Azərbaycan-Qırğızıstan münasibətləri: Keçmişdən gələcəyə uzanan dostluq və strateji əməkdaşlıq

Azərbaycan ilə Qırğızıstan arasında diplomatik əlaqələr tarixi, mədəni və dini yaxınlıq üzərində qurulub. Bu əlaqələr hər iki xalqın ortaq köklərini və dəyərlərini əks etdirir. Müstəqillik qazandıqdan sonra Azərbaycan Mərkəzi Asiya dövlətləri, o cümlədən Qırğızıstanla qarşılıqlı əməkdaşlıq və strateji tərəfdaşlığı xarici siyasətinin əsas prioritetlərindən biri kimi müəyyənləşdirib.

Hər iki ölkənin dövlət başçılarının qarşılıqlı siyasi iradəsi və xalqlarımızın ortaq tarixi, mədəni və dini dəyərlərə əsaslanan dostluq əlaqələri sayəsində Azərbaycan-Qırğızıstan münasibətləri son illərdə iqtisadiyyat, nəqliyyat, təhsil, mədəniyyət və humanitar sahələrdə daha dinamik inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. Bu əməkdaşlıq təkcə iki ölkənin rifahını yüksəltmək üçün deyil, həm də regionda sülhə və sabitliyin güclənməsinə töhfə vermək məqsədini daşıyır.

Publika.az Azərbaycan ilə Qırğızıstan arasında müxtəlif sahələrdə sürətlə və hərtərəfli inkişaf edən əməkdaşlıq münasibətlərinə nəzər salır.

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin rolu və tarixi səfərlər

Azərbaycan ilə Qırğızıstan arasında mövcud olan dostluq və əməkdaşlıq münasibətlərinin təməlini Ümummilli Lider Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti və ardıcıl səyləri təşkil edir. Müstəqillik dövrünün ilk illərində Azərbaycan qarşılıqlı hörmət və etimada əsaslanan xarici siyasət kursunu formalaşdırarkən, Mərkəzi Asiya ölkələri, o cümlədən Qırğızıstan ilə əlaqələrin qurulmasına və möhkəmləndirilməsinə xüsusi diqqət ayırdı. Bu çərçivədə, 1995-ci il avqustun 27-28-də Ulu Öndər Heydər Əliyevin Qırğızıstana səfəri böyük əhəmiyyət kəsb etdi və iki ölkənin münasibətlərinin inkişafında unudulmaz bir səhifə açdı. Bu səfər yalnız iki ölkə arasında diplomatik əlaqələrin möhkəmlənməsi ilə deyil, həm də Azərbaycan və Qırğızıstan xalqları arasında dostluğun gücləndirilməsi, mədəni və tarixi bağların daha da möhkəmlənməsi baxımından əlamətdar oldu. Səfər zamanı aparılan danışıqlar çərçivəsində qarşılıqlı əməkdaşlığın iqtisadi, siyasi və mədəni sahələrdə genişləndirilməsi üçün addımlar atıldı. Prezident Heydər Əliyevin Qırğızıstanda keçirdiyi görüşlər, xalqlarımızın yaxın tarixə malik ortaq dəyərlərə və əlaqələrə sahib olması faktını bir daha təsdiq edərək, Azərbaycan-Qırğızıstan münasibətlərinin gələcək inkişafının əsasını qoydu.

Ümummilli Liderin bu tarixi səfəri iki ölkənin rəhbərliyi arasında dərin hörmət və qarşılıqlı inamın formalaşmasına səbəb oldu. Eyni zamanda, iki tərəf arasında ortaq maraqlar və qlobal çağırışlar qarşısında əməkdaşlıq imkanlarının artırılmasına yol açdı. Ulu Öndərin müdrik və strateji yanaşması nəticəsində Azərbaycan ilə Qırğızıstan dostluq, tərəfdaşlıq ruhunda münasibətlərini davam etdirməyə hazır olduqlarını nümayiş etdirdilər. Xalqlarımız arasında həmrəylik, qarşılıqlı dəstək və dostluq münasibətləri bu səfərdən sonra daha da gücləndi və genişləndi.

Bu tarixi səfər Azərbaycan-Qırğızıstan münasibətlərinin yalnız diplomatik əlaqələrlə məhdudlaşmayan, eyni zamanda, iki xalq arasında sarsılmaz dostluq və ortaq dəyərlərə əsaslanan əlaqələr üzərində qurulduğunu bir daha təsdiqlədi.

Prezident İlham Əliyevin siyasi iradəsi və müasir əməkdaşlıq

Ulu Öndərin siyasi kursunu uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev də Qırğızıstanla münasibətlərin genişləndirilməsinə xüsusi diqqət göstərir. Prezident İlham Əliyevin uzaqgörən yanaşması və ardıcıl səyləri nəticəsində iki ölkə arasında əməkdaşlıq iqtisadi, siyasi, mədəni və humanitar sahələrdə daha yüksək səviyyəyə çatıb. Prezidentin 2022-ci il oktyabrın 11-12-də Qırğızıstana etdiyi ilk dövlət səfəri, hər iki dövlət arasında bütün sahələr üzrə əməkdaşlıq əlaqələrini daha da gücləndirdi.

