Qırmızı.az
Azərbaycanlı kaskadyor: “Ceki Çana peyğəmbər kimi baxıram” - FOTOLAR
Adətən, onları aktyorlarla müqayisədə çox az tanıyırlar. İşləri isə ən çətin məqamlarda aktyorlara dublyorluq etməkdən ibarətdir. Söhbət kaskadyorlardan gedir. Doğrudur, rolunun bütün döyüş səhnələrini özü oynayan məşhur aktyorlar az da olsa, var. Amma Azərbaycanda bu sahədə boşluq mövcuddur. Həmsöhbətimiz peşəkar kaskadyor Sain Fərhad Fərmanlıdır. 1985-ci ildə Bakı şəhərində doğulub. 7 yaşından idmana başlayan Sain bəy 19-20 ildir ki, peşəkar idmanla məşğuldur. Bir sıra nailiyyətlər qazanıb, beynəlxalq dərəcələr alıb və 5 ildir ki, filmlərə çəkilir. 2 ildən artıqdır ki, özünün “Saint Kaskadyor Döyüşçülər” qrupunu yaradıb. Nailiyyətləri isə sadalamaqla bitmir: Kapuero 3-cü dan, koksin karatedən və oyama karatedən 1-ci dan, saysız-hesabsız sertifikatlar... Bəs kaskadyor kimdir? O, necə yetişir? Azərbaycanda bu sahədə vəziyyət necədir?
Publika.az bu kimi suallara tanınmış kaskadyor Sain Fərhad Fərmanlı ilə birgə cavab tapmağa çalışıb.
- Belə bir fikir var ki, iki halda kaskadyor olmaq mümkündür. Birinci halda bu, qarşısıalınmaz arzu və ya riski sevməklə bağlı olur. İkinci halda isə insanlar özünü təsdiq etmək üçün bu peşəni seçirlər. Sizdə bunlardan hansı olub?
- Adından da göründüyü kimi, bu, kaskadyor döyüşçülər qrupudur, biz təkcə kaskadyor deyilik. Müəyyən döyüşlər var ki, onlar kaskadyorsuz alınmır. Mənim buna münasibətim sırf yaradıcılıqla bağlıdır. Yəni biz məsələnin daha çox yaradıcı tərəfinə üstünlük veririk, döyüşlərin xoreoqrafiyasını çəkirik. Onun çəkilmə tərzi, montajı – bunlar istər-istəməz rejissorluqla bağlıdır. Bu, sadəcə, içdən gələn həvəsdir. Görünür, mənə irsən keçib, çünki mənim atam da, qardaşım da rəssamdır.
- İstifadə etdiyiniz tryukları hansı müddətə öyrənirsiniz, nə qədər məşq edirsiniz?
- Ümumiyyətlə, həmişə məşq etmək lazımdır. Müəyyən tryuklar var ki, onları hər insan edə bilməz. Ola bilər, bir nəfərdə alınmasın, amma komandanın başqa üzvündə alınsın. Burada uzun müddət vaxt, gərgin məşqlər tələb olunur. Gərək bacardığın qədər çox döyüş növləri ilə məşğul olasan. Təbii ki, insandan da asılıdır. Ola bilər ki, bizim göstərdiyimiz tryuk gözəl olsun, amma düzgün rakursdan göstərilmədiyinə görə effekt verməsin.
- Bizdə, deyəsən, bu peşə ilə bağlı məktəb yoxdur.
- Bizdə yoxdur. Mənim xarici ölkələrə - İngiltərə, Rusiya,
Ukrayna, Almaniya, ABŞ-a, yəni Hollivuda əlim çatır. İstəmişəm
burada məktəb yaradım. Bir az yaşlı nəsil “sən hələ gəncsən, filan”
dedilər, dəstək olmadılar. Bundan sonra fikrimi onlarla bölüşməyə
ehtiyac duymuram. Bu yaxınlarda Azərbaycanda ilk dəfə beynəlxalq
“workshop” seminar təşkil edəcəyik. Seminar aktyorların psixoloji
durumu, döyüş xoreoqrafiyası və aktyorluğuna aid olacaq.
Azərbaycanda ilk dəfə keçiriləcək seminara həvəskar aktyorlar,
idmançılar qatıla bilər...
