14 yaşında ərə verildi, 15 yaşında boşandı: Azyaşlı qızların HEKAYƏLƏRİ

Hər il dünyada 12 milyondan çox azyaşlı qız ərə verilir və ya qeyri-rəsmi birliyə daxil olur. Ən yüksək uşaq nikahları hal-hazırda Sahara-altı Afrikadadır.

Publika.az xəbər verir ki, CNN jurnalistləri “Plan İnternational” beynəlxalq təşkilatından uşaq nikahları ( The 2025 State of World's Girls) haqqında eksklüziv hesabat alıblar.

Hesabatın müəllifləri Latın Amerikası, Yaxın Şərq, Afrika və Asiyada uşaq nikahlarının yüksək olduğu 15 ölkədəki vəziyyəti təhlil ediblər.

Araşdırma nə göstərir?

Hesabatda deyilir ki, uşaq nikahını qadağan edən qanunların mövcud olmasına baxmayaraq, bir çox ölkələrdə hakimiyyət orqanları onları tətbiq etmir.

Tədqiqatçılar yetkinlik yaşına çatmadan ərə verilmiş 250-dən çox qızla (hazırda 15-24 yaş arasında), həmçinin uşaq nikahına qarşı çıxan 240-dan çox fəaldan müsahibə götürüblər.

Məlum olub ki, qızların xeyli hissəsi yaşlı kişilərin nəzarətindədir, zorakılıqla üzləşir, oxumur, işləmirlər.

Onların bir çoxu gənc yaşda ana olub və öz həyatlarında, xüsusən də cinsi və reproduktiv sağlamlıq məsələlərində minimal sərbəstliyə malikdirlər.

Araşdırmanın nəticələri göstərir:

45%-i özündən ən azı 5 yaş böyük kişi ilə evlidir;

35%-i evləndikdən sonra məktəbi tərk edib;

25%-i evlilik qərarında söz sahibi olmayıb;

10%-dən çoxu intim partnyor tərəfindən zorakılığa məruz qaldığını bildirib, lakin real rəqəm daha çox ola bilər;

zorakılıqdan sağ çıxanların 85%-i özündən ən azı 5 yaş böyük kişilərlə evlənib.

Qızların hekayələri

Banqladeşdən olan indi 17 yaşlı Rehana deyir: "Evlənəndə çox qorxdum. Cəmi 14 yaşım var idi".

Rehana uşaq ikən oxumağı çox sevirdi, biznes qurmaq arzusunda idi və nüfuzlu bir ailədən olan oğlandan evlilik təklifi alana qədər valideynləri bu fikri dəstəklədilər.

17 yaşlı bəyin ailəsi söz verib ki, qızın təhsil haqqını ödəyəcək və ona baxacaq.

Ancaq evlilik tez bir zamanda daimi təzyiq və zorakılığa çevrilib, buna görə də Rehana 15 yaşında boşanıb.

Zambiyadan olan 19 yaşlı Diana kasıb ailədə böyüyüb və tez-tez ac qalıb.

16 yaşında 20 yaşlı Yakobla tanış olub. Ona hədiyyələr və pullar verib və qız onunla yaşamağa razı olub.

Tezliklə hamilə qalıb və öz kəndlərinə köçüb, valideynlərinə xalasının yanına getdiyini söyləyib.

"Qorxurdum ki, valideynlərim hamiləlikdən xəbər tutsa, məni öldürəcəklər", - Diana deyib.

Zambiyada 18 yaşdan kiçik nikahlar qanunla qadağandır, lakin Diana kimi qeyri-rəsmi birliklər qanunla tənzimlənmir.

Ekvadordan olan18 yaşlı Cen xatırlayır: "Mən uşaq idim. Həyat haqqında heç nə bilmirdim".

O, əri Yan ilə 5 il əvvəl tanış olub: onun 13, Yanın isə 20 yaşı olub.

Qızın dediyinə görə, yaşlı oğlan mehriban idi və ona çox diqqət yetirirdi.

"O, həmişə məni dəstəklədi, sərbəst ünsiyyət qurduq. O, aqressiv deyildi, mehriban idi və hələ də elədir", Cen deyib.

Cen dostlarına İan haqqında danışıb, amma valideynlərinə deyil: "Onlar onu sevmirdilər, çünki məndən böyük idi, ona görə də yalnız dostlarıma dedim".

İki il sonra onlar birlikdə yaşamağa başlayıblar və onların icması bu birliyi faktiki olaraq nikah kimi tanıyıb.

Niyə uşaq evliliyi mövcuddur?

Analitiklərin fikrincə, uşaq nikahlarının ən çox yayılmış səbəbləri iqtisadi çətinliklər, mədəni normalar və ailə təzyiqləridir.

Eyni zamanda, bir çox hallarda qızlar özləri də yaşlı kişiyə məcburi ərə getməmək üçün evdən qaçırlar. Bir çox ölkələrdə kontrasepsiyaya çıxış və öz seçimlərinə nəzarətlə bağlı problemlər də var ki, bu da qızları erkən nikaha sövq edir.

UNİCEF-in məlumatına görə, dünyada uşaq nikahlarının sayı getdikcə azalır. Əvvəllər 20-24 yaşlı hər üç qadından biri uşaq ikən ailə qurduğunu bildirsə də, 2021-ci ildə bu rəqəm beşdə birə qədər azalıb.

Ən böyük irəliləyiş Cənubi Asiyada, xüsusən də Hindistanda qızların təhsilinə qoyulan sərmayələr və uşaq nikahlarının zərərləri haqqında artan məlumatlılıq sayəsində müşahidə olunub.

Bununla belə, sub-Sahara Afrikasında dərəcələr ən yüksək olaraq qalır.

UNICEF-in Uşaqların Müdafiəsi üzrə Baş Məsləhətçisi Veronika Kamanqa CNN-ə bildirib ki, Rehana, Diana və Cenin hekayələri daha geniş problemi əks etdirir.

Hüquq müdafiəçisi vurğulayır ki, uşaq nikahları zorakılıq, iqtisadi zəiflik, məktəbdən yayınma, yeniyetmələrin hamiləliyi və psixi sağlamlıq problemləri risklərini artırır.

"Qanunlar kifayət deyil. Tətbiq etmədən, hesabatlılıqdan və daha geniş sosial dəyişikliklər olmadan, uşaq nikahı reallıq olaraq qalır. Biz bilirik nə lazımdır: qızları məktəbdə saxlamaq, ailələrə iqtisadi dəstək vermək, uşaq nikahını qadağan edən qanunları tətbiq etmək və zərərli sosial normaları dəyişdirmək üçün icmalarla işləmək", - UNICEF nümayəndəsi bildirib.

Tural