2025-ci il üçün BƏDBİN PROQNOZ: Nüvə təhlükəsi, fərqli Tramp və xərçəng bəlası…

Hər il növbəti il üçün proqnozlarını yayımlayan “The Economist” jurnalı bu il də ənənəsinə sadiq qalaraq 2025-ci ildə baş verə biləcək hadisələrin yer aldığı yeni seriyasını dərc edib.

Publika.az xəbər verir ki, “The World Ahead 2025” (gələcək dünya) adlı seriyanın üz qabığında bədbin mənzərə əks olunub.

Jurnalın müdafiə məsələləri üzrə eksperti Şaşank Coşi tərəfindən qələmə alınan məqalənin üz qabığına əsasən proqnozu verilən hadisələrin ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Trampın ətrafında cərəyan etdiyini demək olar.

Avropanı gözləyən təhlükə

Şaşank Coşi Donald Trampın Ağ Evə qayıtmasını Avropa üçün şokedici məqam kimi qiymətləndirib:

“Yanvarın 20-də andiçmə mərasimindən sonrakı aylarda Trampın vəzifəyə başlaması ilə Avropa hökumətləri dəymiş ziyanı məhdudlaşdırmağa çalışacaq.

Liderlər, nazirlər və rəsmilərdən ibarət nümayəndə heyəti Tramp və onun müşavirlərini ABŞ-ın NATO-ya sadiqliyini təsdiqləməyə və Birləşmiş Ştatların Ukraynaya yardımını davam etdirməyə inandırmağa çalışacaq.

NATO-nun baş katibi Mark Rutte Trampın eqosunu nəzərə alaraq deyəcək ki, o, Avropanın yenidən silahlanmasına tamamilə cavabdehdir və avropalılar ABŞ-ın Çin gücünü məhdudlaşdırmaq səylərində həyati tərəfdaşdırlar”.

Fərqli bir Tramp olacaq?

Jurnalın redaktoru Con Prideaux da Trampla bağlı proqnazlar verib:

“ABŞ-ın 47-ci prezidenti ilə 45-ci prezidenti eyni şəxsdir. Lakin bu dəfə idarə fərqli olacaq. Tramp bu prezidentliyində əvvəlkindən daha az məhdudiyyətlə üzləşəcək. O, bu müddətdə komandası və partiyasından birinci dövründəkindən daha çox itaət alacaq. Lakin bu, onun heç bir məhdudiyyətlə üzləşməyəcəyi anlamına gəlmir.

Gələn il Respublikaçılar qrupları arasında partiyadaxili mübarizə olacaq. Məhkəmələr Trampa istədiyini etməyə imkan verməyəcək. ABŞ-ın federal sistemi əhəmiyyətli səlahiyyətləri ştatlara və şəhərlərə verir. Trampın nəzarəti saxlaya bilib-bilməyəcəyi də bəlli deyil”.

2025-ci il Trampa meydan oxuyacaq

Yeni prezidentə bir neçə böhran miras qalacaq. Tayvan, Koreya yarımadası və ya Filippin üzərində mümkün münaqişə riski ilə Asiyada gərginlik artarkən, ABŞ uzun müddətdir davam edən müharibədə iki dostunu - Ukrayna və İsraili dəstəkləyir. Bu problemləri idarə etmək daha da çətindir. Çünki Çin, Rusiya, İran və Şimali Koreya kimi dörd ən məşhur avtokratiya getdikcə ortaq dil tapır və nüvə təhlükələri artmaqdadır. Dördlüyün həqiqi ittifaq olub-olmaması başqa sualdır, lakin bu dərinləşən tərəfdaşlıq tezliklə Vaşinqtonun xarici siyasət müzakirələri üçün istinad çərçivəsinə çevrilir.

Xamenei və Tramp görüşəcək?

