Dünya
Davudoğlu kimdir? (FOTO)
Türkiyə Prezidenti seçilən Baş nazir və AK Partiyanın sədri
Rəcəb Tayyib Ərdoğan partiya konfransından sonra gözlənilən
açıqlamanı edib.
Publika.az-ın Türkiyə mediasına istinadən məlumatına görə, Ərdoğan,
AK Partiyanın yeni sədrinin namizədinin Əhməd Davudoğlu olduğunu
dedi. Davudoğlu, AK Partiya konqresində sədr seçildikdən sonra yeni
hökuməti qurma vəzifəsini alaraq son nöqtəni qoyacaq. Türkiyə
Respublikasının yeni baş naziri olması gözlənilən 55 yaşlı
professor Əhməd Davudoğlu beş ildir ki, Xarici İşlər Nazirliyinə
başçılıq edir.
Yaxın ətrafı ona “Hoca” deyir. İstanbul Bahçelievlerdə 40 il eyni
evdə yaşayır. Siyasətə atılandan o, evə çox gec gəlir. Artıq
İstanbul Kişi Liseyi və Boğaziçi Universitetini bitirən bir gənc
deyildi. Başı kitablara qarışan Əhməd Qərb və Şərq mədəniyyəti
arasında bir sintez tapmağa çalışan tipik bir alim olmaq
istəyirdi.
Əhməd Davudoğlunun Konyada, Torosların zirvəsindəki Daşkənd adlı
bir qəsəbədə başlayıb əvvəl gizli, sonra rəsmi xarici işlər
nazirliyinə uzanan həyatı belə başlayır...
Fatehdən Sultanahmete qədər getməkdən böyük bir həzz alırdı.
Keçdiyi küçələrdəki tarixlə ovsunlanaraq atırdı addımlarını.
Kitabxanaları, məscidləri, hamamları, Osmanlı dövrü strukturlarını
gördükcə şəxsiyyətinin köklərinə dönürdü. Sual işarələriylə dolu
idi başı. Əhməd Davudoğlu, hələ bir orta məktəb şagirdi idi o
günlərdə. Bu cür erkən yaşda şəxsiyyətiylə əlaqədar dərin
düşüncələrə dalmasının səbəblərindən biri İstanbulun tarixi
atmosferi, digəri də şagirdi olduğu İstanbul Kişi Liseyiydi.
İkili bir mədəni quruluşu vardı İstanbul Kişi Liseyinin. Tələbələr
türk müəllimlərindən dərs alır, güclü bir tarix öyrənirdilər. Bir
tərəfdən də Alman müəllimlərindən Qərb, Alman mədəniyyətini və
ədəbiyyatını mənimsəyirdilər. Internat məktəbə 12 yaşında girdiyi
ilk günlərdən etibarən klassiklər ilə üz-üzə gəlmişdi. Digər
şagirdlər kimi o da dərhal Kafkanı, Höteni oxumağa başlamışdı.
Berthold Brechin əsərlərini tanımışdı. Kitablarda yeni bir dünya
tapmışdı. Qərb mədəniyyətinin təməl əsərlərini oxumaqla qalmır,
Türk müəllimlərinin təşviqi Türk ədəbiyyatını öyrənirdi. Əhməd
Hamdidən Füzulinin, Farabidən Əhməd Cevdetə qədər əsərləriylə tanış
olmuşdu.
1970-ci illər, Türkiyədə daşqın illəri idi. Gənclik, daha çox sol
siyasi hərəkətlərin təsiri altında idi. İstanbul Kişi Liseyində də
küləklər soldan əsirdi. Əhməd Davudoğlu da bu havanın xaricində
qalmadı. Marksist ədəbiyyatın təməl əsərlərini də oxudu. Stalinin
"Dialektik və Tarixi Materializm" kitabını oxuyurdu. Altını çəkib,
səhifələrin kənarına qeydlər alaraq diqqətlə oxuduğu kitabı,
diqqətlə saxlayacaqdı illərcə. Yenə də Marksist olmadı. Mexaniki
tapdı bu ideologiyanı. Milli Türk Tələbə Birliyi kimi İslamçı
gənclərin təşkilatlandıqları quruluşların da xaricində qaldı. Zaman
zaman konfranslara, gecələrə getsə, mədəniyyət klublarına qatılsa
belə daha çox öz xəttində yol alan bir gənc idi. Əylənməyə, gəzməyə
vaxt ayırmırdı. Bəzən futbol oynayardı. Mustafa Şam, Murat Ülker,
Aydın Babuna və Engin Işıksaın da aralarında olduğu sinif
yoldaşlarıyla. Yaxşı bir oyunçu idi.
