Tarix
Getməmək üçün torpağı qazıb, yer altına köçmüşdülər – Deportasiya DƏHŞƏTLƏRİ
Yeganə Kamal Cabbarlı
Erməni bəlası... Üç əsrdən bəridir hər səslənişində qanımızı
donduran, heysiyyatımızı parçalayan, ruhumuzu didən bir əcaiblik!
Çox təəssüf, hələ də davam etdiyi üçün! Və ən acınacaqlısı isə odur
ki, çox qədim tarixə, ərazicə və millətcə saya, müqayisəyə gəlməz
dərəcədə malik olduğumuz üstünlüklərə rəğmən, bu bir ovuc cılız,
kimliyi məchul bir toplumun xeyirinə itirə-itirə gedirik . Gedirik
- ərazilərimizi, torpaqlarımızı, dədələrimizin yurd yerlərini,
babalarımızın qəbirlərini - bütün müqəddəs əmanətlərimizi geridə,
kimsəsiz buraxaraq...
Bəlkə də bir qədər banal səslənəcək, amma yenə də soruşmaq
istəyirəm: Kimdir günahkar? Əlbəttə, populyar bir cavabı var bu
sualın: başqa dinə və eyni məzhəbə malik millətlərin xristian
təəssübkeşliyi ilə azərbaycanlılara qarşı törədilən məqsədli və
ədavətli düşmənçilik siyasəti. Lakin təkcə bumu? Bilmirəm! Bəlkə də
mən bu ədavətin acılarını şəxsən yaşayan və istəmədən içindən
keçirən milyonlardan biri olduğum üçün bütün ruhumla bu cavabsız
niyələrin ağırlığında daha çox əzilirəm.
Azərbaycan xalqının deportasiya tarixi haradan başlayır? Hələ XIX
əsrin əvvəllərində, Rusiya Şimali Azərbaycan torpaqlarına tamamilə
sahibləndikdən sonra özünün buradakı mövqelərini möhkəmlətməkdən
ötrü əhalisi demək olar ki, tamamilə azərbaycanlılardan ibarət olan
bu ulu məmləkəti parçalamağın, etnik balansı qismən də olsa özgə
millətlərin hesabına dəyişməyin vacib olduğunu dərk edir. Çar
hökuməti bu məqsədlə ilk növbədə İran və Türkiyədən erməniləri bura
köçürmək qərarına gəlir. 1827-ci ildə 124 600 nəfərdən
ibarət 22 000 erməni ailəsi əsasən, Azərbaycana yerləşdirilməklə
Zaqafqaziyaya köçürülür. Ermənilərin böyük əksəriyyəti Qərbi
Azərbaycan ərazilərində, keçmiş İrəvan xanlığında
məskunlaşdırılır.
Çar hökumətinin məqsədi qədim Azərbaycan torpaqları olan İrəvan və
Naxçıvan xanlıqları ərazisində bir erməni dövləti yaratmaq idi. Elə
bu məqsədlə də çar I Nikolay 28 may 1828 – ci ildə
Azərbaycanın həmin xanlıqlarının ərazisində “Erməni diyarı”nın
təşkil edilməsi barədə sərəncam imzalayır. Bununla da Rusiya İran
və Osmanlı imperiyası ilə sərhədlərinin qorunmasına tam təmant
verəcək bir inzibati ərazi vahidinə sahib olur.
İşğal edilmiş Azərbaycan ərazilərində yoxdan var edilən bir erməni
dövləti yaratmaq imperiya Rusiyasının xüsusi bir strategiyası idi.
Rusiya bu qədim tarixə malik dövləti işğal etməklə
kifayətlənməyəcək, həm də onu parçalayacaqdı – erməni maşası ilə.
Öz növbəsində isə ermənilərin böyük Ermənistan yaratmaq xülyaları
yol alacaqdı – var olmağa doğru. Bu böyük planın həyata keçirilməsi
isə azərbaycanlıların öz tarixi dədə - baba torpaqlarında etnik
təmizlənməsindən keçəcəkdi.
Ermənilər nəyin bahasına olursa – olsun əhalinin milli tərkibini öz
xeyirlərinə dəyişməyə çalışırdılar. Bu isə etnik tərkibinə görə
dəfələrlə üstünlüyə malik olan azərbaycanlıların qovulması hesabına
mümkün idi. Bu həm də sadəcə qovulma deyildi, qandan keçən bir
qaçış faciəsi idi. Elə həmin zamandan etibarən ermənilər
azərbaycanlılara qarşı planlı şəkildə, təkrar–təkrar törədilən
kütləvi soyqırım cinayətini reallaşdırmağa başladılar.