Mən müxtəlif ölkələrdə seminarlar keçmişəm. Bu peşəni də daha çox əlaqələrimdən istifadə edərək öyrənmişəm. Çünki bizdə bu sahədə mütəxəssis yoxdur. Almaniyada məşhur bir assosiasiya var. Dünyanın 120 ölkəsindən olan üzvləri var. Hollivudun Ceki Çandan tutmuş bir çox tanınmış mütəxəssisləri ora üzvdürlər. Onlar məni master – ustad kimi təsdiqlədilər. O vaxtdan da peşəkar kimi çalışıram. Fikirləşirəm ki, dövlət tərəfindən hansısa dəstək olsa, fəaliyyətimi genişləndirə bilərəm.
- Burada fiziki hazırlıqdan başqa, yəqin ki, mənəvi
hazırlıq da lazımdır.
- Təbii ki, psixoloji hazırlıq da olmalıdır. Bütün tryukları da
öyrənmək üçün bu tələb olunur. Tək fiziki hazırlıq bəs eləmir.
- Bəs hansısa hərəkətin təhlükəli olduğunu bilə-bilə necə
riskə gedirsiniz?
- Həyatın özü də belədir, risksiz hansısa baryeri keçmək olmur.
Amma biz riskləri də hansısa çərçivə daxilində edirik, çünki
şəraitimiz yoxdur ki, ağır bir zədəni dərhal müalicə edək. Amma
xarici ölkələrdə belə deyil. Məsələn, Ceki Çanın çox yaxşı bir
komandası var. Komandası onu ölümdən xilas edə bilməz, amma başına
bir iş gəlsə, onu vəziyyətdən çıxara bilərlər. Bu aktyorun 50-60
ağır travması olub, 3-4 dəfə burnu qırılıb, barmaqlarının hamısı
sınıb. Bizdə isə çatışmayan cəhətlər çoxdur. Ən vacibi də sığorta
məsələsidir. Hələ bizim heç bir filmdə sığortamız olmayıb. Əgər
filmdə başımıza bir iş gəlsə, kömək edən olmayacaq.
- Bu, bir qədər təhlükəli peşədir, ailəniz kaskadyorluğu
seçməyinizə necə razı oldu?
- Doğrudur, bu, bir qədər çətin peşədir və axırının necə olacağını
heç kim təsəvvür eləmir. Valideynlərim elə həmişə, evdən bayıra
çıxanda da narahat olurlar. Onlar həmişə duaçıdırlar, yəqin ki,
onların duasının sayəsində sağ-salamatam. Yaradıcılıq tərəfdən də
gözəl qarşılayırlar, dəstək olurlar. Atam həmişə deyir ki, çətinlik
müvəqqətidir, hər şey yaxşı olacaq.
- Heç edə bilmədiyiniz tryuklar olub? Onları etmək mümkün
deyil, yoxsa çox çətindir?
- Mümkün olmayan heç nə yoxdur, sadəcə, daha çətin olan
tryuklar var. Məsələn, avtomobil gedə-gedə oradan tullanmaq, atdan,
hündür binadan atılmaq – bunları biz bu işlə ayrıca məşğul olan
kaskadyorlara tapşırırıq. Maşın, motosiklet bizim filmlər üçün o
qədər də xarakterik deyil. Bizim daha çox döyüş səhnələrinə
marağımız var.
- Yəqin ki, zədə də almısınız. Ciddi zədələriniz
olub?
- Zədələr, əlbəttə ki, olur. Hər gün ağrıyan zədələrimiz olur ki,
bunlar da keçmişi yadımıza salır. Hazırda özüm zədəliyəm və
əməliyyata hazırlaşıram. Ümumiyyətlə, zədələri vaxtında müalicə
etmək lazımdır ki, sonra əziyyət çəkməyəsən. Bu, elə bir sənətdir
ki, ayrıca maliyyə tələb edir.
- Risk eləməyə qorxduğunuz tryuklar olub?