Alman mədəniyyətiylə iç-içə olan İstanbul Kişi Liseyi şagirdlərinin
çoxunun xəyalları Almaniyaya getmək, orada universitet oxumaq idi.
Davudoğlu isə İstanbuldan qopa bilməzdi. Almaniyada oxumağı öz
mədəniyyətinə yadlaşma olaraq görürdü. 1977-ci ildə liseyi
bitirdiyində İstanbulun tarixi və mədəniyyətiylə, mənşəyiylə
yaxşıdan yaxşıya bütünləşmişdi. Liseydən sonra elm adamı olmağı
başına qoymuşdu. Həyat planının ilk addımı Boğaziçi Universiteti
olacaqdı. Fənn hissəsi məzunuydu, amma ictimai elmlər oxumağa
qərarlı idi.
Ailəsinin könlündən keçən isə fərqli idi. Anasını həkimə vaxtında
yetişdirmədikləri üçün həyatını itirmişdi. O zamanlar İstanbul kimi
həkimin çox olduğu böyük bir şəhərdə deyil, Konyanın Daşkənd
qəsəbəsində otururdular. Məmnunə xanım öldüyündə, Əhməd, hələ dörd
yaşında idi. 1959-cu ildə doğulmuşdu. Atası Mehmet bəy, Torosların
zirvəsində tipik bir Türkmen qəsəbəsi olan Daşkənddə nəqliyyat və
ayaqqabı işləri ilə məşğul olurdu. Qısa zamanda yenidən evləndi.
Əhməd atasının tək oğlu idi. Atası Səfurə xanımla evləndi. Əhməd
ona həmişə "Ana" deyə səsləndi. Onu oğlu olaraq görən Səfurə xanım
da Məmnunə xanımın ölümünü unuda bilmədiyi üçün Əhmədin həkim
olması xəyalını qoruyurdu.
Atası Mehmet bəy isə oğlunun sənət öyrənməsini, işlərini ona təhvil
verməyi arzulayırdı. Mehmet bəy, ilk yoldaşının ölümündən sonra bir
il belə keçmədən ailəsini götürüb İstanbula köçmüş, Fatehdə
yerləşmişdilər. Əhməd də orada böyümüş, ilk dörd ili Hacı Süleyman
bəy İbtidai məktəbində oxumuşdu. Bahçelievlerdə köçdükdən ibtidai
məktəbi orada bitirmişdi. Tekstil və ticarətlə məşğul olan Mehmet
bəy də illər içində işini böyütmüşdü. Oğlunun sənət öyrənməsini
istəyirdi. Davudoğlu da Boğaziçində əvvəl İqtisad fakültəsinə daxil
olub. İngilis üçün bir il hazırlıq oxuması gərək idi. Liseydə
ikinci dili olduğu üçün çətinlik çəkmədi. Bir ay İngiltərəyə
gedərək gücləndirdi ingiliscəsini.
Yenə siyasi qruplara qatılmadan oxumağı davam etdirdi. Düşüncələr
tarixinə sıxlaşdı. Əflatundan Hegelə qədər düşüncə tarixini
araşdırmaq, Osmanlı-Türk və İslam mədəniyyətini daxilən mənimsəmək
istədi. Düşüncə tarixindəki yerini daha yaxşı qavradı. Sinif
yoldaşları arasında Adnan Büyükdeniz, Ethem Əldən və Nuray Mert də
vardı. Bu illərdə konsertlərə, yığıncaqlara, şagird fəaliyyətlərinə
çox zaman ayırmadı. Futbol və güləş xaricində bir idmanla da
maraqlanmadı. Onsuz da 12 sentyabr dövrü, şagird hərəkətləri də
olmurdu.
