Bizim tərcümə
BİZİM TƏRCÜMƏ: Markesin memuarları
Kolumbiya yazıçısı, Nobel mükafatı laureatı, dünya şöhrətli yazar Qabriel Qarsiya Markesin “Yaşananları nağıl etmək üçün yaşamaq” memuar-kitabı yazıçının vətənində on il əvvəl işıq üzü görüb. Əsər, Markesin uşaqlıq və gənclik xatirələrindən, ilk hekayələrindən, jurnalist fəaliyyətindən bəhs edir.
Romandan bir parçanı Aygün Aslanlının tərcüməsində sizə təqdim
edirik.
Qabriel Qarisya Markes
"Ağlıma da gəlməzdi ki, iki günlük adi bir səfər həyatımı elə
dəyişəcək ki, onu danışıb qurtarmağa bir ömür də bəs
eləməyəcək"
... Anam məndən xahiş elədi ki, evi satmağa bir yerdə gedək.
O, Barrankilyaya səhər gəlib və bilməyib, məni harda axtarsın.
Başlayıb tanış-bilişdən soruşmağa. Ona məsləhət görüblər ki,
“Mundo” kitab mağazasına, ya da onun qonşuluğundakı kafeyə baxsın.
Mən yazıçı dostlarımla söhbət eləmək üçün gündə iki dəfə o kafeyə
baş çəkirdim. “Amma ehtiyatlı olun”- deyə anama xəbərdarlıq da
eləyiblər,- “onların başları xarabdı”.
Anam düz saat on ikidə gəldi. Üstünə kitablar düzülmüş masaların
arasından yüngül addımlarla keçib qarşımda dayandı. Keçmiş gözəl
günləri xatırladan hiyləgər təbssümlə gözlərimin içinə baxdı və mən
ağzımı açmağa macal tapmamış dedi:
- Mən sənin ananam.
Anam dəyişmişdi, onu dərhal tanımadım. Nəzərə alsaq ki, o, 45 illik
ömründə on bir dəfə doğmuşdu, yəni on bir dəfə hamilə olmuş və ən
azı, elə o qədər il də uşaqlarına süd vermişdi, bu təbii idi. O,
ölmüş anasına yas saxlayırdı, saçları tamam ağarmışdı. Bifokal
linzalar ucbatından arıq sifətində çox böyük görünən gözlərində
qorxu vardı.
Amma toy portretində gördüyüm, indi qürubunu yaşayan o qaraçı
gözəlliyini saxlamışdı.
Anam, heç məni qucaqlamamış həmşəki adi, rəsmi səslə dedi:
- Gəlmişəm, səndən bir şey xahiş eləyim - gəl, mənimlə gedək, evi
sataq.
Söhbətin hansı evdən getdiyini mənə izah eləməyə ehtiyac yox idi,
çünki bizim üçün bütün dünyada bircə ev vardı - babamın
Arakatakadakı köhnə evi. Mən o evdə doğulmaq xoşbəxtliyinə nail
olmuşdum və səkkiz yaşımdan bəri oranı görməmişdim.
Həmin vaxtlar hüquq fakultəsini təzəcə atmışdım. Orda təhsil
aldığım altı semestr boyunca əlimə keçən hər şeyi oxumuşdum, İspan
qızıl əsrinin təkrarolunmaz poeziyasını saatlarla əzbər deklamasiya
eləyə bilərdim. Nəsrin yaranma texnikasını öyrənmək üçün tapa
bildiyim bütün kitabları oxumuşdum, qəzet əlavələrində dostlarımın
tərifinə və tənqidçilərin diqqətinə layiq görülmüş altı hekayəm
çıxmışdı. Gələn ay iyirmi üç yaşım tamam olurdu, hərbi xidmətdən
canımı qurtarmışdım, iki dəfə tripper keçirmişdim, babat içirdim və
hər gün ən pis tütündən hazırlanmış altmış siqaret çəkirdim.
Mən Kolumbiyanın Karib sahillərində, Barrakilya ilə Kartaxena
arasında yol ölçürdüm, “El-Eraldo”da çıxan gündəlik köşələrimə görə
verdikləri pulla birtəhər dolanmağa çalışırdım. Bu isə heç nədən də
az idi. Gecəni harda qarşlasam, orda da yatırdım, hərdən tək
olmurdum. Amma yuxumdan şikayətçi deyildim. Xaotik həyatımda az-çox
aydın bir məqsədim yox idi. Biz - bir neçə ayrılmaz dost sadəcə
yaşayırdıq, mübahisə eləyirdik, hardansa pul tapıb Alfonso
Fuenmayorun ideyasını üç il əvvəl verdiyi radikal jurnalı dərc
eləmək istəyirdik... Bundan artıq adama nə lazımdı?!
Zövqlü olduğuma görə yox, əksinə olmadığına görə dəbi qabaqlamağa
başlamışdım: hippilərin meydana çıxmasından xeyli əvvəl üzümü
qırxmağı dayandırmışdım, bığ buraxmışdım, uzun, pərişan saçlarım
vardı, köhnə cins, güllü köynəklər və zəvvar səndəllərində
gəzirdim. Bir dəfə kinoteatrın qaranlıq zalında yanında
oturduğumdan xəbərsiz olan tanış xanım kiməsə: “yazıq Qabito -
səfilə oxşayır” dedi.
