"Səkinə dayıqızı nay-nay", "Ay xalam qızı..." - Azərbaycanda bu mahnılar qadağan ediləcək?

Musiqinin insan psixologiyasına, onun dünyagörüşünə, mənəvi dünyasının formalaşmasına təsiri olduqca böyükdür. Xüsusən də yetkinlik dövründə olan gənclər mahnıların, musiqilərin təsirinə daha tez düşür. Araşdırmalara görə, musiqi beyində dopamin adlanan kimyəvi maddənin yaranmasına səbəb olur. Bu maddə sayəsində narahatlıq aradan qalxır, stress azalır və əhval-ruhiyyə yüksəlir.

Lakin musiqilər hər insanda müxtəlif təsir gücünə malikdir. Musiqinin insanı depressiyadan xilas etdiyini desələr də, bəzən əksinə də olur. Gənclər yanlış musiqi seçimi ilə nəinki dincəlir, olan-qalan əsəblərini də bu musiqilərə qurban verirlər.

Qısası mahnıların, musiqilərin insan həyatına təsirsiz ötüşmədiyini deyə bilərik.

İndi isə qayıdaq Milli Məclisin qərarı ilə təsdiqlənən qohum evliliklərinin qadağa məsələsinə. Bu qərardan sonra Azərbaycanda qohum evlilikləri rəsmən qadağan edildi. Yəni əmioğlu-əmiqızı, bibiqızı-dayıoğlu, xalaoğlu-xalaqızı və s. ailə qura bilməz. Bəs bu gənclər arasında sevgi-məhəbbətin yaranmasına səbəb olan amillər necə olacaq? Məsələn, ölkəmizdə gəncləri bu izdivaca ruhlandıran nə qədər mahnılarımız, musiqilərimiz, şerlərimiz var. Toylarımızın, şənliklərimizin məşhur mahnılarından sayılan "Qonşumuzda bir quyu var, əmi qızı", "Səkinə dayıqızı nay-nay", "Ay xalam qızı" və sair. Hələ son aylarda bütün sosial şəbəkələrdə trend olan - Ay getdi batan yerə,

Mələklər yatan yerə.

Əmiqızı qurban olsun

Əmioğlu yatan yerə - mahnısını demirik.

Bəs bu mahnıların, musiqilərin, aqibəti necə olacaq? Həmin mahnılar efirlərdən, toylardan yığışdırılacaqmı?

Mövzu ilə bağlı Publika.az-a danışan millət vəkili Fazil Mustafa bildirdi ki, bu qanunların mahnılarla elə bir əlaqəsi yoxdur:

“Bu, mahnıdır, xalq yaradıcılığıdır, yüzlərlə belə mahnılarımız var. Onda gərək “Samovara od salmışam. Yarım gedib tək qalmışam”- mahnısını dinləyən gedib intihar eləsin. Axı belə halların qarşısını almaq üçün mahnını ləğv etmirlər.

Burada sadəcə təbliğat aparılmalıdır, maarifləndirici işlər görülməlidir və insanları bu istiqamətdə daha çox hazırlamaq lazımdır ki, hər hansı bir şəkildə insanlar arasında mənfi ənənə davam etməsin, əsas budur. Ona görə də, biz daha çox buna diqqət yönəltməliyik. Yoxsa mahnıların bununla əlaqələndirilməsini doğru hesab etmirəm”.

Şair-yazıçı, kinodramaturq, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Yaradıcılıq məsələləri üzrə katibi İlqar Fəhmi isə hesab edir ki, həmin mahnılar qorunub saxlanılmalıdır:

“Məncə onlar bizim adət-ənənələrimizin bir hissəsi kimi qorunub saxlanılmalıdır. Vaxtikən qohum evlilikləri daha çox olub. Çünki insanların yeniyetmə vaxtından başqaları ilə ünsiyyəti az olurdu. Oğlan və qızlar başqa yerdə görüşə bilmirdilər.

İnsanın rahat ünsiyyətdə ola biləcəyi əks cinsin nümayəndələri ancaq qohumlar olurdu. Ona görə də sevgi də, münasibət də, duyğular da elə qohumlar arasında yaranırdı. Amma indi cəmiyyətdə sosial vəziyyət elədir ki, hamı bir-biri ilə ünsiyyətdə ola bilir. Rahat halda ürəyinə yatan insanla əlaqə qurmaq imkanı var. Bu baxımdan artıq o sıxlıq aradan qalxır. Amma sözügedən mahnılar milli mənəvi dəyərlərimizin bir hissəsi kimi qorunub saxlanılmalıdır”.

Mövzu ilə bağlı saytımıza danışan, klinik psixoloq, psixoterapevt Rövşən Nəcəfov isə qeyd etdi ki, mədəniyyət qanunu yox, qanun mədəniyyəti formalaşdırmalıdır:

“İnsanın düşüncəsi mühitə uyğun formalaşır. Uşaqlıq dövründə bütün informasiyalar insan beyninə bilik kimi daxil olur. Uşaq eşitdiyi, oxuduğu və gördüyü hər şeyin həqiqət olduğuna inanır. Mədəniyyət anlayışının bir cəmiyyət üçün əhəmiyyəti odur ki, gələcəyi formalaşdırır. Yaradıcı sahələr insanların düşüncəsində zamanla oturuşmuş düşüncə yaradır. Mentalitet dediyimiz anlayış zamana və mədəniyyətə bağlıdır. Cəmiyyətdə yazılmamış qayda yazılan qanundan üstün olmamalıdır.

Gələcək üçün sağlam psixoloji mühitin formalaşması üçün hər kəs əlini daşın altına qoymalıdır. Sağlam cəmiyyət sağlam düşüncədən yaranır. Maarifləndirici çağırışlar edilməlidir. İnsanları səhv istiqamətə yönləndirən təbliğatlara yol vermək olmaz. Yaradıcı sahələrdə psixoloji maarifləndirmə aparılmalıdır. İnsanlar qadağaların izahlarını dinləməlidirlər. Mədəniləşmə və müasirləşmə prosesində bütün sahələr üzrə mütəxəssis mövqeyi olmalıdır. Şüuru formalaşdıran və bunu səhv istiqamətə tətikləyən yaradıcı fəaliyyətlərə qarşı elmə dayanıqlı fikirlər inşa edilməlidir. Keçmişdə bütün anlayışlar əzbərə idi. Təbliğ olunan anlayışlar müzakirəsiz tətbiq olunurdu. Heç kim sual vermək istəmirdi ki, niyə belə olmalıdır? Şəxs və ya şəxslər qanunsuzluq edə bilərdi, amma mədəniyyətsizlik yox. Belə bir düşüncə var idi ki, yazılmamış qaydalar yazılmış qanunlardan daha üstün idi. Zamanla bu düşüncə zəifləməyə başladı. Cəmiyyətdə hüquqi düşüncə formalaşmalıdır. Bəzi yanlış yaradıcı təbliğatlara qarşı sərt addımlar atılmalıdır. İnsanların həyatına mane olan, gələcəyi qeyri-sağlam formalaşdıran təbliğat xarakterli fəaliyyətlərə qarşı hüquqi addımlar atılmalıdır. Hüquqi düşüncə qanunun aliliyini təmin edir. Mədəniyyət qanunu yox, qanun mədəniyyəti formalaşdırmalıdır”.

Gülnar Süleymanova