Universitetdən sonra heç tərəddüd etmədən "elm adamı" olmaq fikrinə
davam etdi. 1984-cü ildə Cəmiyyət İdarəçiliyi bölümündə yüksək
təhsil almağa başladı. Doktorluğunu isə Siyasət Elmi və Beynəlxalq
Əlaqələr bölməsində tamamladı. Müəllim üzvləri ilə arası yaxşı idi.
Ən çox da professor Şərif Mardin sevdi onu. Sevimli müəllimi oldu.
1986-cı ildə başladığı tezisini daha bitirmədən xülasə bir məqalə
olaraq universitetin akademik jurnalında yayımlatdı. Tezisin
yayımlanması Davudoğlu üçün böyük bir reklam oldu. Bir-birinin
ardınca məqalələr hazırladı. 1989-cü ilin noyabrında iki təklif
birdən aldı. Təklifin biri Amerikadan gəlirdi, digəri Malayziyadan
...
Amerikaya getmək cazibədar gəlmirdi. Qərb mədəniyyətini kifayət
qədər tanıdığına inanırdı. Malayziya üzərində dayanırdı. Əskik
qalan halqanı orada tamamlaya bilirdi. Çin-Hind-İslam mədəniyyəti,
Qərb mədəniyyətindən nisbətən uzaq şəkildə yaşanırdı bu ölkədə.
Amma artıq tək başına deyildi. 1984-cü ildə evlənmiş, iki qızı
olmuşdu. Ginekoloq olan Sara xanım ilə dünyaya eyni eynəklərlə
baxırdılar. Qızlarına ad qoymağı yoldaşına buraxmışdı Davudoğlu.
Sara xanım da onu məmnun etmişdi seçkiləriylə. 1986-cı ildə doğulan
ilk qızlarına Səfurə, 1988-ci ildə doğan ikinci qızlarına Məmnunə
adını vermişdi. Davudoğlunun hər iki anasına də dəyər verirdi. Sara
xanım, həyat yoldaşının Malayziyaya getmə qərarını da dəstəklədi.
Qızlarını da alıb 1990-cı ilin ilk aylarında yola çıxdılar. Kuala
Lumpurda, Çin məhəlləsində bir ev tutub yerləşdilər.
İslam Konfransı Təşkilatının qurduğu Beynəlxalq İslam
Universitetində Türkiyədən 15-ə qədər müəllim var idi. Daha sonra
aralarına Yusuf Ziya Özcan da qatılacaqdı bu alimlərin. Davudoğlu,
bir həftəyə qədər sonra girdi bu kollektivə. Sinifin az qala yarısı
müsəlman Malaylardan, qalanı da Çinli, Hind, Asiyalı, Afrikalı
şagirdlərdən ibarət idi. Hər biri ayrı mədəniyyətə malik idi. Lakin
əlindəki Sabinənin artıq klassikləşən "Siyasi Düşüncələr tarixi"
kitabında onlar yox idi. Əlindəki kitab Əflatun ilə başlayır,
Aristotel, Roma, Xristianlıq, İslahat, İntibah, Modern
ideologiyalar ilə davam edirdi. İçində Malaylar, Çinlilər yox idi.
Bunu edə bilməzdi. Oturdu, Konfiçyusdan Taoizmin, Hind və təbii
İslam mədəniyyətinə çalışdı. Onların yanına Osmanlı mütəfəkkiri
Kınalızadəyi də əlavə etdi və yeni bir siyasi düşüncə tarixi mətni
meydana gətirdi. Bu mətn üzərindən verdi dərslərini.
