Suriyada azərbaycanlılar azərbaycanlılara qarşı vuruşur - YENİ FAKTLAR

Onlar 1922-1930-cı illərdəki kommunistlərə bənzəyirlər. O zaman da kommunistlər fanatiklər idi. Biri var Stalin, biri də var Brejnev dövrü. Brejnevin dövründə heç b ir kommunist qalmamışdı. İndi dindarlar da həqiqi mənada fanatiklərdir. Mən azərbaycanlıl

Konfliktoloq, siyasi İslamın araşdırmaçılarından olan Arif Yunusun Publika.Az –a müsahibəsi

“Azərbaycanda İslam inqilabı gözlənilmir, lakin terror mümkündür”

-Son günlər dini radikallığın aktivləşməsi prosesi müşahidə olunur. Bunun Azərbaycan üçün hansı təhlükəsini görürsünüz?

-Əgər təhlükə dünyəvi hakimiyyətdən gedirsə, Azərbaycanda islam inqilabının baş verəcəyinə inanmıram. Yaxın 20-25 il ərzində Azərbaycanda heç bir İslam inqilabının olmasından söhbət gedə bilməz. Çünki bizdə sovet dövrü var idi, lakin Ərəb dünyası və İran belə bir dövr yaşamayıb. Sovetlərin təsiri ilə bizdə ateist cəmiyyət yarandı. Bu da Azərbaycanın siyasi arenası əsasən bu ateist nəslin əlindədir. Düzdür, indi gənc nəsil yetişir, gənc dindarlar da var və onlar aktivləşiblər. Lakin onların o qədər də çox deyil. Azərbaycan əhalisinin rəsmi olaraq 96 faizi özlərini müsəlman adlandırsa da, onlar həqiqi dindar deyil. Sadəcə olaraq anadangəlmə müsəlmandırlar. Söhbət dindarlardan gedirsə, həmin 96 faizin 20-22 faizi həqiqi mənada dindardır, yəni məscidə gedir, namaz qılır, qaydalara əməl edir.

Digər tərəfdən dindar təbəqə də proseslərə eyni mövqedən yanaşmırlar. Onlar özlərində 3 hissəyə bölünüblər: şiələr, sünnilər və nurçular. Şiələr öz daxillərində, sünnilər də öz daxillərində iki hissəyə bölünüblər. Yəni İrandan fərqli olaraq Azərbaycanda dindar təbəqə vahid, xarizmatik birlik deyil. İnanmıram ki, yaxın vaxtlarda belə bir birlik olsun.

-Terror aktları kimi bir təhlükə necə, ola bilərmi?

-Bu, mümkündür. Ümumiyyətlə, terror aktları hər zaman mümkündür, lakin buna da o qədər inanmıram.

“Biz cəmiyyət olaraq dindarlardan qorxuruq”

-Ümumiyyətlə, Azərbaycanda radikallığın artma səbəbi nədir?

-Biz cəmiyyət olaraq bir çox şeyi doğru-düzgün başa düşmürük. Artıq sovet dövrü, yəni ateist dövrü bitib. Anlamalıyıq ki, dinin rolu artacaq, aktivləşəcək. Lakin bu o demək deyil ki, biz dindarlara bir mövqedən-mənfi olaraq yanaşmalıyıq və onlardan qorxmalıyıq. Əfsus ki, din və dindarlarla bağlı cəmiyyətin birliyi yoxdur. Bu gün cəmiyyət olaraq dindar dedikdə qorxuruq, hesab edirik ki, vəhhabilər dağıdacaq, bombalayacaq. Hərçənd ki, onlar vəhhabi deyil, sələfilərdir. Daha çox da özlərini müsəlman adlandırırlar. Biz qorxuruq, lakin problemlə məşğul olmuruq. Bilmirik ki, Azərbaycanda sələfilər-mən onlara vəhhabi deməkdən imtina edirəm- kimlərdir? Bilmirik ki, onlar radikal deyillər. Düzdür, partiyalarda, digər birliklərdə radikalların da olduğu kimi onların da arasında radikal fikirlilər var, lakin bu 1-2 faizdən çox deyil. Onlar adətən başını aşağı salıb yaşayan insanlardır. Deyirlər ki, mənim evim, işim var, ibadətimi edirəm, siyasət mənlik deyil. Lakin biz görürük ki, rayonlarda, xüsusilə Şimalı bölgələrində onlara qarşı təzyiqlər edilir. Beləliklə də, dünən adi bir şəxs, siyasətdən uzaq olan dindar bu təzyiqlərin qarşısında radikal mövqeyə keçir. “Sən mənə, mən də sənən” mövqeyini tutur.

Bu gün ölkədə sələfilərə qarşı bütün mediada mənfi fikir var. Lakin buna baxmayaraq onların nüfuzları artır. Maraqlıdır ki, buna səbəb nədir. Əgər bir qrup, partiya, yaxud təşkilat haqqında yaxşı yazılırsa, artan nüfuzun səbəbini anlamaq mümkündür. Bəs bunlara qarşı mənfi yazıların kifayət qədər yayımlandığı bir vaxtda nə üçün nüfuzları artıq, bunu anlamaq çətindir. Deməli Azərbaycanda dindarlar məcburi radikallaşdırırılır. Bununla yanaşı, Azərbaycan dindar faktorundan Qərblə oyunlarda istifadə edir. Avropada “bir tərəfdən Rusiya, bir tərəfdən İran, digər tərəfdən də bu terroristlər, dünyəviliyə təhlükə var” deyilirsə, islam ölkələrində Avropadakı islamafobiyadan danışılır. Bu doğru deyil. Radikallığın olması dindarlara qarşı təzyiqdən doğrur.
başa düşməliyik ki, dindarlara bir prizmadan baxmamalıyıq. Dindarlar radikal deyil, sadəcə siyasət düzgün aparılmır, bunun da nəticəsində radikallıq yaranır. Bizdə dialoq mədəniyyəti yoxdur. İstənilən ölkədə əgər hakimiyyət varsa, narazılar da var. Narazılarla dialoq aparıb problemi münaqişəsiz, dillə həll etmək olar. Amma təəssüf ki, bizdə hər zaman bu baş vermir.