Bu səfər zamanı imzalanan mühüm sənədlər Azərbaycan-Qırğızıstan münasibətlərinin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlməsini təmin edib. Prezident İlham Əliyevlə Qırğızıstan Prezidenti Sadır Japarov arasında qarşılıqlı inam və etimada əsaslanan dostluq münasibətləri bu əlaqələrin inkişafını sürətləndirməkdə mühüm rol oynayır. Bu şəxsi münasibətlər yalnız ikitərəfli əlaqələrin deyil, eyni zamanda, Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) çərçivəsində də sıx əməkdaşlığın inkişafına təkan verir.

Ölkələrimiz arasında son üç il ərzində həyata keçirilmiş altı ali səviyyəli qarşılıqlı səfərlə yanaşı, Prezident İlham Əliyevin Türk Dövlətləri Təşkilatı Dövlət Başçılarının XI Zirvə görüşündə iştirak məqsədilə Qırğızıstana növbəti səfəri ölkələrimizin münasibətlərində yeni bir mərhələnin başlandığını göstərir. Bu səfər iki ölkə arasında həm ikitərəfli, həm də regional əməkdaşlığın genişlənməsi üçün strateji əhəmiyyətə malikdir və qarşıdakı illərdə dostluq əlaqələrinin daha da dərinləşəcəyinə zəmin yaradacaq. Azərbaycan Prezidentinin bu səfəri, eyni zamanda, Türk dünyasında birliyin güclənməsinə verilən əhəmiyyətin göstəricisidir.

Strateji tərəfdaşlıq və müqavilə-hüquqi baza

Azərbaycan ilə Qırğızıstan arasında geniş müqavilə-hüquq bazası mövcuddur və indiyədək 105 sənəd imzalanıb. Bu sənədlər iki ölkə arasında iqtisadi, siyasi, mədəni və humanitar sahələrdə əməkdaşlığın inkişafını tənzimləyir. Ən mühüm sənədlərdən biri isə Qırğızıstan Prezidentinin Azərbaycana rəsmi səfəri zamanı imzalanmış “Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Bəyannamə”dir. Bu Bəyannamə iki ölkə arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətlərini hüquqi əsaslarla möhkəmləndirib, gələcəkdə daha sıx əməkdaşlıq üçün zəmin hazırlayıb.

Bundan əlavə, bu hüquqi çərçivə əməkdaşlığın daha geniş sahələrin, o cümlədən ticarət, investisiya, enerji və təhlükəsizlik sahələrinin genişlənməsinə imkan yaradır. Qırğızıstan ilə imzalanmış sənədlər, həmçinin iki ölkənin beynəlxalq təşkilatlarda birgə mövqeyinin güclənməsinə və regional məsələlərdə əlaqələrin artırılmasına xidmət edir. Nəticə etibarilə bu strateji tərəfdaşlıq yalnız ikitərəfli münasibətlərin inkişafını deyil, həm də regional sabitliyin və təhlükəsizliyin möhkəmlənməsinə yönəlmiş bir platformadır.

Beynəlxalq təşkilatlarda fəal əməkdaşlıq

Azərbaycan və Qırğızıstan beynəlxalq arenada bir-birinin maraqlarını dəstəkləyərək Türk Dövlətləri Təşkilatı da daxil olmaqla müxtəlif beynəlxalq platformalarda fəal əməkdaşlıq edirlər. Bu birlik və həmrəylik hər iki dövlətin regional və qlobal səviyyədə əhəmiyyətini artırmaqda mühüm rol oynayır.

İki ölkənin beynəlxalq təşkilatlarda birgə fəaliyyəti siyasi, iqtisadi və mədəni əlaqələrin dərinləşməsinə, eyni zamanda, qarşılıqlı etimadın güclənməsinə kömək edir. Beləliklə, Azərbaycan və Qırğızıstan regiondakı bir çox məsələlərin həllində birgə mövqe nümayiş etdirərək, münaqişələrin aradan qaldırılmasına və sülhün təmin edilməsinə yönəlmiş addımlar atırlar. Eyni zamanda, bu əməkdaşlıq müasir çağırışlar qarşısında iki ölkənin birgə strateji planlarını həyata keçirməsinə, həmçinin qlobal problemlərə dair daha geniş müzakirələrdə iştirak etmələrinə imkan yaradır. Nəticədə, Azərbaycan-Qırğızıstan ikitərəfli əməkdaşlığı beynəlxalq müstəvidə hər iki dövlətin nüfuzunu artıraraq, regional sabitliyin güclənməsinə dəstək verir.

İqtisadi əməkdaşlığın gücləndirilməsi

Ölkələrimiz iqtisadi əlaqələrini inkişaf etdirmək istiqamətində də önəmli addımlar atır. Hazırda Azərbaycanda 70-dən çox Qırğızıstan şirkəti fəaliyyət göstərir. 2022-ci ildə iqtisadi əməkdaşlığı genişləndirmək üçün Azərbaycan-Qırğız İnkişaf Fondu təsis edilib. İki ölkə arasındakı Şərq-Qərb Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi və Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu ilə yükdaşımalar əməkdaşlığın iqtisadi sahədə genişləndiyini göstərir.

