Nida Təhlil
Avropa dağılacaq, türklər və ruslar... – YENİ SİVİLİZASİYA YARANIR
“Rusiyanın Yaxın Şərq üzrə siyasəti bir neçə aspektlərdə
formalaşır. Rusiya regionda olan digər Avropa və dünyanın aparıcı
dövlətləri kimi Yaxın Şərqin sərvətlərindən bəhrələnmək və bu
proseslərdə iştirak etmək istəyir. Keçmiş SSRİ-nin nüfuz sahəsində,
ənənəvi strateji tərəfdaşları ilə regionun aparıcı oyunçusuna
çevrilməyə çalışır”.
Bu barədə Publika.az-a açıqlamasında Avrasiya
İnstitutunun ekspertlər şurasının üzvü, politoloq Adıgözəl
Məmmədov Rusiya-Türkiyə yaxınlaşması fonunda Yaxın Şərqdəki
hadisələri şərh edərkən bildirib.
Moskva və Ankranı birləşdirən ortaq nöqtə: Qoca Avropaya
nəzarət
A.Məmmədov qeyd edib ki, Avropa və dünya siyasətində söz sahibi
olmaq üçün Yaxın Şərqdə Rusiyanın varlığı xüsusi əhəmiyyət
daşıyır.
“Moskva qoca Avropanın daxili siyasətinə təsir göstərmək üçün onun
iqtisadiyyatını formalaşdıran enerji dəhlizlərinə nəzarət etmək
istəyindədir. Rusiyanın xüsusilə, Suriyadakı mövcudluğu onun Yaxın
Şərqdə və Aralıq dənizində söz sahiblərindən birinə çevirərək,
Avropaya uzanacaq alternativ dəhlizlərə nəzarət etmək imkanını
yarada bilər. Rusiya İraq, Qətər, Səudiyyə Ərəbistan və Küveytin
neft və qazı Avropaya daha yaxın olan Suriya üzərindən ixracatının
qarşısını alaraq, Avropanı bir çox hallarda daha ucuz başa gələn öz
enerji resurslarına bağlı edir. Rusiyanın bu strateji məqsədləri
kontekstində onun ciddi şəkildə Türkiyə ilə yaxınlaşmasını müşahidə
edirik. Türkiyənin özü də maraqlı deyil ki, Yaxın Şərqin enerji
resursları Suriya üzərindən Avropaya çatdırılsın. Ona görə də
yarana biləcək Suriya tranzit xətti ilə Avropa və ABŞ-ın yaratmağa
çalışdığı “kürd dəhlizi”nin qarşısını almağa çalışır”, - deyə o
bildirib.
Rusiya Yaxın Şərqdə əslində nə istəyir?
Politoloq hesab edir ki, əslində, Ankaranın bu siyasəti strateji
məqsədlər baxımından həm Rusiyanı, həm Türkiyəni, həm də İranı
birləşdirir:
“Yəni bu üç ölkə Yaxın Şərqin enerji resurslarının Suriya
üzərindən və ya formalaşdırıla biləcək “kürd dəhlizi” üzərindən
ixracatında maraqlı deyillər. Hətta Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin
gərginləşdiyi bir vaxtda belə türklərə təzyiq göstərmək üçün
Moskvanın kürdlərlə oynaması stiuativ xarakter daşıyırdı. Moskvanın
mövcud şəraitdə kürdlərlə tərəfdaşlığı Rusiyanın strateji
məqsədlərinə ziddir. Ona görə də regionda söz sahibi olmaq üçün
Rusiya, Türkiyə və İranın yaxınlaşması mövcud strateji məqsədlər
baxımından vacibdir. Bunun vacibliyini siyasi liderlər deyil,
mövcud geopolitika diktə edir. Əslində, Moskvanın Şərq siyasətində
Avropanı enerji dəhlizləri üzərindən izolyasiya etmək istəyi
müəyyən dövr üçün hesablanmış bir taktikadır. Bu keçmişdən gələn
coğrafiyamızdakı böyük oyunların bir elementidir. Əsl strateji xətt
isə Rusiya siyasi elitasının dünyada yeni formalaşan islami
dirçəlişə meyllənməsidir”.
Avropanın sonu çatır: onu kimlər əvəzləyəcək?
A.Məmmədovun fikrincə, Avropa sivilizasiyası çox sürətlə öz sonuna
yaxınlaşır.
“Artıq dünyada bəşəri dəyərlər sistemini formalaşdıran yeni
sivilizasiyalar Avropa sivilizasiyasını əvəzləyəcəkdir. Yeni
formalaşa biləcək sivilizasiyalar Çin, Hind və Rusiya
sivilizasiyaları ola bilər. Ancaq Rusiya sivilizasiyası yuxarıdakı
sivilizasiyalardan fərqli olaraq, Slavyan, Türk, Ari və bu
kontekstdə İslam sivilizasiyasını öz sərhədləri daxilinə alaraq,
inkişaf etdirəcək. Məhz bununla bağlı olaraq, son illər Rusiyada
müsəlman məbədlərinin tikintisinə göstərilən diqqət, İslam
alimlərinə və dini mərkəzlərə xüsusi yaxınlaşmanın şahidi oluruq.