Malayziya tam istədiyi növdən bir laboratoriya idi onun üçün. Yerli
mədəniyyəti tanımaq üçün heç bir fürsəti qaçırmırdı. Yerli
festivalların dərhal hamısına həyat yoldaşı və qızları ilə birlikdə
gedirdi. Həm ailə tərəfindən də gəzmiş olurdular. 1993-cü ildə
dosent oldu. Əvvəl 1994-cü ildə "The Civilizational Transformation
and the Muslim World" (Mədəniyyətin çevrilməsi və Müsəlman dünyası)
kitabını yazdı. Növbəti ildə doktorluq dissertasiyası olan
"Alternative Paradigms" (Alternativ paradiqmalar) adlı kitabı
ortaya çıxardı. İki il üçün getmişdi, amma dörd il qaldıqdan sonra
1995-ci ildə ayrıldı Malayziyadan. Türkiyəyə döndüyündə eyni
dosyasıyla yenidən müraciət etdi, dosentlik ünvanını burada da
aldı. Çox keçmədən Marmara Universitetində vəzifəyə başladı.
Universitetdə heyət problemləri vardı. Əvvəl ictimai elmlər ali
məktəbində başladı, sonra beynəlxalq əlaqələrə keçdi.
1999-cu ildə professor olduqdan sonra da Beykent Universitetinə
keçdi. Yeni qurulmuş bir üniversitet idi Beykent. Ən çox əks-səda
oyandıran kitabını da bu kollecdə dərc etdi. "Strateji Dərinlik"
bir il içərisində 13 dəfə çap olundu. Gedərək akademik həyatın
xaricində də aktiv olmağa başladı. Hərb Akademiyasından MÜSİAD-a
qədər bir çox yerdə konfranslar verdi. Abdullah Gül ilə 1980-ci
illərdə tanış olmuşdu. Bir məqaləsi, Gülün marağını çəkmiş, buna
görə tanış olmuşdular. Aralarındakı dostluq, 1990-cı illərdə Gülün,
Səudiyyə Ərəbistanından dönüşündən sonra meydana gəldi. Daha
tez-tez görüşdülər.
Tayyib Ərdoğan ilə də bələdiyyə seçkilərində tanış oldu. Lakin Gülə
daha yaxın idi. Dövlət Nazirliyi sırası ehtiyac duyduğunda Gülə
köməkçi oldu. Sözçülüyü Gülün 2002-ci ildən sonra baş nazir olaraq
hökumət qurmasıyla başlandı. Davudoğlu, Baş nazirlik müşaviri
olaraq vəzifəyə başladı. Gülün təklifi ilə prezident Əhməd Necdət
Sezərin təsdiqiylə səfirlik ünvanı aldı. Gülün Baş nazirliyi
Ərdoğana təhvil verdiyindən sonra da vəzifəsinə davam etdi. Onsuz
da onu Gül dəvət etsə də sonra Ərdoğan ilə də bir araya
gəlmişdilər; o da dəvəti yeniləmişdi. Davudoğlu, o dövrdə "kölgə
xarici işlər naziri" kimi xarici təmaslarda təsirli olmağa
başladı.
Avropa Birliyi ilə təmaslarda, Kipr müzakirələrində, İraq
müharibəsinə qədər dərhal hər sahədə rol aldı. Vəzifəyə gələrkən
iki-üç il sonra ayrılmağı planlayırdı. Yazmağı planlaşdırdığı
kitablara sıxlaşmaq, universitetə dönməyi xəyal edirdi. 2007-ci
ilin seçkiləri yaxınlaşarkən millət vəkili olmağı düşünmədiyi kimi
ayrılmağa qərar verdi. Seçkidən sonra fayllarını hazırlamağa da
başladı. Ancaq ayrılmasını nə Ərdoğan uyğun tapdı, nə də Gül. Həm
PKK hücumlarının artması səbəbiylə birdən özünü yenidən bir
diplomatik kimi tapdı. Ərdoğanın xüsusi təyyarəsiylə müxtəlif
ölkələrə gedən, hökumət adına rəsmi təmaslarda olan, Türkiyə
diplomatiya tarixində nümunəsinə rast gəlinməyən bir "Baş sözçü"
halına gəldi.