- İnsanda döyüş öncəsi həyəcan təbii bir şeydir. Bu, idmanda da
olur. Hər şey döşək üzərinə çıxana qədər davam edir. Ondan sonra
hər şey yaddan çıxır. Hətta bilsən ki, uduzacaqsan, bir zərbə ilə
döyüş bitə bilər, yenə də döyüşəcəksən. Qorxunu büruzə
verməməlisən. Bu, məndə də belədir. Tatami üzərinə çıxandan sonra
geriyə yol yoxdur – bunu bilirəm. Tryuklarda da belədir, amma
burada ölüm halları daha çox olur. Tryukları edəndə ən çox gərək
psixoloji tərəfdən hazır olasan, səni tələsdirməsinlər. Rejissor da
bu işi bilən adam olmalıdır. Əgər bir şeyi üzərinə götürdünsə,
etməlisən. Mənim üçün ustalığı öyrənmək yarışlarda iştirak edib
diplom kolleksiyası toplamaqdan daha önəmli idi. Bu, mənə filmlərdə
döyüş səhnələri qurmaqda daha çox kömək olur.
- Bizdə kaskadyorluq digər ölkələrlə müqayisədə hansı
səviyyədədir?
- Ermənistanı ümumiyyətlə saymıram, çünki bu ölkəni
hansısa inkişaf sahəsində görmürəm. Bu sahədə Rusiya, Ukrayna yaxşı
səviyyədədir, Gürcüstan pis deyil. Hətta İranda da bu sahədə
təşkilatçılıq yaxşıdır. Mən deyərdim, qonşu ölkələr arasında bu
sahədə ən zəifi bizik. Çox istərdim ki, bizdə də kaskadyorluq
inkişaf eləsin. Hətta bunun üçün bir çox fərdi insanlara müraciət
eləmişəm. Amma onlar da bu sahəyə biznes kimi baxırlar. Deyirlər
ki, bura 5 manat qoyuramsa, nə pul götürəcəyəm? Kaskadyorluğu
inkişaf etdirmək üçün ilk növbədə kino biznesini qaldırmaq
lazımdır. Ondan sonra, bəlkə, nə isə ola. Bizdə kino bazarı, demək
olar, bir janrdadır, buna komediya da demək olmaz, bu, daha çox
şitlikdir. Bizim komediyaçıları Çarli Çaplinlə heç cür yanaşı
qoymaq olmaz. Amma peşəkarlar da var ki, onları heç kim
tanımır.
- Müasir filmlərin çoxu kompüter qrafikası ilə çəkilir.
Narahat deyilsiniz ki, getdikcə kaskadyorlara ehtiyac
azalacaq?
- Kaskadyorlara həmişə ehtiyac olur. Kompüter qrafikasıyla çəkilən
filmlərdə də 3D fiqurları hərəkətə gətirmək üçün döyüş
səhnələrindən istifadə olunur. Buna görə də kaskadyorlara həmişə
ehtiyac olacaq. Kompüter effekti ilə insanda uyğun hissləri
yaratmaq mümkün deyil.
- Kaskadyorda cəsarət xarakterlə bağlıdırmı,
ümumiyyətlə, bu, nədən irəli gəlir?
- Bilirsiniz, idmana gələn ən qorxaq tələbə belə bir
müddətdən sonra tamamilə hazırlıqlı olur. İnsanın içində həm qorxu,
həm də cəsarət var. İnsan bu hislərin hansını inkişaf etdirirsə,
onunla da uğur qazanır.
- Aktyorluq da cəsarət tələb edir, kaskadyorluq da.
Bunları nə fərqləndirir?
- Aktyorluqda sağlamlıq təhlükədə olmur, buna görə də istedad və
komplekssizlik insana inkişafda kömək edə bilər. Məsələn, insan dil
öyrənərkən danışmalıdır ki, dili inkişaf etdirsin. Əgər utansa,
alınmayacaq. Kaskadyora heç kim gülmür, buna həyəcanla baxırlar.
Çox təəssüflər olsun ki, canı təhlükədə olan aktyorlara bizdə az
qiymət verirlər. Kaskadyorlara mən bildiyim qədər elə bir qiymət
verilmir.
- Hansı aktyordan nümunə götürürsünüz?
- Mən Ceki Çana bu işdə peyğəmbər kimi baxıram. Onu Allah göndərib.
