıstanda ləzgi və avar klanlarının Qurbanovlara
qarşı hücumu başlamışdı. Etnik klanlar iddia edirdilər ki, Qurbanov
Azərbaycanda ləzgilərin və avarların hüquqlarını kifayət qədər
müdafiə etmir, daha artıq Azərbaycan hakimiyyətinin maraqlarına
xidmət edir. Onun milliyyətcə azərbaycanlı olması, bununla yanaşı,
qardaşı Qurban Qurbanovun Dərbənd rayonunun rəhbəri vəzifəsini
daşıması da kölgədəki səbəbi üzə çıxarır. Nəzərə alsaq ki, Qurbanov
qardaşları Dağıstan prezidentinin sabiq müşaviri, Dağıstanda
Azərbaycan diasporunun görkəmli nümayəndəsi, mərhum Səid Qurbanovun
övladlarıdır və ailənin Bakı ilə münasibətləri hələ sovetlərin
dönəmindən sıxlığı ilə seçilir, o zaman Dağıstandakı etnik klanın
bu ailəni “vurmaq” üçün uzun müddətdir zaman gözlədiyini demək
olar.
Səid Qurbanov: Səid Camal oğlu Qurbanov 1928-ci
il dekabrın 21-də Dərbəndin Salik kəndində anadan olub. Uzun illər
müxtəlif dövlət vəzifələrində çalışan Səid Qurbanov 1965-ci ildə
Dərbənd rayon İcraiyyə Komitəsinin sədri, 1966-cı ildə isə Dərbənd
rayon partiya komitəsinin birinci katibi seçilib.
1971-73-cü illərdə Dağıstanın kənd təsərrüfatı naziri olan
soydaşımız Səid Qurbanov 1973-cü ildə yenidən Dərbənd rayonunun
birinci katibi vəzifəsində çalışıb. O, 1991-1998-ci illərdə Dərbənd
rayon Deputatlar Sovetinə sədrlik edib, 1998-ci ildən təqaüdə
çıxana kimi isə Dağıstan prezidentinin müşaviri vəzifəsində
çalışıb.
2005-ci ildə təqaüdə çıxan Səid Qurbanov Dağıstan prezidenti yanında Ağsaqqallar Şurasının üzvü, həmçinin Dağıstan Respublikası Dövlət Şurasının da üzvü olub.
2009-cu il martın 11-də ürək çatışmazlığı diaqnozu ilə Bakıya
gətirilən S. Qurbanov xəstəxanalardan birinə yerləşdirilib.
Həkimlərin cəhdlərinə baxmayaraq, onun həyatını xilas etmək mümkün
olmayıb və S. Qurbanov xəstəxananın reanimasiya şöbəsində dünyasını
dəyişib.
2008-ci ilin dekabrında prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Səid
Qurbanov “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilib.
Səid Qurbanov Dağıstanın Azərbaycan icmasının lideri hesab
olunurdu. O, azərbaycanlıların marağını və Dərbəndin Azərbaycan
şəhəri olmasını həmişə müdafiə edirdi. Azərbaycan prezidenti
tərəfindən dövlətin ən yüksək orden ilə təltif edilməsi də rəsmi
Bakı ilə sıx münasibətlərinə dəlalət edir.
Qurbanovların yolu və Dağıstan rəhbərliyinin ssenarisi: B
variantına keçid
Səid Qurbanovdan sonra onun oğulları Qurban və Maqomed Qurbanov
atalarının yolunu davam etdirdilər. Onlar Bakı ilə münasibətlərini
yüksək səviyyədə saxlayır, Azərbaycanın dövlət maraqlarını müdafiə
etməkdən heç vaxt çəkinmirdilər. Bu isə dediyimiz kimi,
Dağıstandakı etnik klanların heç də xoşuna gəlmirdi. Nəticədə
Maqomed Qurbanov “vuruldu”, eyni tale Qurban Qurbanovu da
gözləyirdi. Lakin Dağıstanın yeni rəhbərliyi ona qarşı eyni addımı
atmaq səlahiyyətində deyildi. Çünki onun vəzifəsi seçkili orqandır
və səlahiyyət müddəti 2015-ci ildə başa çatır.
Bu ilin sentyabrın 23-da Dağıstan rəhbəri Ramazan Abdulatipov
tərəfindən istefaya çağırılması zamanı da Qurbanovun cavabı “məni
bu vəzifəyə xalq seçib, o da göndərə bilər” formasında
oldu.