Jurnal İranın dini lideri Ayətullah Əli Xamenei və ABŞ prezidenti Donald Tramp haqqında da maraqlı proqnoz verib:

"2017-ci ildə vəzifəyə başlayanda İran Trampla münaqişəyə girməli deyildi. Tramp demişdi ki, o, Barak Obamanın 2015-ci ildə müzakirə etdiyi Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planından (JCPOA) daha yaxşı razılaşma istəyir. Tramp İranın regional proksilərini məhdudlaşdırmaq istəyirdi, lakin onun ən çox istədiyi Şimali Koreya lideri Kim Çen Inla olduğu kimi Xamenei ilə də fotoşəkil çəkdirmək idi”.

Bunu Putinin özü də bilir

Rusiya iqtisadiyyatı Qərbin sanksiyaları, əsgərlərin ehtiyacı nəticəsində yaranan işçi qüvvəsi çatışmazlığı və çoxlu sayda insanın xaricə getməsi nəticəsində ağır zərbə alıb. Putinin çevrəsi müxalif fikirləri susdurur, lakin o bilir ki, rusiyalıların çoxu bezib.

"Çip müharibələri" artacaq

2030-cu ilə qədər qabaqcıl çip istehsalını canlandırmaq ABŞ-ın strategiyasının bir hissəsidir, digər hissəsi isə Çinin çip istehsalı məqsədlərinə mane olmaqdır. ABŞ 2022-ci ildən Çinə üstün çip və çip istehsalı alətlərinin ixracını qadağan edib. Buna cavab olaraq Çin yerli sənayesinə böyük sərmayə qoyub. Trampın Çinə qarşı daha sərt mövqe tutacağı gözlənildiyi üçün "çip müharibələri" gələn il daha da şiddətlənəcək.

Faiz dərəcələri kəskin azalacaq

2024-cü il dünya mərkəzi banklarının bir neçə sarsıntı ilə də olsa, nəzarətli eniş etdiyi bir il olub. Gələn il də iqtisadiyyat normal vəziyyətə düşə bilər. Faiz dərəcələri 2007-2009-cu il maliyyə böhranından əvvəlki səviyyələrdən bəri ən yüksək səviyyədədir. Əksər mərkəzi banklar, o cümlədən Federal Ehtiyat Sistemi (FED), Avropa Mərkəzi Bankı və İngiltərə Bankı da daxil olmaqla 2024-cü ilin yayında və ya payızında faiz dərəcələrini azaltmağa başlayıb. 2025-ci ildə daha böyük enişlər gözlənilir. Bazarlar ABŞ, Böyük Britaniya və Avropa bölgəsində faiz dərəcələrində əlavə olaraq bir faiz civarında azalma proqnozlaşdırır”.

Xərçəng vaksinləri üçün önəmli bir il olacaq

Xərçəngə qarşı immunitet sistemini stimullaşdıran peyvəndlərin yaradılması mümkündür. Bu sahədə əsaslı inkişaflar 2025-ci ildə mümkün görünür. Bu optimizm mRNA texnologiyası və fərdiləşdirilmiş tibbdəki irəliləyişlərdən qaynaqlanır. “Moderna” və “Merck” tərəfindən sınaqlarda uğurlu nəticələr göstərən “mRNA-4157” adlı melanoma peyvəndinin 2025-ci ildə ABŞ-ın dərman tənzimləyicisi FDA tərəfindən təsdiqlənməsi gözlənilir.

Saturnun halqaları yox olacaq

2025-ci ilin mart ayından noyabr ayına kimi nəhəng planetin fərqli halqaları gözdən itəcək. Qalınlığı yüz metrə qədər dəyişən halqalar 282 min km enində, yəni planetin özündən iki dəfə geniş olan nəhəng bir quruluş meydana gətirir. Üzüklər qayalardan və qum dənələri böyüklüyündə buz parçalarından ibarətdir. Saturn Günəş ətrafında 29 illik səyahətini başa vurduqca, əyilməsi səbəbindən onun halqaları yarısı yuxarıdan, digər yarısı isə aşağıdan işıqlandırılır. Ancaq iki ara nöqtədə halqalar Günəşə doğru tam yan tərəfə çevrilir və uzaq müşahidəçilərdə tamamilə yox olur.”

Roza Şəfiyeva