Bu qədər təhlükələrdən sonra insanın sağ qalması, yenə də çətin
tryuklar eləməsi, bu qədər enerjili olması onun Allah tərəfindən
seçilmiş biri olduğunu göstərir. İnanmıram ki, kimsə onu təkrar edə
bilə. Ümumiyyətlə, Ceki Çan özü də deyir ki, məni təkrar eləməyin,
çalışın özünüzü tapın. İnsan özü kimi olmalıdır. Ola bilər ki,
kimsə Ceki Can kimi olmaq istədiyinə görə, öz bacarığını gizlədib
onun qədər tanınmasın. Amma öz bacarığını axtarıb tapsın və
fərqlənsin. Mən əvvəl daha çox Brüs Lidən öyrənirdim, onun üz
plastikası, bədənlə, ruhla hərəkət etməsi məni maraqlandırırdı.
Ceki Çanda tryukların çətinliyi maraqlıdır. İndi bizim uzaqdan da
olsa, yol göstərənimiz məşhur aktyor və kaskadyor Donnie
Yendir.
- Hansı filmlərə çəkilmisiniz?
- “Qorxma, mən səninləyəm”də döyüş səhnəsi qurmuşam, Vüqar
İslamzadənin “İnfeksiya” filmində, Litvada yaşayan azərbaycanlı
Rüfət Həsənovun filmində çəkilmişəm. “Zabit şərəfi” filminin də bu
yaxında premyerası gözlənilir. Orada da döyüş səhnəsini mən
qurmuşam.
- Hansı məşhur aktyorları əvəz eləmisiniz?
- Filmlərdə aktyorlara dublyorluq etməmişəm. Yalnız öz rollarımı
oynamışam.
- Uğursuz tryuklarınız da olub?
- Uğursuz tryuklar olub, amma onları filmə salmırlar
(gülür). Bəzən alınmayan kadrlar olur, amma bir neçə
dubldan sonra bunlar da alınır. Ümumiyyətlə, gələcəkdə fikrim var
ki, alınmayan kadrları toplayım.
- Filmlərimizdəki döyüş səhnələrində olan
qeyri-peşəkarlıq nə ilə bağlıdır?
- Filmlərdəki qeyri-peşəkarlıq rejissorlarımızın
əksəriyyətinin özlərindən razılığı ucbatından baş verir. İşi
peşəkara etibar etmək lazımdır. Bir çox hallarda filmlərdə
kaskadyorun oynamalı olduğu səhnələr bu işi bacarmayan aktyorlara
tapşırılır. İki ay boksa gedib, 3 ay güləşlə məşğul olubsa, deməli,
döyüş səhnəsinə çəkilə bilər? Bu göstərici zəmanət vermir ki, həmin
aktyor döyüş səhnəsini qursun. Bir çox hallarda isə rejissorlarla
qonorar məsələsində razılığa gəlmək çətin olur. Onlar 5-10 manatla
kaskadyoru yola vermək istəyirlər. Əziyyətin də özünə qalır.
Peşəkarların çoxu isə normal qonorar istəyir. Rejissorlar isə yola
verirlər. Bu “yola vermək” söhbəti neçə ildir ki, davam edir. Nə
qədər yola verəcəklər, filmlərimiz bu gündə olacaq. Kimsə döyüş
səhnəsi çəkmək istəyirsə, idman zalına girib, oradan bir neçə
idmançı götürür və ya “qonşumuz idmana gedir, deyərəm ona, gəlib
kömək edər” düşünürlər, beləcə yola verirlər.
- Aktyorun bir çəkiliş günü təxminən orta hesabla
100-150 manat qonorar götürülür. Bəs kaskadyorun bir günü neçəyə
başa gəlir?
- Bu rəqəm fərqlidir. Yerli aktyorların kimisi 50 manata çəkilir,
kimisi 200 manata, xaricdən aktyor gətirib, gününə 3000 manat da
verirlər. Kaskadyorlarda da bu fərqlidir. Şablon qiymətlər də var.
Bu həm də etdiyimiz tryuklardan asılıdır. Çalışıram çox vaxt işi
görən insanın imkanlarına baxım, ona uyğun hərəkət edim. Bu həm də
mən tərəfdən bir kömək ola bilər. Olub ki, heç gəlir güdməmişəm,
bir neçə dəfə pulsuz çəkilmişəm.
- Bu, sizi qane edir? Sizin zədələriniz də olur, müalicə
lazım olur...