Beləliklə, ermənilərin Azərbaycan torpaqlarında
məskunlaşdırılması tarixi elə həm də azərbaycanlıların doğma yurd
yerlərindən depotasiyası tarixinin başlanğıcı oldu.
Ermənilər havadarlarının bilavasitə köməyi ilə öz xəbis
niyyətlərini hər fürsətdə dəyərləndirir, bütün mümkün məqamlardan
istifadə edirdilər. Zaman isə göstərirdi ki,bu yolun hələ çox uzun
yolçuluğu var. İmperialist Rusiyasında baş verən inqilabi
hərəkatların genişlənməsi nəhayət, 1918- ci il Oktyabr inqilabı ilə
nəticələndi. Doğrudur, tarıxdə baş verən bu hadisə Rusiya
İmperiyasının dağılması kimi qəbul edilmişdir, lakin bu sadəcə bir
şəkil dəyişikliyi idi. Dağılan isə ictimai – iqtisadi formasiya
idi. İmperializmi sosializm əvəz etmişdi, imperiya isə qalırdı –
SSRİ adlandırılan yeni bir imperiya pərdəsi altında.
Bundan bir qədər əvvəl isə azərbaycan xalqı Rusiyada başlayan
inqilabi çaxnaşmaları öz xeyirinə dəyişə bilmişdi və 1918–ci ilin
28 may tarixində Şərqin ilk demokratik dövlətini – Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyətini qurmuşdu.Lakin zəngin neft ehtiyatlarına malik
Azərbaycanı itirmək istəməyən Rusiya ikinci dəfə işğal siyasətinə
baş vurdu və bu gənc dövlətin ömrü olduqca qısa oldu.
Sovet hakimiyyətinin də Azərbaycana qarşı siyasəti dəyişmədi və bu
keçmiş Rusiya imperiyasının yüyütdüyü siyasətin davamı oldu.
Ermənilər də öz ampulasında idi. Artıq Ermənistan SSR adlandırılan
bir dövlət Qərbi Azərbaycan torpaqlarında mövcudluğunu
möhkəmləndirdikdən sonra, bu dəfə də Dağlıq Qarabağa sahiblənmək
istəyirdi.
İkinci dünya müharibəsinin sonlarına doğru, SSRİ- nin müharibədəki
qalibiyyətindən dərhal sonra 1945–ci il fevral ayının 28 –
də ermənilərin təkidi ilə ÜK(b)P MK – nın sədri G.M.Malenkov
“Azərbaycan SSR – nin Dağlıq Qarabağ vilayətinin Ermənistan SSR –
nin tərkibinə daxil edilməsi” barədə Azərbaycan K(b)p MK –
in birinci katibi M.C.Bağırova Ermənistan K(b)P MK – in təklifi
haqqında teleqram göndərir. Buna cavab olaraq M.C.Bağırov 10 dekabr
1945–ci il tarıxdə “Azərbaycana qonşu olan və
azərbaycanlıların kompakt şəkildə yaşadığı ərazilərin –
Ermənistanın üç, Gürcüstanın bir, Dağıstan MSSR – in isə iki
rayonunun Azərbaycan SSR-ə birləşdirilməsi haqqında” ÜK(b)
P MK- ın katibi G.M.Malenkova məktub ünvanlayır. Məktubun ümumi
məzmunundan irəli gələn qənaət belə idi ki, Qarabağ tarixi
Azərbaycan torpağıdır və hər nə qədər sonradan ermənilər burada
məskunlaşdırılmış olsalar da, əhalisinin mütləq əksəriyyəti
azərbaycanlılardır. Dağlıq Qarabağın Ermənistanla birbaşa sərhəd
xətti yoxdur, çünki Azərbaycanın Qubadlı, Laçın, Kəlbəcər və
Dəstəfür rayonları Dağlıq Qarabağla Ermənistan arasındakı sərhəd
zolağında yerləşir... Əgər mərkəzi hökumət bu məsələni qaldırarsa,
onda biz də həm Ermənistanın və həm də Gürcüstanın (Gürcüstan
Balakən, Zaqatala və Qax rayonlarının öz ərazisinə
birləşdirilməsini tələb edirdi) Azərbaycana qarşı
qaldırdıqları bu ərazi iddialarına qarşı qədim Azərbaycan
torpaqları olan və əhalisi bütünlüklə azərbaycanlılardan ibarət
Ermənistan SSR–nin Əzizbəyov, Vedi və Qarabağlar, Gürcüstan SSR –in
Borçalı, Dağıstan MSSR – nin Dərbənd və Qasımkənd rayonlarının
Azərbaycanın tərkibinə verilməsinin baxılması məsələsini
qaldırırıq...