Prezident və Baş nazirin xarici səfərləri, ikitərəfli danışıqlar
dəyişməz adı idi artıq. Danışıqların ən xüsusi anlarına belə
qatılırdı. ABŞ, Avropa ölkələri belə səfirliklər, xarici işlər
yerinə çox vaxt onun telefonu, maili üzərindən Türkiyə ilə təmaslar
icra edirdi. Gələn mesajları sonradan xarici işlər nazirliyinə
ötürürdü. Dəməşqdə Fransa prezidenti Sarkozi ilə görüşü, ABŞ
prezidenti Obama gəlmədən əvvəl Vaşinqtona gedib hazırlıqları da o,
icra edirdi. Gəldiyi nöqtənin diqqət çəkməsi isə Suriya, Fələstin
və İsrail ilə təmasları sayəsində oldu. Həmas lideri Xalid Məşəl
ilə gizli görüşünün ortaya çıxması çox səs-küy qopardı. Artıq "Türk
diplomatiyasının Kissengeri", "Kölgə adam" olaraq tanınırdı.
Maraqlı, amma ayrı bir qrupu heç olmadı Davudoğlunun. Baş
nazirlikdən, köməkçisi və köhnə şagirdi Əli Sarıkaya, bir katibi və
sürücüsü vardı yalnız. Prezident-Baş nazirlik-Xarici İşlər
Nazirliyi üçlüyü ilə koordinasiya halında çalışdı həmişə. Əsgərlər
də analizlərinə əhəmiyyət verdi. Bəzən məsləhətçilər Akif Beki və
Ömər Çelik ilə problem yaşasa da kimsəylə dərin bir qarşıdurması
olmadı. Çox tənqid olundu. Ən çox da "Neo-Osmanlıcı" olmaqla
günahlandırıldı. Özü qəbul etmədi bu tərifi. Məqsədi, Türkiyəni
"mərkəz ölkə" etmək idi. Bölgədəki uçan quşdan belə xəbərdar olmağa
çalışırdı. Nəticə, 1.5 ay içində 11 ölkəyə getməsiydi. Fevralın
sonundan etibarən Tanzaniya, Keniya, İran, İraq, Çex Respublikası,
ABŞ, İngiltərə, Fransa, Almaniya, Qatar və Suriyanı gəzmişdi və
gəzintilər eyni tempdə sürüb gedirdi. 40 ildir oturduqları
Bahçelievlerdəki evinə çox az gedə bilirdi. Bu tempdə ən çox
şikayətlənən da kiçik uşaqları idi. Atasının adını verdikləri oğlu
Mehmet hələ 12, qızı Həcər Bike isə 10 yaşında idi. Davudoğlu,
getdiyi hər ölkədən onlara bir hədiyyə alırdı.
Sara Davudoğlu, qadın doğum mütəxəssisidir. Yoldaşıyla Malayziyaya
getdiyi dövrdə o da universitetin klinikasında işləmişdi. Hələ də
İstanbulda öz ofisində çalışır. Baş nazir Tayyib Ərdoğanın bacısı
Vəsilə İldein dostu olan Sara Davudoğlu, Ərdoğanın qızı Esra
Albayrakın da həkimi idi. Doğumunu o, etmişdi.
Abort əleyhdarı fikirləriylə tanınır. Seminarlarda, yığıncaqlara
qatılıb bu mövzuda çıxışlar edir. Üzvü olduğu, Həyat Sağlamlıq və
İctimai Xidmət Fondunun "Yaşamaq hüququ-abort" layihəsində Sara
Davudoğlu, aktiv olaraq vəzifə aldı. Fond 2006-cı ildə ictimai
mənfəətilə çalışan təşkilatlar arasına alındı və vergidən azad
olundu.
-
Dünya17:00
Zelenski axtarışa verildi
-
Sosial16:35
Nazir rəisi işdən azad etdi
-
Sosial16:15
Bu o demək deyil ki, yaxşı işləri dəyərləndirməməliyik - İsa Qəmbər
-
Maraq dünyası15:10
"Ferrari" ən güclü avtomobilini təqdim etdi - ŞOK QİYMƏT
-
Rəsmi xronika14:14
İlham Əliyev qanun imzaladı
-
ABŞ13:55
Seçkiqabağı sorğu: İkisindən biri 10 faiz öndədir
-
Dünya13:20
Peter Siyarto Makrona qarşı çıxdı
-
Sosial12:35
Əmlak bazarında “tilov effekti” - Yanvardan tətbiq olunan bu qərar insanları qorxuya salıb