Dağıstan rəhbərliyinin planları isə başqa cür idi. Belə ki, Qurbanov keçmiş ədliyyə naziri milliyətcə tabarasanlı olan Azadi Rəhimovu özünə müavin təyin etməli, ardınca “səhhətindəki problemlərə” görə istefa verməli və gələn ilki seçkilərə qədər onun vəzifəsini Rəhimov icra etməli idi. Lakin Qurbanov buna qarşı çıxdı və sonuncu mətbuat konfransında “mənə qarşı aparılan kampaniya qardaşımın (Maqomed Qurbanov) vəzifədən çıxarılması prosesinin davamıdır” deyərək öz mesajını verdi.
Dərhal B variantı işə düşdü. Avqustun 8-də Dağıstanın Baş prokurorluğu yanında iqtisadi cinayətkarlığa qarşı idarənin əməkdaşları Dərbənd rayon icra hakimiyyəti binasında əməliyyat-axtarış tədbirləri həyata keçirdi, 7 illik arxiv müsadirə edildi. Ardınca cinayət işi və həbsxana. Onun ən böyük günahı azərbaycanlı olması və Bakıya yaxınlığı idi.
Onlara qarşı kimlər birləşmişdi?
Publika.az Qurbanova qarşı kampaniyada yer almış şəxsləri
diqqətinizə çatdırır:
Avanesov Aleksandr Ambarçumoviç: Ermənidir,
Dərbənd şəhər icra hakimiyyəti başçısı aparatının rəhbəri
vəzifəsini daşıyır.
Şəhər icra hakimiyyətinin başçısı İmam Yarəliyev bütün işləri
onunla razılaşdırılmış şəkildə həyata keçirdir. Kremldə dayaqlara
malikdir. Yerevanla sıx təmaslarda olur.
İmam Yarəliyev: Dərbənd şəhər icra hakimiyyətinin başçısıdır. Vaxtilə Dağıstanın baş prokuroru olub. Fəaliyyəti dövründə Azərbaycana qarşı açıq çıxışları ilə seçilib. Qurbanovları heç vaxt qəbul edə bilməyib. Onun məqsədi Qurban Qurbanovun yerinə keçməkdir.
Mübariz Mursalov: Miliyyətcə ləzgidir, Dərbənd
şəhərində yaşayır. Məlumatlara görə, vaxtilə əks-kəşfiyyatçı kimi
də fəaliyyət göstərib. Sovetlərin dövründə hərbi jurnalist kimi
işləyən Mursalov ittifaq dağılandan sonra Moskvada “Lezginskiy
vesti” qəzetini buraxaraq Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları ilə
çıxış edib.
Sergey Melikov: Rusiya prezidentinin Şimali Qafqaz
üzrə xüsusi nümayəndəsidir. O da milliyətcə ləzgidir. Rütbəsi
general-polkovnikdir.
Göründüyü kimi, Qurbanovların, dolayısı ilə Azərbaycanın “sonuncu
dayağı” səlahiyyətlərini itirdi.
Dərbəndin 2 minillik yubileyi ərəfəsində dəyişən ssenari?
Burda diqqət çəkən xüsusi bir məqam var: Qurbanovun istefaya
çağırılması, ona qarşı kampaniya və həbs edilməsi nə üçün indi baş
verdi?
Ümumi fonda etnik klanların hücumu aydın idi, ötən il Maqomed
Qurbanov “vurulmuşdu” və tək qalan Qurbanovun səlahiyyət müddətinin
bitməsini gözləmək olardı. Bu bəlkə də daha təbii görünərdi. Lakin
Dağıstan rəhbərliyini tələsik addımları suallar doğurur. Bu
sualların cavabını 2015-ci ildə keçiriləcək beynəlxalq tədbirdə
axtarmaq olar. Hansı ki, gələn il Dərbənd şəhərinin 2 min illik
yubileyi keçiriləcək. Söhbət demoqrafik mənzərənin kifayət qədər
dəyişdirilməsinə rəğmən tarixi Azərbaycan şəhəri Dərbəndin 2
minilliyindən gedir. Burdan göründüyü kimi, məqsəd Dərbəndin
Azərbaycan şəhəri olması haqqında fikirlərin daha az səslənməsi,
mümkünsə ümumiyyətlə bu haqda danışmamaqdır. Güman ki, Qurbanov o
vaxta qədər vəzifədə qalsaydı, Dərbəndin rəhbəri olaraq yubileyin
əsas iştirakçısı olacaqdı və “Azərbaycan torpağı” ifadəsi dəfələrlə
gündəmə gələcəkdi. Maraqlıdır ki, bu məsələdə Kremldən çox
Dağıstanın avar və ləzgi klanları maraqlıdır. Çünki faktiki olaraq
Avarıstan, Ləzgistan kimi populist iddialar var və bu iddiaların
əsas hədəfi Dərbənddir. Göründüyü kimi, onlar öz məqsədlərinə
çatmaq istiqamətində səylə addımlayır.