Mənim şəxsi qənaətimə görə bu cavab Mir Cəfər Bağırovun bir siyasi
rəhbər və səlahiyyətli dövlət adamı kimi sərgilədiyi düzgün
diplomatik davranış və ağıllı siyasi manevr idi. Şübhəsiz, belə
cəsarətli addım alqışlanmalıdır, baxmayaraq ki, bu, bir dövlət
başçısı və azərbaycanlı kimi onun birbaşa vəzifəsi idi.
Dağlıq Qarabağla bağlı planları boşa çıxan ermənilər öz tülkü
xislətləri ilə yeni bir intiqam planını həyata keşirməyə
başladılar. Bu dəfə hədəfdə Ermənistanda (Qərbi Azərbaycan) yaşayan
azərbaycanlılar idi. Ermənilər imperiya Rusiyasının dəstəyi ilə
başladıqları işi tamamlamaq istəyirdilər. Növbəti həmlə isə
azərbaycanlıların öz tarixi dədə-baba yurdlarından deportasiyasının
dövlət siyasətinə gətirilməsi idi. Deportasiyaya verilən hökm belə
adlandırılmışdı: “Xaricdən gələcək ermənilərin torpaq və
yaşayış yerləri ilə təmin edilməsi üçün 130 min azərbaycanlının
Ermənistan SSR- dən Azərbaycan SSR–nin az məskunlaşmış, pambıqçılıq
rayonlarına köçürülməsinə icazə verilməsi barədə Azərbaycan SSR və
Ermənistan SSR K(b)P MK birinci katiblərinin SSRİ Nazirlər
Sovetinin sədri İ.V.Stalinə məktubu” (3 dekabr 1947 –
ci il).
Bir qədər öncə Dağlıq Qarabağla bağlı M.C.Bağırovun addımını təqdir
etmişdik. Bəs azərbaycanlıların bu faciəsinə imza atdığı üçün onu
necə xatırlayaq?
Əslində, Sovet hökumətinin çoxdan qərarlaşdırdığı bu məsələnin
Kremldən gələn hüquqi təsdiqi də özünü çox gözlətmədi. 23 dekabr
1947–cü ildə SSRİ Nazirlər Sovetinin sədri İ.Stalin
“Kolxozçuların və digər azərbaycanlı əhalinin Ermənistan
SSR–dən Azərbaycan SSR–in Kür–Araz ovalığına köçürülməsi
haqqında” məşum qərarla azərbaycanlıların deportasiyasına
fətva vedi.
Beləliklə, köçürüləcək azərbaycanlılar üçün 11 maddədən ibarət
qərarın birinci maddəsi belə yazıldı:
1. 1948 – 1950 – ci illərdə 100 min kolxozçu və digər
azərbaycanlı əhali könüllülük əsasında Ermənistan SSR- dən
Azərbaycan SSR –in Kür – Araz ovalığına köçürülsün, onlardan 10 min
nəfəri – 1948 – ci ildə, 40 min nəfəri – 1949 – cu ildə və 50 min
nəfəri isə - 1950 – ci ildə”.
Bunun ardınca gələn maddələr isə əhaliyə müəyyən imtiyazların
verilməsi və hər iki respublikanın rəhbərlərinə bir ay müddətində
qərarın icrası üçün konkret tədbirlərin həyata keçirilməsi ilə
bağlı idi. Təbii ki, burada “könüllülük” ifadəsinin nə qədər gülünc
olması diqqətdən yayınmamalıdır.
Azərbaycan hökumətinin də qərara reaksiyası cəld və operativ oldu.
2 fevral 1948 – ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti
“Kolxozçuların və digər azərbaycanlı vətəndaşların
Ermənistan SSR–dən Azərbaycan SSR–in Kür-Araz ovalığına
köçürülməsinə hazırlıq tədbirləri haqqında” 84–C nömrəli
məxfi qərar imzaladı.