Onunla getməyimi xahiş eləyən anam bildirdi ki, pulu azdı. Mən də
qürurumu sındırmayaraq “öz pulumu özüm ödəyirəm” deyə cavab
verdim.
Amma bu elə bir problem idi ki, işlədiyim qəzetdə həll eləmək
mümkün deyildi. Mənə köşələrimə görə üç, ştatda işləyən
müəlliflərin başı qarışıq olanda yazdığım baş məqalələrə görə isə
dörd peso verirdilər. Bununla güclə dolanırdım. Kredit götürməyə
cəhd elədim, amma redaksiyanın rəisi yadıma saldı ki, 50 pesodan
çox borcum var. Həmin gün dostluqdan sui-istifadə eləməyə
cürətləndim. Məncə, dostlarımdan heç biri buna qadir deyildi.
Kitab mağazasının yanında yerləşən “Kolumbiya” kafesindən çıxanda
köhnə dostumuz, müəllim, kitabçı RamonVinyesə yaxınlaşdım və on
peso borc istədim. Onun cibindən cəmi altı peso çıxdı.
Təbii ki, nə anamın, nə də mənim ağlıma da gəlməzdi ki, iki günlük
adi bir səfər həyatımı elə dəyişəcək ki, onu danışıb qurtarmağa bir
ömür də bəs eləməyəcək.
İndi - 75 yaşımda başa düşürəm, o vaxt anamla getmək qərarı həyatım
boyu verdiyim ən ciddi qərar idi.
Uşaq vaxtı adamı gələcək keçmişdən daha çox maraqlandırır. Odur ki,
mənim doğulduğum kənd haqqındakı xatırələrim hələ nostalji örpəyinə
bürünməmişdi.
Mən oranı olduğu kimi xatırlayırdım: yaşamaq üçün rahat, hamının
bir-birini tanıdığı bir yer kimi.. Ora, gözyaşı kimi dumduru çayın
sahilində yerləşirdi. Çayın məcrası dinozavr yumurtası boyda,
böyük, ağ, cilalı daşlarla döşəliydi. Axşamlar, xüsusən də
dekabrda, yağış mövsümü bitib hava büllur kimi təmiz olanda adama
elə gəlirdi ki, o biri sahildə Syerra-Nevada de Santa-Mariya ağ
caynaqları ilə banan plantasiyalarına yaxınlaşır. Ordan aruaki
hinduları görünürdülər. Onlar bellərində zəncəfil tayları,
Syerranın sahilində qarışqa kimi qaynaşır və həyatlarını
gözəlləşdirmək üçün koka yumruları çeynəyirdilər. Biz uşaqlar heç
vaxt əriməyən qardan qartopu düzəldib müharibə oyunu oynayacağımızı
xəyal eləyirdik. Hava inanılmaz dərəcədə isti olurdu, xüsusilə də
siesta zamanı.. böyüklər havadan elə şikayətlənirdilər, elə bil,
heç vaxt belə isti görməmişdilər. Anadan olandan bəri sürəkli eyni
əhvalatı eşidirdim: «Yunayted Frut Kompani”nin dəmiryolunu gecələr
tikiblər, çünki gündüzlər günəş alətləri elə qızdırırmış ki, əl
vurmaq mümkün deyilmiş.
Barrankilyadan Arakatakaya yalnız motorlu, sınıq-salxaq balaca
gəmidə müstəmləkə dövründə qullar tərəfindən qazılmış kanalla, daha
sonra isə sirli Syenaqa kəndinə qədər uzanan ucsuz-bucaqsız
bataqlığın bulanıq suları ilə getmək olardı. Syenaqada adi
(ölkədəki ən yaxşı) qatara minirdik və qurtarmaq bilməyən banan
plantasiyalarının arası ilə, istidən od püskürən kəndlərdə,
saysız-hesabsız, mənasız, bomboş stansiyalarda dayana-dayana yol
gedirdik.
Bax, 1950-ci il fevralın 18-də, axşam saat yeddidə, karnaval
ərəfəsində, leysan yağışın altında anamla mən bu yola çıxdıq.
Cibimizdə otuz iki peso vardı. Əgər evi sata bilməsəydik, bu pul
geri qayıtmağa bəs eləməyəcəkdi.
Həmin axşam passat elə bərk əsirdi ki, çay limanında anamı
yırğalanan trapla göyərtəyə qalxmağa güclə razı sala bildim.
Gəmilər yeni orlean paroxodlarının kiçildilmış, amma benzinli
motorla işləyən variantları idi. Motorlar işə düşəndə gəminin bütün
korpusu qızdırmalı adam kimi tir-tir titrəyirdi. Göyərtədə hamak
bağlamaq üçün dirəklər düzülmüş kiçik zal və taxta skamyalar vardı.