- Açığı, Azərbaycanda bu sahədə durum məni heç qane eləmir. Ona
görə də ölkədən getmək istəyirəm. Bizdə belə bir xasiyyət var: nə
qədər iş görsən də, səni nə qədər tanısalar da, bir o qədər qiymət
vermirlər. Amma xaricə gedib, 2-3 serialda epizodik rola çəkilsən,
həmin iş heç burada gördüyü işlərlə müqayisəyə gəlməsə belə, onda
hamı danışacaq, hamı yazacaq ki, bizim vətəndaş xarici ölkədə
seriala çəkildi...
Türkiyədə məşhur “Kurtlar Vadisi” serialında Polad Alemdar obrazınının dublyoru olan azərbaycanlı Babək Həsənzadə dostumuzdur və biz onun uğurlarına sevinirik. Amma onun orada etdiklərini mən də burada edirəm, heç qiymət verilmir. Bizdə bax belə bir tərsinə düşüncə var.
- Hara getmək istəyirsiniz?
- Yəqin ki, Türkiyəyə.
- Uzun müddətlidir?
- Nə vaxt burada lazım olaram, onda qayıdaram. Amma buradan tam
uzaqlaşmaq istəmirəm, ümid edirəm ki, nə vaxtsa lazım olaram. Hər
halda, uzaqlaşmaq məcburiyyətindəyəm.
- Sizdə bir kaskadyor kimi belə bir paxıllıq hissi varmı
ki, siz ən çətin səhnələrə çəkilirsiniz, amma tanınmırsınız,
tamaşaçı daha çox aktyorları tanıyır?
- Yox, paxıllıq yoxdur. İstəyərdim nə vaxtsa baş rollarda da
çəkilim. Amma bu, rejissorların mənə olan marağından asılı ola
bilər. Ola bilər, nə vaxtsa dəvət edərlər. Paxıllıq yaxşı şey deyil
və insana mane olur. Allah “Quran”da bir neçə yerdə yadımıza salır
ki, ruzi Allahdandır. Ona görə də onun nə vaxt olacağını heç kim
bilmir. Hamı inkişafa can atmalıdır, paxıllıq yox, bir-birinə
dəstək olmaq lazımdır. Bir də yaradıcılıqda monopoliya olmamalıdır.
Təəssüflər olsun ki, incəsənətdə də elə qruplar var ki, insanı
qabağa getməyə qoymurlar.
- Siz belə qruplara qoşulmursunuz deyə qabağa gedə
bilmirsiz?
- Yox. Mən heç istəmərəm də kiminsə tabeliyində olum. Yaradıcı
insanda azadlıq olmasa, işləyə bilməz. Ola bilər ki, 3 gün, 1
həftə, 1 ay ancaq düşünəsən. İlham deyilən bir şey var, o gələ də
bilər, gəlməyə də bilər. Xaricdə bunu başa düşürlər, dərk edirlər,
insanlara azadlıq verirlər. Ümumiyyətlə, yaradıcı insan istəməz
kiminsə əlinin altında olsun. Heç olmasa 50/50-yə olmalıdır.
Məsələn, Vüqar İslamzadə ilə işləmək mənə çox xoşdur, çünki biz
məsləhətləşirik. Bəzi rejissorlar var ki, elə o deyən olmalıdır.
Əgər fəhlə çağırmısansa, bu, başqa məsələ. Söhbət yaradıcı insandan
gedirsə, burada onun da fikirləri nəzərə alınmalıdır. Bəzən də
nəyinsə xatirinə dözüb işi görürsən, amma xahiş edirsən ki, sonda
adın yazılmasın və ya üzün görünməsin. Çünki həmin işdən razı
deyilsən və işi özünə yaraşdırmırsan. Bu işə də sadəcə, qonorara
görə razılaşırsan. Üstəlik, yaradıcı insanı həm də evində də başa
düşməlidirlər. Əgər onu evdə dəstəkləmirlərsə, psixoloji gərginlik
keçirir, həmişə baryer qarşısında olur.
- Döyüş səhnələri qurarkən olubmu ki, qadınları əvəz
edəsiniz? Yəni qadın aktrisalara dublyorluq edəsiniz?