Bütün qərarlarda olduğu kimi 12 maddədən ibarət bu qərarın da əsas
maddəsi birincisi idi:
1. Salyan, Saatlı, Sabirabad, Əli – Bayramlı, Puşkin,
Ağcabədi və Xıllı rayonlarının rayon icraiyyə komitələrinin
sədrləri köçürüləcək kontingentlər üçün
vəzifələndirilsin...
Bu tarixi sənədi oxuyarkən qəribə hisslər keçirdim. Qərarın
ruhundan axan soyuqdanmı, yoxsa qərara imza atılan şaxtalı bir qış
gününün ayazıymıdı məni üşüdən, bilmirəm. Ürpərdim, qılınc kimi
kəsdi məni ürpərtim... Bəlkə də bu ürpərti daha çox qərarın 8–ci
maddəsindən sıçramışdı:
8. Kür – Araz ovalığının mənimsənilməsi İdarəsinə
tabşırılsın ki, Azvodproizlə birlikdə 1948–ci il mart ayının birinə
qədər Kür – Araz ovalığının mənimsənilməsinin xalq təsərrüfatı
əhəmiyyətli olması və məskunlaşma şəraiti məsələləri ilə bağlı
azərbaycan dilində sadə nəşrlər, həmçinin, köçürülənlərə dövlət
tərəfindən təyin edilmiş imtiyazları izah edən rəngli plakatları
nəşrə hazırlasın. Azərnəşr göstərilən broşur və plakatları bu ilin
1 aprelinə qədər təmin etsin.
Deməli, rəngli plakatlar yamyaşıl dağların qoynunda pərvazlanıb,
aynalı bulaqların gözündən su içən o məsum insanlara zorla bu ilan
mələyən, susuzluqdan çat vermiş bomboz çöllərdə evsiz–eşiksiz
qalmağın dərdini unutduracaqdı.
Artıq deportasiya ediləcək əhalinin təsərrüfatlarının
yerləşdirilməsi planı da əvvəlcədən hazırlanmışdı. Salyanda - 330,
Saatlıda - 140, Sabirabadda - 545, Əli – Bayramlıda - 260, Puşkində
-150, Ağcabədidə - 75, Xıllıda - 100 təsərrüfat
yerləşdiriləcəkdi.
Azərbaycanlıların Ermənistandan qovulması isə daha erkən
başlamışdı.Müxtəlif təzyiqlərə məruz qalan əhali hələ 1946–cı ildən
öz evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalır və Azərbaycanın
sərhəddə yerləşən kəndlərinə üz tuturdular.Məsələn, hələ 1946–cı
ilin dekabr ayında Ermənistanın müxtəlif rayonlarından Qazax
rayonunun kəndlərinə, həmçinin, Qazax şəhərinə 110 azərbaycanlı
ailənin gəlməsi barədə faktlar mövcuddur və belə faktlar
çoxdur.
Köçürülmə ərəfəsində Kür–Araz ovalığına daxil olmayan rayonlarda
əhalinin qəbulu qadağan edilmişdi. Zorla və həm də belə ağır həyat
şəraitinə malik olan ərazilərə sözün birbaşa mənasında sürgün
edilmiş əhali olduqca məhrumiyyətli yaşayışa dözmür və geriyə - öz
evlərinə qayıtmağa can atırdılar. Arxiv sənədlərində 1948 –
1951 ci illərdə Köçürmə İdarəsinin məlumatlarında kifayət qədər
belə məlumatlar vardır. Deportasiyaya məcbur edilən əhali arasında
bu əmrə tabe olmaq istəməyən və öz evlərini tərk eləməmək üçün
mübarizə aparanlar da vardı - Ləmbəlilər kimi.
Əslində Ləmbəli kəndi köçürülənlərin siyahısında deyildi. Lakin
Ermənistan SSR Nazirlər Sovetinin sədri S.Karapetyanın 1949–cu ildə
verdiyi qanunsuz sərəncamla Ləmbəlilər öz doğma kəndlərindən
qovuldu. Lakin onlar Gürcüstanda yaşayan azərbaycanlılara
pənah gətirsələr də burada gürcülər onları dinc buraxmır.