Eyni zamanda, AZAL tərəfindən 2024-cü il sentyabrın 17-dən etibarən Bakı-Bişkek-Bakı marşrutu üzrə həftədə bir dəfə müntəzəm uçuşların həyata keçirilməsi iki ölkə arasında biznes mühitinin daha da inkişaf etməsinə, investorların və turistlərin hər iki ölkəyə gəlişini asanlaşdıraraq ticarət dövriyyəsinin artmasına kömək edir. Qırğızıstanın Azərbaycana ixrac etdiyi kənd təsərrüfatı məhsulları, habelə Azərbaycanın Qırğızıstana yatırdığı investisiyalar ticarət dövriyyəsinin artmasına və müştərək iqtisadi layihələrin icrasına şərait yaradır. Bununla yanaşı, iki ölkənin biznes forumların və sərgilərin təşkili özəl sektorun qarşılıqlı əlaqələrinin güclənməsinə və investisiya mühitinin daha da cəlbedici olmasına xidmət edir. Nəticədə, Azərbaycan və Qırğızıstan arasında iqtisadi əməkdaşlığın gücləndirilməsi yalnız iqtisadi göstəricilərin deyil, eyni zamanda, strateji tərəfdaşlığın da dərinləşməsinə yol açır.

Təhsil və infrastruktur sahələrində ikitərəfli layihələr

Azərbaycan ilə Qırğızıstan xalqları arasında təmasları gücləndirmək məqsədilə təhsil və infrastruktur sahələrində birgə layihələr həyata keçirilir. Azərbaycan tərəfi Bişkekdə dostluq parkı və 550 şagird yerlik məktəb binasının inşasına maliyyə dəstəyi göstərib. Eyni zamanda, Qırğızıstanın maliyyə dəstəyi ilə Azərbaycanın Ağdam rayonunun Xıdırlı kəndində 528 şagird yerlik məktəb binası tikilir. Bu layihələr, xalqlarımızın gələcəyinə töhfə vermək üçün qarşılıqlı dəstək və dostluq ruhunu əks etdirir.

Bununla yanaşı, iki ölkə arasında mədəni mübadilələr və təhsil proqramlarının genişləndirilməsi gənclərin bilik və bacarıqlarının artırılması məqsədini güdür. Tələbə mübadiləsi proqramları və akademik əməkdaşlıq Qırğızıstan və Azərbaycan gəncləri arasında dostluq bağlarını daha da gücləndirir. Eyni zamanda, bu infrastruktur layihələri yalnız yerli icmaların inkişafına deyil, həm də iki ölkə arasındakı əməkdaşlığın möhkəmlənməsinə xidmət edir.

Mədəni-humanitar əlaqələr və regionlararası əməkdaşlıq

Ölkələrimiz arasında mədəniyyət sahəsində də əməkdaşlıq inkişaf edir. 2024-cü ilin aprel ayında Azərbaycanda keçirilən Qırğız mədəniyyəti günləri xalqlarımızın mədəniyyətlərini paylaşmaq və bir-birini daha yaxından tanımaq baxımından mühüm hadisə olub. Bundan əlavə Bakı və Bişkek, Quba və Kant kimi şəhərlər arasında qardaşlaşma əlaqələri mövcuddur ki, bu da regionlararası əməkdaşlığı gücləndirir.

Bu cür mədəni tədbirlər iki xalq arasında dostluq əlaqələrini möhkəmləndirməklə yanaşı, həm də gənclərin mədəni mübadilə və əməkdaşlıq imkanlarını artırır. Regionlararası əməkdaşlıq iqtisadi və sosial inkişaf üçün yeni perspektivlər açaraq, iki ölkə arasında qarşılıqlı sərmayə qoyuluşunu təşviq edir. Eyni zamanda, mədəniyyətlərarası dialoq xalqlarımız arasında tarixi, mədəni və dini ortaq dəyərlərin dərinləşməsinə imkan yaradır, bu da regionda sülhün və stabilliyin qorunmasına töhfə verir. Beləliklə, mədəni-humanitar əlaqələr və regionlararası əməkdaşlıq Azərbaycan-Qırğızıstan münasibətlərinin daha da inkişaf etməsi üçün vacib bir platforma yaradır.

Bir sözlə, əminliklə deyə bilərik ki, Azərbaycan və Qırğızıstan arasındakı münasibətlər hər iki ölkənin liderlərinin səyləri, xalqlarımızın ortaq dəyərləri və qarşılıqlı dəstəyi ilə günbəgün möhkəmlənir. Bu əlaqələr yalnız iki xalq arasında dostluq və qardaşlıq əlaqələrini gücləndirmir, həm də regional sabitliyin və tərəqqinin təmin olunmasına mühüm töhfə verir. Bu səmərəli əməkdaşlığın gələcəkdə də yeni uğurlara imza atacağı heç kəsdə şübhə doğurmur.