Sərnişinlər o skamyalarda çuvalları, çamodanları, toyuq doldurulmuş
zənbilləri, hətta canlı donuzları ilə birtəhər özlərinə yer
tapırdılar. Içinə iki dəmir çarpayı qoyulmuş bir neçə boğanaq kayut
da vardı, amma onlar, demək olar ki, həmişə yolda əlüstü intim
xidmətlər göstərən düşük fahişələr tərəfindən tutulmuş olurdu.
Anamla mən göyərtəyə son anda qalxdıq. Kayutların hamısı dolmuşdu,
bizim hamakımız yox idi. Mən böyük çətinliklə mərkəzi zalda iki boş
stul tapa bildim, gecəni orda keçirməli idik.
Beləliklə, sudan və qasırğalardan dəhşət dərəcədə qorxan anam indi
okean küləyi və axının istiqamətində hərəkət eləyən “Maqdalena”
gəmisinin göyərtəsində, mənim yanımda idi. Limandan bir az yemək və
ən ucuz siqaretlərdən almışdım. Gəmidə küləkdən gizlənərək tütünü
saman dadı verən siqaretləri həmişəki kimi bir-birinin ardınca
çəkə-çəkə Uilyam Folknerin “Avqust ayında işıq” romanına daldım. O
vaxtlar Folkner mənim üçün ən hörmət elədiyim, ən nüfuzlu
tanrılardan biri idi.
Anam iki əli ilə təsbehdən elə yapışmışdı, elə bil o, yerdə
traktoru, göydə təyyarəni saxlaya bilən zəncir idi. Və elə bil, bu
zəncir onu torpağa bağlamışdı, yerin dibinə düşməyə, ya da göyə
qalxmağa qoymurdu. Anamın cınqırı da çıxmırdı. Həmişəki kimi heç nə
soruşmurdu, heç nədən şikayətlənmirdi, yalnız on bir övladının
həyatı və salamatlığı üçün dua eləyirdi.
Deyəsən, onun duaları hədəfinə çatdı, çünki “Maqdalena” kanala
girəndə leysan yavaşıdı, sahil küləyi və yüngül yağış isə lap
yerinə düşdü, çünki o yağan kimi accaqndlar yoxa çıxdı. Nəhayət ki,
anam özünə gəldi və ətrafdakıları gözdən keçirməyə baaşladı...
O, sadə, imkansız bir ailədə dünyaya gəlmişdi, ancaq elə bir dövrdə
böyümüşdü ki, şimali amerika şirkətlərinin banan plantasiyaları
üzərində dolaşan var-dövlət illüziyası və ailəsinin vəziyyəti ona,
zəngin ailə qızlarının oxuduğu “Müqəddəs Məryəmin Santa-Martada
zühuru” kollecində yaxşı təhsil almaq imkanı vermişdi. Milad
tətillərində anam ya hörgü hörür, ya da xeyriyyə şənliklərində
klavesin çalırdı, hətta xalasının nəzarəti altında yerli
zadəganların verdiyi ballara da gedirdi. Atasının razılığı olmadan
cavan bir teleqrafçıya ərə gedənə qədər onu heç kim kişi ilə
görməmişdi.
Anamın əsas məziyyətləri yumor hissi və möhkəm sağlamlığı idi.
Yaşadığı müsibətlər, çətinliklər onu sındıra bilməmişdi. Üstəlik o,
inanılmaz iradə gücünə sahib idi. Şir bürcü altında doğulmuşdu və
həyatda onun mücəssəməsinə çevrilmişdi. Bizim yerlərin,
ümumiyyətlə, Latın Amerikasının bütün adət-ənənələrinə rəğmən
ailədə matriarxal hakimiyyət qurmuşdu və adama elə gəlirdi ki, bu
ona əcdadlarından miras qalıb, ya da planetlərin paradının
nəticəsidi.
Anam paltar yuyanda da, lobya şorbası bişirəndə də ailənin başçısı
olaraq qalırdı. Gəmidə anamın səfərin əziyyətlərinə necə
qatlandığına baxa-baxa sanki onun ömrü boyu haqsızlıqla,
yoxsulluqla, hərdən səfalətlə necə mübarizə apardığını anlayırdım.
O, həmişə qalib gəlirdi.
Tərcümə etdi:
Aygün Aslanlı
Publika.Az
-
Rəsmi xronika14:51
İlham Əliyev bu qanunu təsdiqlədi
-
Nida Xəbər 14:26
Yeni Kaledoniyada Azərbaycan bayrağı qaldırıldı
-
Magazin113:31
Tolik pərt etdi: "Bu da liftdə öpüşən Sabir" - VİDEO
-
Magazin112:56
Xalq artistindən valideynlərə və müəllimlərə MÜRACİƏT - VİDEO
-
Ekologiya12:31
Sabaha olan hava PROQNOZU - 20 dərəcə isti
-
Cənubi Qafqaz12:01
Paşinyan Şahramanyana cavab verdi - İrəvanda “mühacir hökumət” davası
-
Hadisə11:46
Ağdərədə qumbaraatan tapıldı - FOTO
-
İdman11:06
"Qarabağ"ın futbolçusu Fransa klubu ilə anlaşdı - FOTOFAKT