Gürcüstandan da qovulan Ləmbəlilər öz yurdlarına qayıtmağa cəhd
göstərsələr də Ermənistan hökuməti onları zorla Basarkeçər rayonuna
göndərir. Lakin doğma kəndə qayıtmaq ləmbəlilər üçün ölüm-dirim
mübarizəsinə çevirilir. Onlar Ləmbəliyə yaxın yerdə özlərinə
yeraltı dəyələr qazır və orada yaşamağa başlayırlar.
Nəhayət dalbadal Moskvaya ünvanlandırdıqları ərizə, məktub və
teleqramlar öz bəhrəsini verir. SSRİ Nazirlər Sovetinin sədri
G.M.Malenkov Ermənistan rəhbərliyini onlara güzəştə getməyə məcbur
edir.
Azərbaycanlıların deportasiyası ilə bağlı Azərbaycan SSR Nazirlər
Soveti yanında Köçürülmə şöbəsi yaradılır və İdarənin Ermənistan
SSR–də nümayəndəliyi təşkil edilir. Nümayəndəlik İrəvan şəhərində
fəaliyyət göstərirdi. Nümayəndəliyə işçilər isə Ermənistan SSR
K(b)P MK–nın razılığı ilə azərbaycanlılar təyin edilmışdi.
Beləliklə, 23 dekabr 1947–ci il və 10 dekabr 1948–ci il tarixli
azərbaycan xalqının böyük faciəsinə hesablanmış o qorxulu
qərarların həyata keçirilməsinə bir kölə mütiliyi və təxəyyülü ilə
daha böyük canfəşanlıqla xidmət göstərənlər özümüz idik -
Azərbaycanın o zamankı rəhbəri M.C.Bağırov və Azərbaycan SSR
Nazirlər Sovetinin sədri M.Ə.Əzizbəyov. Acınacaqlı olan budur ki,
Azərbaycanın o zamankı hakimiyyətini təmsil edənlər bir dəfə də
olsun deportasiya əleyhinə çıxmamış və milli mənafeyi əks elətdirən
hər hansı bir qərar və ya digər sənəd hazırlamamışlar. Hökumət
sanki köçürülmənin tez bir zamanda həyata keçirilməsi üçün
bir–birinin ardınca formal qərarlar qəbul edərək üst–üstə
qalaqlanmış kağız yığını ilə Moskvanın gözünə girməyə
çalışırdı.
Doğrudur, azərbaycanlı əhalinin bu acınacaqlı taleyinə xitam verən
və bu işi planlaşdıran Ermənistan və Moskva idi. Lakin onun
reallaşmasına kömək edənlər isə çox təəssüf ki, həm də sapı
özümüzdən olan baltalar oldu.Ermənistan hökuməti nəyin bahasına
olursa–olsun Moskvaya imzalatdırdığı bu siyasi qərarın həyata
keçirilməsinə çalışır, Azərbaycan hökuməti isə utancverici
canfəşanlıqla bir az da sürətləndirirdi.
Beləliklə, 130 min azərbaycanlının - yaşından, cinsindən,
sosial vəziyyətindən asılı olmayaraq məhrumiyyətlərlə dolu acı bir
həyat hekayəsi yol aldı, üzü məchula doğru.
Deportasiya olunanlar Ermənistanın Zəngibasar, Artaşed,
Vedi, Basarkeçər, Beriya, Kotayk, Eçməidzin, Noyanberyan,
Qafan,İrəvan, Stalin, Kirov, Molotov, Spandaryan, Əzizbəyov,
Ararat, Əştərək, Axta, Mikoyan, Kirovakan, Oktemberyan, Nov–Bayazid
rayonlarının – sonradan adları dəyişdirilmiş qədim Azərbaycan
torpaqlarının əsl sahibləri idi.
Planlı şəkildə aparılan köçürülmənin 1948–1953– cü
illərdə həyata keçirilən statistik göstəricisi belə idi:
1948–ci ildə - 2324 təsərrüfat və 9652 azərbaycanlı;
1949 – cu ildə – 2815 təsərrüfat və 12 855 azərbaycanlı;
1950 – ci ildə – 4070 təsərrüfat və 17 155 azərbaycanlı;
1951 – ci ildə – 1014 təsərrüfat və 3987 azərbaycanlı;
1952 – ci ildə – 859 təsərrüfat və 4328 azərbaycanlı;
1953 – cü ildə 608 təsərrüfat və 2794 azərbaycanlı.