“Azərbaycanlı şiələr İrana gedərək Suriyaya keçir və Əsədin tərəfdarı olaraq vuruşurlar”

-Baş verənlərin fonunda Suriyaya gedənlər də hər gün artmaqdadır. Onları başqa bir torpaqda başqalarının müharibəsinə qatılmağa nə vadar edir?

-II Dünya Müharibəsindən öncə kommunistlərlə faşistlər arasında müharibə gedirdi. O vaxt kommunistlər, yaxud faşistlər könüllü olaraq müharibədə vuruşmağa gedirdilər. O vaxt ideologiya var idi, kimi kommunistlərə, kimi də faşistlərə inanırdı və onların tərəfindən vuruşurdu. İndi Suriyada eyni mənzərədir. Burda ideologiya gedir. Oradakı vuruşan azərbaycanlılar da iki məzhəbin mənsublarıdır. Gedənlərin əksəriyyəti sələfilərdir. Yəni Əsədin düşmənləridir. Elə azərbaycanlılar da var ki, onlar radiakl şiələrdir. Onlar da İrana gedərək Suriyaya keçirlər və Əsədin tərəfdarı olaraq vuruşurlar. Suriyadakı müharibədə hər iki cəbhədə azərbaycanlılar var.

-Deməli ,təkcə sələfilər deyil vuruşanlar.

-Bu, dəqiq belədir. Yanvar ayında Suriyadan iki şiə cəsədi gəldi. Məndə olan məlumata görə, yanvar ayında Suriyada 17 sələfi, iki şiə azərbaycanlısı öldürülüb.

“Suriyaya gedənlər 1922-1930-cı illərdəki kommunistlərə bənzəyirlər”

-İddialar var ki, Suriyaya gedənlər pul qarşılığında vuruşurlar?

-Bunu kim deyirsə, görünür anlamır. Mən bunu anlayıram və belə olmadığını deyirəm. Bizdə sovet şüuru hələ də qalıb. Misal üçün, siz Suriyaya gedib döyüşməzsiniz. Çünki dindar deyilsiniz. Mən də dindar deyiləm. Dindar həqiqi mənada inanır ki, öləndən sonra cənnətə düşəcək. Siz buna tam inanmırsınız. Desəniz ki, inanıram, lakin döyüş məsələsi gələndə bunu etməzsiniz. Mən də siz də, hər ikimiz qorxuruq. Ora gedənlərsə əsil fanatiklərdir. Onlar 1922-1930-cı illərdəki kommunistlərə bənzəyirlər. O zaman da kommunistlər fanatiklər idi. Biri var Stalin, biri də var Brejnev dövrü. Brejnevin dövründə heç b ir kommunist qalmamışdı. İndi dindarlar da həqiqi mənada fanatiklərdir. Mən azərbaycanlıların Suriyaya gedib vuruşmasının yaxşı, ya pis olduğunu demirəm. Sadəcə, onlara ora getməyə vadar edən səbəbləri izah edirəm. Burda əsas amil inancdır.

-Maraqlıdır ki, Suriyaya gedənlər bunu necə edir? Hansı ki, siz deyirsiniz şiələr İrandan gedirlər. Sələfilərin də Türkiyədən getdikləri deyilir. Yəqin ki, bunların hansısa vasitəçiləri olmamış deyil.

-Əlbəttə, onların öz şəbəkələri var. Öz internet saytları, tanışları var. Adi halda azərbaycanlı miqrant Rusiyaya gedərkən belə tanışı, yaxud dostunu yanına gedir. Bu da belədir. İdeologiya var və Suriyaya kimlərinsə yanına yollanırlar.

“Mümkündür ki, onlar “biz bir gün qayıdacağıq” deyiblər”

-Belə fikirlər də var ki, oradakı azərbaycanlılar Suriya prosesləri bitdikdən sonra Azərbaycana gəlib həmin savaşı davam etdirəcəklər. Bunu Qərb mediası da iddia edir.

-Bu, inandırıcı deyil. Çünki mən belə bir fətva ilə rastlaşmamışam. Onların saytlarını, videolarını izləyirəm. Mümkündür ki, onlar “biz bir gün qayıdacağıq” deyiblər. Lakin biz də “bir gün Qarabağı alacağıq, inşallah” deyirik. Bu hələ sözdür. Digər tərəfdən bunu istər “Vaşinqton Post”, istər “Nyu-York Tayms”, istərsə də Azərbaycan saytları yazsın, bu o demək deyil ki, onların belə bir məqsədi var. Misal üçün, bu günlərdə “Meşə qardaşları” və “Ceyşullah” qruplaşmalarının təhdid bəyanatları yayıldı. Lakin mən onu oxuyanda anladım ki, bunu onlar yazmayıblar. Çünki dindarların leksikonu ilə ateistlərin leksikonu arasında fərq var. Güman ki, bu da hansısa prosesin tərkib hissəsidir.

Halbuki onlar heç nədən qorxmurlar və heç nəyi gizlətmirlər. Mən belə məsələləri bir qədər inandırıcı görmürəm.

Asif Nərimanlı