Rusiyanı 2026-cı ildə gözləyən aqibət: Qəfil çökə bilər - Putin hansı addımı atacaq?

Rusiya iqtisadiyyatı Ukraynanın tammiqyaslı işğalından bəri ən pis vəziyyətdədir. Bunun səbəbi neft gəlirlərinin kəskin şəkildə azalması və ehtiyatların tükənməsidir. ABŞ prezidenti Donald Trampın Rusiyanın müharibədə "üstünlüyü" barədə iddialarına baxmayaraq, iqtisadçılar gələn ilin əvvəlində Moskvada bank böhranı və tənəzzül proqnozlaşdırırlar.

Publika.az xəbər verir ki, bu barədə “The Washington Post” nəşrinin təhlili yazısında bildirilir.

“Yeni sanksiyalar korporativ gəlirlərə və dövlət büdcəsinə getdikcə daha çox təsir göstərməyə başlamazdan əvvəl belə, Rusiya iqtisadiyyatı artıq tənəzzülə doğru gedirdi. Mərkəzi Bank, hökumət müharibənin ilk üç ilini yüksək hərbi xərclərə sərf etdikdən və korporativ kreditləşmə bumunu stimullaşdırdıqdan, sanksiyalar səbəbindən idxal qiymətləri kəskin şəkildə artdıqdan sonra sürətlə artan inflyasiyanın qarşısını almaq üçün faiz dərəcələrini rekord həddə - 20%-dən çox artırmağa məcbur oldu", - məqalədə deyilir.

Bildirilir ki, yüksək faiz dərəcələri - hazırda 16%-ə düşüb - inflyasiyanı cilovlamağa başlasa da, hələ də korporativ mənfəətə və nağd pul ehtiyatlarına mənfi təsir göstərir. Nəticədə, investisiyalar dayanıb, bəzi sektorlarda istehsal kəskin şəkildə aşağı düşüb və iqtisadiyyatda borc defoltları əhəmiyyətli dərəcədə artıb.

Analitiklər hesablayırlar ki, Kreml son üç ildə hərbi xərclərin kəskin artmasına səbəb olan valyuta ehtiyatlarının və borclarının böyük hissəsini artıq xərcləyib. Vəziyyət 2025-ci ilin oktyabrında tətbiq edilən ABŞ-ın neft sektoruna qarşı yeni, sərt sanksiyaları ilə daha da pisləşir.

Almaniya Beynəlxalq və Təhlükəsizlik Məsələləri İnstitutunun iqtisadçısı Yanis Kluge qeyd edir ki, Rusiya iqtisadiyyatını dəstəkləyən amillər yoxa çıxıb. O bildirir ki, "Rusiya hazırda müharibənin başlanğıcından bəri ən pis vəziyyətdədir".

Dövlət şirkətləri olan “Rosneft” və “Lukoil”a qarşı sanksiyalar Moskvanı nefti böyük endirimlə satmağa məcbur edir. “Urals” xam neftinin qiyməti ilkin 2025-ci il büdcəsində proqnozlaşdırılan 69 dollardan xeyli aşağı, barel üçün 35 dollara düşüb.

“Reuters” agentliyinin məlumatına görə, Rusiyanın neft və qaz gəlirləri 2025-ci ilin dekabr ayında ötən illə müqayisədə 49% azalacaq. Bu, təkcə bu ilin ilk üç rübündə 149 milyard dollara çatan rekord hərbi xərclər fonunda büdcə kəsirini daha da dərinləşdirəcək.

Ekspertlər "sistemli bankçılıq böhranı" barədə xəbərdarlıq edirlər. Səbəb müharibəni maliyyələşdirmək üçün şişirdilmiş korporativ kredit köpüyü ola bilər. Rusiya Mərkəzi Bankının rəsmi statistikası problemli kreditlərin payının 5% olduğunu göstərir, lakin bu rəqəmlərə qaydaların yumşaldıldığı müdafiə sektoru daxil deyil.

Rusiya Mərkəzi Bankının məlumatlarının təhlilinə görə, müdafiə sektoruna verilən kreditlər ümumi korporativ rubl kreditlərinin təxminən dörddə birini təşkil edir və 202 milyard dolları keçib. Rusiya Sənayeçi və Sahibkarlar Birliyinin sədri Aleksandr Şoxin bir çox şirkətin defoltdan əvvəlki vəziyyətdə olduğunu etiraf edib.

"Hətta rəsmi məlumatlara əsaslanaraq, Kremllə əlaqəli bir beyin mərkəzi olan Makroiqtisadi Təhlil və Qısamüddətli Proqnozlaşdırma Mərkəzi bu ay bildirib ki, pis kreditlər artmağa davam edərsə və əmanətçilər kütləvi şəkildə vəsaitlərini geri çəkməyə başlayarsa, Rusiya oktyabr ayına qədər sistemli bank böhranı ilə üzləşə bilər", - məqalədə vurğulanır.

Maliyyə problemləri Kremlin əsas xəzinəsinə zərbə vurub. Avropa bazarını itirən “Qazprom” ötən il 12,9 milyard dollar xalis zərər qeydə alıb. Onun nağd pul ehtiyatları 27 milyard dollardan (2022-ci ilin əvvəlində) 6-8 milyard dollara düşüb. “Rosneft”in 2025-ci ilin ilk üç rübündə xalis mənfəəti 70% azalaraq 3,6 milyard dollara düşüb.

Rusiyanın iqtisadi çətinlikləri əhalinin daha geniş təbəqələrinə yayılmağa başlayır. Rusiyanın dövlət bankı “Sberbank”ın son hesabatına görə, istehlakçılar kəmərlərini sıxmağa başlayıblar, dekabrın əvvəlində əvvəlki illə müqayisədə geyim xərclərini 8,7%, ev əşyalarına 8,8%, sağlamlıq və gözəlliyə isə 5,9% azaldıblar.

“Rosstat”ın məlumatına görə, oktyabr ayında ödənilməmiş əmək haqqının ümumi məbləği 2024-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə təxminən üç dəfə artaraq 27 milyon dollardan çox olub. Hərbi zavodlardan gələn güclü tələbata baxmayaraq, Rusiyanın metallurgiya sektoru tənəzzüldədir.

Eyni zamanda, Rusiya elitasının nümayəndələri iqtisadi problemlərin sosial iğtişaşlara və ya Vladimir Putinin planlarında dəyişiklik yaradacağına şübhə ilə yanaşırlar, baxmayaraq ki, onlar 2026-cı ilin "hərbi əməliyyatın ilk çətin ili" olacağını etiraf edirlər.

Tural