Azərbaycanlıların Ermənistan ərazilərindən deportasiya edilməsi ilə
bağlı arxivlərimizdə nə az, nə də çox – düz 322 adda arxiv
sənədi mühafizə olunur. Əslində, Azəbaycan cəmiyyəti
bütünlüklə bu qiymətli tarıxı sənədlərdən xəbərdar olub, milli
kimliyimiz naminə gələcək üçün nəticə çıxarmalıdır. Bu ilk növbədə
bir heysiyyat məsələsi olduğu üçün yaddaşlara həkk olunmalıdır.
Düz 68 il öncə bir xalqın həyatına fitnəkarcasına müdaxilə və qəsdi
nə gizlətmək, nə də tarixdən silmək mümkündür. Axı bu hələ son
deyildi. Davamı da vardı, 40 il sonra. 1988 – ci ildən isə
azərbaycanlılar Qərbi Azərbaycan torpaqlarından tamamilə qovulub
çıxarıldılar.
Doğrudur, əlimizdə kifayət qədər haqlı olduğumuzu sübuta yetirəcək
tarixi sənədlərimiz var. Lakin təəssüf ki, inandıra biləcəyimiz,
bəlkə də daha dəqiqi inanmaq istəyən bir dünya yoxdur. Ona görə də
biz azərbaycanlılar elliklə, durmadan, yorulmadan, bütün
fürsətlərdən və təbliğat imkanlarımızdan faydalı şəkildə
yararlanmalı, Bütöv Azərbaycan naminə mübarizə aparmalıyıq. Gəlin
hamılıqla Qarabağın yanında həm də Göyçə, Zəngəzur deyək. Bütün
itirdiklərimizi qaytarmaq uğruna əlimizdə olan tarixi faktlardan,
sübutlardan ağılla, zəkayla istifadə edək və onların təbliğindən
çəkinməyək.
Yazımın əvvəlində qeyd elədiyim sənəd toplusu
“Azərbaycanlıların Ermənistan SSR – dən deportasiyası (1948
– 1953 cü illər)” adlanır. Tarixi Azərbaycan
torpaqlarından azərbaycanlıların deportasiyasını bütün çılpaqlığı
ilə özündə əks elətdirən son dərəcə qiymətli bir mənbədir. Bəlkə də
bu tarixi sənədlər düşmənlərimizin əlində olsaydı dünyanı
bütünlüklə ayağa qaldırardılar. Təəssüf ki, vaxtilə özümüzə, milli
kimliyimizə biganəliyimiz, millətimizin taleyinə, milli
dəyərlərimizə laqeyid münasibətimiz, baş verən hadisələrə vaxtında
münasibət bildirib, haqqımızı tələb etməyə məsuliyyətsiz
yanaşmağımız başımıza gələn bəlaların birinci səbəbidir. Əgər
biganə olmasaydıq, mənim bəhrələndiyim bu əsəri nə qədər böyük
dəyər kəsb etdiyini nəzərə alaraq, azərbaycanlıların milli–etnik
təmizlənməsi tarixini aydınladan bir mənbə kimi bütün mətbu
orqanlar, virtual aləm durmadan yayımlayardı – azərbaycançılıq,
dövlətçilik və insanlıq naminə. Bu toplunun müəllifini də unutmaq
günah olardı. Sənətinin həqiqi peşəkarı, yorulmaz arxivşünas –
alim, millətinin tarixinin cəfakeş təəssübkeşi, tarix elmləri
doktoru Ataxan Paşayev. Təşəkkurlər! Uzun, gərgin axtarışlarınızla
tarixin qaranlıq məqamlarına işıq saldığınıza görə.
(azvision.az)
-
Dünya10:44
Bu valideynlər bir uşağa görə 125 min manat alacaqlar
-
Region10:10
Rusiyadakı azərbaycanlılara PİS XƏBƏR - Bu sahələrdə işləmək qadağan edildi
-
Cənubi Qafqaz09:48
Rusiya bu həftə Paşinyanı devirəcək - Şok iddia
-
Hadisə09:21
Məktəb binasında yanğın
-
Sosial08:43
Azərbaycanın tanınmış professoru vəfat etdi - FOTO
-
Magazin208:36
Kristofer Nolan cəngavər olacaq, xanımı isə... - FOTO
-
Ekologiya07:17
Bu günə olan hava PROQNOZU - 20 dərəcə isti
-
Magazin206:16
Leonardo Di Kaprio ilə sevgilisi arasında NƏ BAŞ VERİR?