Bilgi.az
O bədəvi oğlu: Müəmmər Qəzzafinin gerçək bioqrafiyası
(Yazının əvvəli ilə burada tanış olun: Qəzzafi və beynəlxalq neft şirkətləri – Bir qətlin tarixçəsi http://publika.az/p/11908)
Ərəb Şərqində az-az liderlər olub ki, Liviya inqilabının rəhbəri, polkovnik Məhəmməd Salim bən Xalid bən Muhəmməd Əbu Mənyar Əl-Qəzzafi kimi haqqında ziddiyyətli xəbərlər yayılsın. Bəziləri onu görkəmli şəxsiyyət, bir başqaları isə dəlisov siyasi populist adlandırmışlar.
Bəs, əsl həqiqətdə Müəmmər Qəzzafi kimdir, nəyə görə Qərb ölkələri bu liderin əleyhinə qalxmışdılar. Məhz bu suallara kitabımızda cavab axtaracağıq.
Bu bədəvi oğlu Liviyada özlərini evlərindəki kimi hiss edən amerikan, ingilis, fransız və italyan müstəmləkəçiləri tərəfindən etibarlı mühafizə olunan, monarxiya rejiminə qarşı üsyan hazırlayan və onu həyata keçirənlərdən biri olmuşdu.
M.Qəzzafi 1969-cu ildə devrilmiş, "despotizm xarabalıqları üzərində", orta əsr qalıqlarının yükü altında batıb qalmış, sonradan camahiriyyə adlandırdığı vətənini kütlələrin azad, müstəqil, çiçəkləyən bir dövlətinə çevirməyə and içmişdi.
O, öz uşaqlıq və gənclik illərini xatırlayarkən qeyd edirdi:
-Mən müasir dövrün zəhərli ənənələrinə yoluxma-muş təmiz bir mühitdə böyümüşəm. Xalqımın müs-təmləkə zülmü altında yaşadığı şəraiti, keçirdiyi məşəqqətləri dərk etmişəm. Bizim cəmiyyətdə gənclər yaşlı insanlara hörmətlə yanaşırdı; biz xeyir və şəri ayırd etməyi bacarırdıq.
M.Qəzzafi 1942-ci ildə Liviyanın keçmiş paytaxt şəhərləri Tripoli və Benqazi arasında, demək olar ki, onların ortasında yerləşən, Aralıq dənizi sahilindəki kiçik Sirt kəndindən 30 km cənubda bir bədəvi köçündə dünyaya göz açmışdı. Gələcək Liviya liderinin uşaqlıq illəri burada, kristal təmiz havası və nağıllı ilğımı ilə, səssiz sakitliyi, eləcə də qəddar küləkləri və xışıltılı qumları ilə dolu olan səhrada keçmişdi. Babası ona italyan müstəmləkəçilərilə döyüşlərdən, atası və anası bədəvi həyatına aid tarix-çələrdən danışmışdı; o isə həmyaşıdları ilə əks-sədası bədəvi çadırlarına qədər gəlib çatan "müharibə" oyunu oynamışdı.
Gələcək Liviya liderinin anadan olduğu 1942-ci ildə Afrikanın şimalında ingilislərə qarşı döyüş aparan italyan-alman qoşunları Benqazi və Tobruk şəhərlərini zəbt edərək Misirə doğru hərəkətə keçdilər. Yalnız İsgəndəriyyədən 100 km aralıda - Əl-Alameyndə ciddi məğlubiyyətə uğradıqdan sonra faşistlərin qarşısı alındı. Onlar qərb istiqamətində geri çəkilməyə başladılar. 1943-cü ildə Liviya faşist qoşunlarından təmizləndi. İkinci Dünya Müharibəsi illərində Liviya ərazisində 127 döyüş baş verib, ölkənin kənd və şəhərləri 3128 dəfə bombardmana məruz qalıb, faşistlər çıxıb gedəndən sonra torpaqlardan 100 min mina çıxarılıb.
Liviyadakı italyan və alman korpuslarını darma-dağın edən müttəfiq qoşunlarının özləri isə bu ölkə-dən çıxmağa tələsmirdilər. İngilislər Tripolitaniya və Kirenaika, fransızlar isə Fetstsan üzərində nəzarəti ələ keçirdilər. Oraya – sahilboyuna və səhraya, "Livi-ya tortunun" bölüşdürülməsinə şərik ola bilməyən daha bir müttəfiq – Amerika Birləşmiş Ştatları da can atırdı. Bütün bu beynəlxalq oyunçuların xeyir-duası ilə oyuncaq monarxiya rejimi Liviyada yaradıl-dı. Lakin bu oyuncaq monarxiya rejiminin ömrü çöx sürmədi.
1969-cu il sentyabrın 1-də səhər tezdən Qəddafinin başçılığı ilə, üsyana hazırlıq ərəfəsində yaradılmış, tərkibində 12 zabitin olduğu İnqilabi Komandanlıq Şurasının (İKŞ) rəhbərliyi altında silahlı dəstələr eyni vaxtda Benqazi, Tripoli və ölkənin digər şəhərlərinə irəliləməyə başladılar. Onlar tez bir zamanda əsas dövlət və hərbi obyektlər üzərində nəzarəti ələ keçirdilər. Amerika bazalarının bütün girişləri əvvəlcədən bağlanılmışdı.
Həmin gün radio ilə çıxış edən Qəzzafi ölkədə monarxiyanın devrildiyini elan etdi.