300 ilin etnomənzərəsi
Dərbəndin dəyişdirilən etnoqrafik mənzərəsi də bu kontekstdə çox
şey deyir.
Belə ki, Sankt-Peterburq İmperator Akademiyasının akademiki S.Q.Qmelin 1770-ci ildə Dərbənddə etnoqrafiyası ilə bağlı hazırladığı hesabatda deyilir ki, Dərbənd şəhərində 11 min 060 nəfər əhali yaşayır. Onlardan 10 min 777 min nəfər türk-azərbaycanlı (5407 nəfər kişi, 4970 nəfər qadın), 444 nəfər yəhudi, 239 nəfər isə ticarət məqsədilə buraya müvəqqəti olaraq yaşamaq üçün gələnlərdir.
100 il sonra, 1873-cü ildə Çar Rusiyasının qərarı ilə ölkədə bütün
regionlar üzrə əhalinin siyahıya alınması zamanı V.Sabrovun
rəhbərliyi ilə aparılan araşdırmalar zamanı Dərbənd əhalisi 11 min
278 nəfər olub. Onlardan 9 min 572 nəfər türk idi.
Üstündən daha 100 il ötür. 1989-cu ildə Dərbəndin 100 min nəfər
şəhər əhalisinin 21 min 600 nəfəri azərbaycanlı olaraq sənədlərə
keçib.
Bu günün rəsmi statistikasına görə, şəhərin 101 min 031 nəfər
əhalisinin (47 kəndin əhalisini buraya daxil etmirik) 32 min 064
nəfəri azərbaycanlı, 32 min 955 nəfər isə ləzgilərdir.
Bu demoqrafik dəyişkənliyin fonunda son 300 ilə yaxın tarixdə Dərbənd əhalisinin çoxluğunu təşkil edən azərbaycanlıların mərhələ-mərhələ öz yerini digər xalqlara verdiyini görmək mümkündür.
Azərbaycan öz şəhərində nələri itirdi?
Qurbanovların “vurulması” həm də o vaxta təsadüf edir ki, Bakının
Dağıstanda mövqeləri zəiflədi. Hazırki rəhbər avar əsilli Ramazan
Abdulatipov Bakı ilə münasibətləri nə qədər isti saxlamağa çalışsa
da, ötən il bu şəxsin Azərbaycana qarşı hansı ssenarilərdə yer
aldığı məlumdur.
Qurbanovun həbsi ilə də Azərbaycan tarixi Dərbənd şəhərində sonuncu
dayağını itirmiş oldu. Bu avar və ləzgi klanlarına daha geniş
meydan tanıyacaq və onların “təmizləmə siyasətinə” stimul vermiş
olacaq. Bu baxımdan, gələn il 2 minillik yubileydə Dərbəndin tarixi
təhrif olunsa və qarşıdakı dönəmdə Dərbənd başqa xalqa məxsus şəhər
olaraq təqdim olunsa təəccübləməməliyik.
Asif Nərimanlı
-
Region10:10
Rusiyadakı azərbaycanlılara PİS XƏBƏR - Bu sahələrdə işləmək qadağan edildi
-
Cənubi Qafqaz09:48
Rusiya bu həftə Paşinyanı devirəcək - Şok iddia
-
Hadisə09:21
Məktəb binasında yanğın
-
Sosial08:43
Azərbaycanın tanınmış professoru vəfat etdi - FOTO
-
Magazin208:36
Kristofer Nolan cəngavər olacaq, xanımı isə... - FOTO
-
Ekologiya07:17
Bu günə olan hava PROQNOZU - 20 dərəcə isti
-
Magazin206:16
Leonardo Di Kaprio ilə sevgilisi arasında NƏ BAŞ VERİR?
-
Səhiyyə05:15
Ömrü uzadan pəhriz sınaqdan UĞURLA ÇIXDI