Rusiya SSRİ dönəmindəki “kommunist cihadından” imtina etdikdən
sonra Kreml keçmiş post-sovet məkanında ultra radikal islamçılarla
qarşı-qarşıya gəldi. Bunlarında başında sələfilik və ona yaxın dini
xətlər gəlirdi. Bu da Rusiya və onun regiondakı maraqlarında böyük
zərər vururdu, yəni keçmiş Sovet məkanındakı İslam dininə etiqad
edənlərin bir hissəsi kommunist ideologiyasından imtina etdikdən
sonra yaranan boşluqda zərərli dini xətlərin təsiri altına düşürdü.
Rusiya bu zərərli xətlərlə həm Şimali Qafqazda, həm də Mərkəzi
Asiyada qarşı-qarşıya gəldi. Bu zərərli xətlərin əksəriyyəti Yaxın
Şərqdən gəlirdi. Bu vəziyyət Rusiyanı Yaxın Şərqdə aparıcı bir
oyunçu olmaq məcburiyyətini yaradırdı. Bu gün Yaxın Şərqdə aktiv
olan Rusiya Səudiyyə Ərəbistanını, Fars körfəzi ölkələrini, Məqrib
(Əlcəzair, Tunis və Mərakeş-red) dövlətlərini onunla hesablaşmağa
məcbur etdi. Səudiyyə kralları dünənə qədər ideoloji düşmən saydığı
Rusiya ilə Atom Elektrik Stansiyasının tikilməyi barədə razılığa
gəlirlər. Fars körfəzi ölkələri isə neftin ixracatının azaldılması
barədə birgə bəyanatlarla çıxış edirdilər”.
Moskva üçün yeni islami sivilizasiya modeli
A.Məmmədov bu gün Rusiyanın Yaxın Şərqdə bir-birinə zidd olan
ölkələrin hamısı ilə işlədiyinə diqqət çəkib: “Məsələn, ərəb
ölkələri ilə münasibətləri gərgin olan İsraildə Rusiyanın
siyasiləşmiş böyük rusdilli diasporu var. Bu siyasiləşmiş rusdilli
diaspor Rusiyanın maraqları baxımından İsrailin həm daxili, həm də
xarici siyasətinə təsir göstərir. Yaxud da ABŞ və Avropa dövlətləri
ilə münasibəti gərginləşmiş Misirin yeni siyasi hakimiyyəti ilə çox
milyardlılıq hərbi müqavilə bağlayır. Eyni zamanda, Səudiyyə
Ərəbistanı ilə gərgin münasibəti olan İranla strateji əməkdaşlıq
kontekstində bölgənin həm hərbi, həm də siyasi mühitinə təsir edən
bərabər siyasət həyata keçirilir. Yəni Rusiya Yaxın Şərqin hər
yanında, hər tərəfində, hər bucağında var. Bu da Moskvaya imkan
verir ki, yeni sivilizasiya quruculuğunda Rusiya xalqlarının mənəvi
dəyərləri ilə simbioz təşkil edə biləcək yeni islami
sivilizasiyanın Moskva üçün modelini formalaşdırsın, yəni Yaxın
Şərqdə olmaqla zərərli radikal xətlərin post-sovet və Avrasiya
coğrafiyasına girişinin qarşısını alaraq özünəməxsus ənənəvi
sivilizasiyasını formalaşdıra bilsin. Bu müdafiə və özünü qoruma
instinktindən irəli gələn yeni strategiya xalqların retrospektiv
yaddaşını müasir dövrümüzə induksiyasi kimi özünü biruzə verməyə
başladı. Bu, XXI əsrdə yeni avrasiyaçılıq hərəkatı adını aldı.
Özülü hələ XIX əsrdə qoyulmuş, istər rus düşüncəli insanların,
istərsə də türk-fars düşüncəli insanların fikirləri əsasında yeni
bir ideoloji geopolitik konstruksiya formalaşmağa başlandı”.
Asif
-
Dünya12:50
Yəhudilər Netanyahunu devirməlidir, yoxsa... - Sensasion açıqlama
-
İdman12:20
Onun ilk çılpaq fotosessiyanın pulunu Maradona ödəyib - FOTOLAR
-
İqtisadi gündəm12:05
Bayram günlərində bu şəxslərə əlavə pul veriləcək
-
İdman11:03
"Neftçi"də nə baş verir? - Qruplaşmalar, daxili çəkişmələr...
-
Sosial10:31
Hətta xasiyyəti belə dəyişən ay - Daim içki içən şəxs Ramazanda oruc tutarsa...
-
Ekologiya09:57
Rayonlara qar yağdı, şaxta düşdü - FAKTİKİ HAVA
-
Region09:24
Almanlar Ermənistanın Azərbaycan və Türkiyə ilə sərhədində görün nə edirlər - FOTO
-
Nida Xəbər 09:03
Mehriban Əliyevadan İlaxır çərşənbə ilə bağlı paylaşım - FOTO