-İnqilab, - o, bildirdi, - bütün vətəndaşlara azadlıq, birlik, sosial ədalət və bərabərhüquqluluq prinsipləri əsasında rəhbərlik edəcək.
Həmin vaxt məlumat verildi ki, ali hakimiyyəti müvəqqəti olaraq İKŞ həyata keçirəcək. Lakin onun say və ad tərkibi uzun müddət bildirilmədi. Həmçinin bu ali hakimiyyət orqanına kimin başçılıq etdiyi də heç kəsə bəlli deyildi.
Yalnız çevrilişdən iki həftə sonra 27 yaşlı Müəm-mər Qəzzafi rəhbər və İKŞ-nin sədri elan edildi. Eyni zamanda ona polkovnik rütbəsi verilməsi xəbəri də yayıldı.
İKŞ-nin digər üzvləri isə yalnız 1970-ci il yanvarın 10-da elan olundu. Hələ yeni rejimin möhkəmlənmədiyi və digər rəhbərlərin adlarının açıqlanmadığı bir neçə həftə ərzində Liviyada akkreditə olunmuş diplomatlar, jurnalistlər, həmçinin xarici ölkələrin işgüzar və hərbi dairələrinin nümayəndələri çevrilişin təşkilatçıları barədə "həqiqi fatehlər" kimi ifadələr (bir-birindən fantastik) və ən müxtəlif variantlar irəli sürürdülər. Rusların, MKİ-nin, nasirçilərin adlarını hallandırırdılar…
Burada o da qeyd olunmalıdır ki, Vaşinqton və onun müttəfiqləri Qəzzafi və onun silahdaşlarını uzunmüddətli ciddi proqrama, ölkə daxilində geniş sosial bazaya, eləcə də ərəb dünyasında siyasi nüfuza malik olmayan əyalət zabitləri kimi görürdülər. ABŞ və İngiltərə hərbi və siyasi iştirakları ilə Liviyada keçici müvəqqəti amillərdən istifadə edərək təcrü-bəsiz, gənc ölkə rəhbərlərinə təzyiq göstərmək niyyə-tində idilər. Bu əsasla da onlar sonradan həmin rəhbərlərlə "ümumi dil" tapmağa ümid edirdilər.
Lakin onların bu düşündükləri öz yerini tutmadı. Liviya çevrilişinin antiimperialist istiqaməti artıq yeni rejimin mövcudluğunun elə ilk aylarında özünü olduqca qabarıq göstərdi.
BMT Baş Məclisinin 1969-cu il oktyabrın 7-də keçirilən 24-cü sessiyasında Liviyanın daimi nümayəndəsi öz torpaqlarından bütün xarici ölkə bazalarının çıxarılması barədə liviyalıların məqsəd-lərini bəyan etdi. Bunun ardınca Liviya rəhbərliyi mövcud müqavilələrin ləğv edilməsi barədə ABŞ və İngiltərə səfirlərini məlumatlandırdı.
Demək olar ki, elə eyni vaxtda ölkə iqtisadiyyatının mövqeyinə xarici kapitalın hücumu başladı.Liviya çevrilişi ilkin yekunları və yaxın vəzifələri ilə, həmçinin 1969-cu il dekabrın 11-də elan edilmiş Müvəqqəti konstitusiya bəyannaməsi ilə daha da möhkəmləndi. İslam rəsmi dövlət dini elan edildi. İnqilabın ən başlıca məqsədlərindən biri "din, mənə-viyyat və vətənpərvərlik" əsasında sosializm qurulmasından ibarət idi. Qəzzafi və onun silahdaşları göstərilən məqsədə "sosial ədalətin təmin edilməsi, istehsalın yüksək səviyyəsi, bütün növ istismarın aradan qaldırılması və milli sərvətlərin ədalətli bölüş-dürülməsi" yolu ilə çatmaq niyyətində idilər.
İnqilabi Komandanlıq Şurası Nazirlər Kabinetini təyin etmək, müharibə elan etmək və müqavilələr bağlamaq, qanuni gücə malik dekretlər nəşr etmək hüququ olan cəmiyyətin siyasi təşkilatının əsas iş funksiyalarını paylaşırdı. Həmin funksiyalar dövlətin daxili aləmi və xarici siyasətinin əsas aspektləri idi. İKŞ-nin sədri Qəzzafi Liviya Ərəb Respublikasının başçısı təyin edildi...
:Adıgözəl Məmmədov
-
Sosial22:50
Əhaliyə ŞAD XƏBƏR: pensiya və müavinətlər artırıla bilər - VİDEO
-
İdman22:24
UEFA-dan Avro-2024-lə bağlı YENİLİK - Yekun qərar bu tarixdə veriləcək
-
Magazin222:00
Sevgilisi məşhur aktrisanı döydü: "Aylarla..."
-
Sosial21:36
Daxili İşlər Nazirliyi əhaliyə ÇAĞIRIŞ ETDİ
-
İnanc21:24
Ramazanın 19-cu gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
Sosial20:24
Şahmar Hüseynova yeni VƏZİFƏ VERİLDİ - FOTO
-
Maraq dünyası20:15
"Tarqovı"da çiy ətdən libas geyinən qızdan QƏRİBƏ HƏRƏKƏTLƏR - VİDEO
-
Art19:36
Azərbaycan və Türkiyə birgə film çəkəcəklər - ADI AÇIQLANDI