- Qadının yerinə ancaq belə dublyorluq eləmək olar, məsələn,
haradansa tullanmaq və ya yıxılmaq olar. Yox, bizdə buna ehtiyac
olmayıb. Bizdə döyüş səhnələri ümumiyyətlə, gec-gec olur, qaldı ki,
qadınlardan ibarət döyüş səhnələri olsun. Yəni, hələ ki, buna
ehtiyac olmayıb... Ümumiyyətlə, bizim qrupumuzda bir xanım var idi,
həm də karate üzrə çox yaxşı döyüşçü idi. Amma indi müəyyən
səbəblərə görə uzaqlaşıb. Fikrim var ki, qrupa qadınları da cəlb
edim. İdmanla məşğul olmaqdan əlavə qadının gözəlliyi də olmalıdır.
Qızın qız kimi gözəlliyi olmalıdır, döyüşü də bacarsa, lap
yaxşı.
- Qrupunuzda neçə nəfər var?
- Qrupumuzda 6 nəfər var, əsas isə 2 nəfərik: mən və Tural
Şirməmmədov.
- Gələcəkdə uşaqlarınızın kaskadyor olmasını
istərdiniz?
- Oğlan uşağı üçün ümumiyyətlə, problem yoxdur, amma qızın göz
qabağında olmasını, filmlərdə çəkilməsini istəməzdim. Mən
xoşlamıram ailə üzvləri tanınsın.
- Kaskadyorluğa neçə yaşından başlamaq
lazımdır?
- Uşaqlıqdan idmanla məşğul olmaq lazımdır. Kaskadyorluq isə
sonranın işidir. Akrobatik hərəkətləri öyrənəndən sonra bədən
bərkiyir. Bu, birdən-birə olmur. Adi idmandan başlamaq lazımdır.
Bunları biləndən sonra təhlükəli hərəkətlər eləmək olar. Mən 14
yaşa qədər uşaqlar üçün məktəb yaradıb, onlara öyrətmək niyyətində
idim. Ad çəkmək istəmirəm, amma mənə bunu reallaşdırmağa imkan
vermədilər. Kimisi mənim qabağa getməyimə imkan vermək istəmədi,
kimisi özünə sığışdırmayıb mənimlə işləməkdən imtina etdi. Beləcə,
iş alınmadı. Bu peşə haqqında insanları məlumatlandırmaq, bu sahəni
inkişaf etdirmək üçün bizə şərait yaradılmır.
- Ən çox sevdiyiniz filmlər hansıdır?
- Əslində, sevimli filmlərim döyüş janrına aid deyil. Bunlar daha
çox psixoloji janrdadır və daha çox Koreya və yapon filmləridir -
“Müştəri həmişə haqlıdır”, “Hakimiyyətin düşməni”, “Toxunulmaz” və
sair. Bunlar həyatla, reallıqla bağlı olan və məntiqli filmlərdir.
Mən gələcəkdə digər rollara da aktyor kimi çəkilmək istəyirəm.
Əlbəttə, orada döyüş səhnələrinin olması daha yaxşı olardı.
Ümumiyyətlə, Azərbaycanda bu sahədə, yəni aktyorun əsas rola
çəkilib, döyüş səhnələrini də özü –kaskadyorsuz oynamasıyla bağlı
təcrübə yoxdur. İstərdim ki, gələcəkdə bunu da edim.
Gülnar Əliyeva
FOTO: Elçin Murad
-
Magazin112:56
Xalq artistindən valideynlərə və müəllimlərə MÜRACİƏT - VİDEO
-
Ekologiya12:31
Sabaha olan hava PROQNOZU - 20 dərəcə isti
-
Cənubi Qafqaz12:01
Paşinyan Şahramanyana cavab verdi - İrəvanda “mühacir hökumət” davası
-
Hadisə11:46
Ağdərədə qumbaraatan tapıldı - FOTO
-
İdman11:06
"Qarabağ"ın futbolçusu Fransa klubu ilə anlaşdı - FOTOFAKT
-
Dünya10:56
NATO Rusiya ilə müharibəyə hazırlaşır - Bu ölkədən hücuma keçəcəklər
-
Nida Xəbər 10:30
Bu gün ilk Qədr gecəsidir
-
Magazin110:05
Elza qəzəbləndi: "Küçə sözlərinə əl atırlar" - VİDEO