Nazirlikdən SOS: Xəzərin səviyyəsi sürətlə enir

Son 500 ildə Xəzər dənizinin ən aşağı səviyyəsi mənfi 29 metr olmaqla, 1977-ci ildə qeydə alınıb.

Publika.az-ın məlumatına görə, bunu Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin Milli Hidrometeorologiya Xidmətinin rəisi Umayra Tağıyeva bildirib.

Onun sözlərinə görə, Xəzər dənizi qapalı su hövzəsi olduğundan onun səviyyəsində periodik olaraq dəyişmələrin şahidi oluruq:

“Xəzər dənizinin səviyyəsi 1977- ci ildə Baltik Sistemi ilə mənfi 29,00 m olmuşdur ki, bu da son 500 ildə onun ən aşağı səviyyəsi kimi qeydə alınır. Xəzərin səviyyəsi 1978-ci ildən başlayaraq ildə orta hesabla 15 sm/il sürətlə artmış və 1995-ci ildə ən yüksək səviyyəyə ( -26,50 m BS ) çatıb. Bu zaman dənizin səviyyəsi 1977-ci illə müqaisədə 2,50 m yüksək olub”.

U.Tağıyeva qeyd edib ki, 2006-cı ildən etibarən Xəzərin səviyyəsində müntəzəm enmə müşahidə olunur, 2020-ci ildə dənizin orta illik səviyyəsi Baltik sistemi ilə - 27,90m qeydə alınıb.

Xidmət rəisi əlavə edib ki, Xəzər dənizində səviyyə tərəddüdləri əsasən onun su balansı elementlərindən - onu qidalandıran çaylar və düşən yağıntının miqdarı, həmçinin su səthindən buxarlanma və Qaraboğazqol körfəzinə olan axımdan asılıdır. Bundan əlavə dəniz dibində baş verən tektonik hərəkətlər (yeraltı axınlar və s.) də dəniz səviyyəsinin dəyişməsinə xüsusi təsir göstərir. Xəzərin əsas qida mənbəyi olan Volqa çayının axımı dəniz səviyyəsinin dəyişməsində mühüm rol oynayır.

U.Tağıyeva qeyd edib ki, son illər Volqa çayının axımında da azalma müşahidə edilməkdədir:
“Ötən ilin birinci yarısı mənsəb hissədə Volqanın illik axımı 114 km3 təşkil edib ki, bu da orta çoxillik normadan (146 km3) əhəmiyyətli dərəcədə azdır. Xəzər hövzəsində baş verən iqlim dəyişmələri də dəniz səviyyəsinin azalmasında başlıca amillərdən biri hesab edilir”.

Enmənin nə vaxta qədər davam edəcəyinə gəldikdə, U.Tağıyevanın sözlərinə görə, əslində, dəniz səviyyəsinin dinamikası barədə uzunmüddətli proqnoz vermək mümkün deyil: “Çünki əvvəllər də hazırlanmış uzunmüddətli səviyyə proqnozlarının heç biri özünü doğrultmadı. Xəzəryanı ölkələrin Xəzər dənizinin hidrometeorologiyası üzrə Koordinasiya Komitəsi tərəfindən (KASPKOM) beş xəzəryanı ölkənin birgə məlumatları əsasında dəniz səviyyəsinin dəyişməsi barədə yarımillik proqnozlar hazırlanır. Ən son proqnozlara əsasən demək olar ki, Xəzərin səviyyəsi 2020-ci ilin ilk kvartalında da əvvəlki illərlə müqayisədə nisbətən aşağı olacaq”.