Nida Təhlil
Xəzərdə TARİXİ RAZILAŞMA
Avqustun 12-də Qazaxıstanın Aktau şəhərində Xəzəryanı
dövlətlərin dövlət başçılarının V Zirvə toplantısında Xəzər
dənizinin hüquqi statusuna dair Konvensiya imzalanıb.
Publika.az xəbər verir ki, V Xəzər sammitinin yekununda
Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev, Rusiya prezidenti Vladimir
Putin, Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev, İran prezidenti
Həsən Ruhani və Türkmənistan Qurbanqulı Berdıməhəmmədov öz imzaları
ilə Xəzər dənizinin hüquqi statusunu müəyyən edən sənədi təsdiq
ediblər.
Dövlət başçıları mətbuat üçün bəyanatlarında müzakirə edilən əsas
məsələlər arasında Xəzərin hüquqi statusu, Xəzər bölgəsində
iqtisadiyyat, nəqliyyat, ekologiya və bioresursların qorunmasına
dair əməkdaşlıq, bölgədə və qlobal miqyasda təhlükəsizlik kimi
məsələləri qeyd ediblər.
Xəzər Konvensiyanın imzalanması avqustun 12-ə təsadüf edən
Beynəlxalq Xəzər Günü ilə üst-üstə düşüb.
1992-ci ildən Xəzərin hüquqi statusu barədə konvensiya ilə bağlı
sahil dövlətlərinin ikitərəfli və çoxtərəfli görüşləri öz məntiqi
yekununa yaxınlaşdı, çünki indiyədək Xəzərin hüquqi statusuna hər
bir dövlət milli maraqlarından çıxış edərək fərqli yanaşıb.
Azərbaycan tərəfi uzun illər ərzində Xəzərin beynəlxalq hüquqi
normalar çərçivəsində ədalətli bölgüsünü və “qazan-qazan”
prinsipini təklif etsə də, müəyyən süni maneələr yekun statusla
bağalı razılaşma əldə edilməsinə vermirdi. Sənəd üzərində iş
1996-cı ildən aparılıb. 2003-cü il mayın 14-də Astanada Azərbaycan,
Rusiya və Qazaxıstan arasında “Xəzərin dibinin orta xətt üzrə milli
sektorlara bölünməsi, su səthinin ümumi istifadəsi” haqqında
üçtərəfli saziş imzalanıb və tərəflər, Xəzərin dibinin bölünməsinə
dair yekun razılığa imza atıb.
Konvensiya layihəsi yekun olaraq Xəzəryanı ölkələrin XİN
rəhbərlərinin 4-5 dekabr 2017-ci il tarixində Moskvada keçirilən
müşavirəsində razılaşdırılıb. Bu il martın sonunda İran prezidenti
Həsən Ruhaninin Bakıya səfəri zamanı imzalanmış Xəzər dənizində
müvafiq blokların birgə işlənilməsi haqqında Anlaşma Memorandumu
bugünkü konvensiyanın razılaşdırılması yolunda mühüm tarixi
əhəmiyyət daşıyan sənəd oldu.
Konvensiyaya əsasən, Xəzəryanı ölkələr suverenlik, suveren
hüquqlar, müstəsna hüquqlar və yurisdiksiyalarını həyata
keçirir.
Xəzərdə tarixi razılaşma dənizin hüquqi statusu ilə bağlı Xəzəryanı
ölkələr arasında uzun illərdir sürən ziddiyyətlərin əməkdaşlıqla
əvəzlənməsini təmin edir. Xəzərdə tarixi razılaşma nəticəsində
dondurulmuş və mübahisəli yataqlar birgə işləniləcək, Xəzəryanı
dövlətlərə və xalqlara fayda gətirəcəkdir.
“Xəzər beşliyi” dövlət başçılarının imzaladığı sənəd xoş məram,
etimad, qarşılıqlı ehtiram, müştərək mənafe və mehriban qonşuluq
əlaqələri sayəsində gerçəkləşibdir. Xarici ekspertlər qeyd edirlər
ki, Xəzər dənizinin hüquqi statusuna dair konvensiyanın imzalanması
5 sahil ölkə üçün dönüş nöqtəsidir.
Bütün ölkələr, xüsusən Azərbaycan Konvensiyadan daha çox iqtisadi
fayda təmin edəcək, Xəzərin karobohidrogen ehtiyatlarının Qərb
bazarlarına daşınması üçün dənizin dibindən kəmərlər çəkilməsi
üzərində maneə aradan qaldırılacaq.
Azərbaycan hüquqi statusla bağlı danışıqlar getdiyi bütün dövr
ərzində beynəlxalq hüquqa və qaşlıqlı etimada söykənən milli
mənafelərini müdafiə edib, digər qonşu ölkələr də xoş məram nümayiş
etdirərək Azərbaycanın milli maraqlarını müdafiəsi qarşısında
müəyyən güzəştlərə gediblər. Müzakirələr getdiyi bütün dövr
ərzində, xüsusən Konvensiya imzalanması ərəfəsində xaricdəki
anti-Azərbaycan qüvvələr, erməni lobbisinə yaxın dairələr həm digər
Xəzəryanı paytaxtlarda, həm də Qərb paytaxtlarında “Xəzər 5 liyi”
ölkələri arasında ziddiyyətləri qabartmağa çalışır, anlaşmanın baş
tutmaması üçün fəaliyyət göstərirdilər. Lakin “Xəzər beşliyi”
ölkələri rəhbərlərinin , xüsusən Azərbaycan tərəfinin güclü siyasi
iradəsi, daim xoş qonşuluq siyasətinə sədaqəti və xoş məramı bu
konvensiyanın imzalanması yolunda maneələrin aşılmasına imkan
verdi.
Publika.az
-
Maraq dünyası12:00
May ayının şanslı BÜRCLƏRİ
-
Hadisə11:18
"Oğlan subay olub, qız isə..." - Bakıda gənclər hamamda necə ölüb? - VİDEO
-
Dünya10:41
Rusiya hərəkətə keçdi: Bu ölkə qırıcıları havaya qaldırdı
-
Avropa10:15
Zelenskini öldürmək istəyən şəxs bu ölkədə saxlanıldı
-
MDB09:48
Moskvada motosikletçini öldürən Şahin Abbasovun mənzilindən görün nə qədər pul tapıldı - FOTO
-
Yaxın Şərq09:12
İsrail İranı vurdu: görün neft bahalaşaraq neçəyə oldu
-
Hadisə08:07
Qızı ilə Kürdə batan atanın meyiti TAPILDI
-
Magazin106:16
Əməkdar artist: “Oğlumun vəfatından sonra yatmıram”