Ərzaq uğrunda MÜBARİZƏ BAŞLADI: “Misir inqilabı” yenidən canlanır?

Dünyada taxıl və yağlı bitkilərdən Rusiya və Ukraynadan asılılıq kritikdir, bu ölkələr ümumi məhsulun təxminən 30 faizini təmin edir. Rusiya məhsullarının proqnozlaşdırılan həcminə baxmayaraq, Ukraynadan çatışmazlıqları kompensasiya etmək hələ də mümkün olmayacaq.

Publika.az xəbər verir ki, bu fikirləri rusiyalı iqtisadçı, Rusiya Federasiyası kənd təsərrüfatı nazirinin keçmiş müavini Leonid Xolod səsləndirib.

2022-2023-cü kənd təsərrüfatı ilinin sonuna (1 iyul 2022-ci il - 30 iyun 2023-cü il) dünya buğda ehtiyatı 18 həftəyə kifayət edə bilər. Bu barədə isə Rusiyanın kənd təsərrüfatı bazarlarının tədqiqi ilə məşğul olan “Sovekon” şirkəti məlumat yayıb.

Dünya asılılığı

“Rusiya və Ukraynanın regionlarını əhatə edən Şimali Qara dəniz regionu taxıl və yağlı bitkilərin dünya bazarında satılan məhsullarının təxminən 30 faizinin mənbəyidir. Keçən il 28% buğda, 29% arpa, 15% qarğıdalı, 75% günəbaxan yağı olub”, - Xolod bildirib.

Rusiya və Ukrayna bütün ixrac edilən sözügedən məhsulların təxminən 12 faizini təşkil edir. Bunlar kritik rəqəmlərdir.

Rusiya təxminən 30 milyon ton taxıl ixrac edir, bu həcmin böyük hissəsi buğdadır. Ukrayna - 40 milyon ton, ən çox - qarğıdalı və arpa. Xolod xatırladıb ki, Ukraynadan təchizatla bağlı kritik vəziyyət ölkədəki döyüşlərlə izah olunur. Nəticə isə gələcək müqavilələrə təsir edəcək zəif icra olunan toxum səpimi olub.

“Bu günə qədər mövcud müqavilələr üzrə 20-25 ton taxıl yığılıb. Onları quru yolu ilə çıxarmaq üçün edilən bütün cəhdlər ciddi nəticələrə səbəb olmur: hesablamalara görə, onların beşdə birindən çoxu belə nəqliyyat vasitəsi ilə çıxarıla bilməz. Odessadan gəmilərlə çıxarmaq mümkün olsa belə, bu gəmilərin çoxuna ehtiyac olacaq. Rusiya müqavilələri öz növbəsində, sanksiyalarla bağlı maddi-texniki problemlər, habelə hesablaşmalarla bağlı problemlər səbəbindən icra olunmur” - iqtisadçı vurğulayıb.

Xolodun sözlərinə görə, dünyanın 100-ə yaxın ölkəsi taxıl tədarükündən kritik dərəcədə asılıdır. Onların arasında Rusiya və Ukraynadan asılı olanlar da var. Məsələn, Eritreyaya ümumi həcmin 53 faizi Rusiya, 47 faizi Ukrayna tərəfindən verilir. Somalidə isə 43% Rusiya, 49% Ukraynadır. Livan, Misir, Tunis və Liviyanın asılılığı 50-75 faiz arasında qiymətləndirilir.

“Məsələn, dünya bazarından taxıl alan Böyük Britaniya büdcə və insanların ümumi rifahı hesabına bu vəziyyətin öhdəsindən gələ bilər. Amma elə dövlətlər də var ki, onlarda qiymət artımı və taxılın alınması ilə bağlı problem çox ciddi nəticələrlə əlaqələndirilir”, - Xolod bildirib.

Xatırlatma: Sonuncu dəfə Rusiyada məhsul çatışmazlığı olanda Misirdə inqilab başlayıb.

Gələcək istehsal

Xolodun sözlərinə görə, üman edilir ki, bu il ölkədə təbii fəlakətlər olmasa, taxıl istehsalının ümumi həcmi təxminən 130 milyon tona çata bilər. Bunlardan ixrac potensialı 37 milyon tona qədərdir: “Hələlik iyulun sonuna qədər yeni bağlanmış müqavilələr icra olunacaq, ondan sonra yeniləri bağlanacaq. Ancaq Ukraynada hər şey o qədər də yaxşı deyil, çünki əsas ixracyönümlü taxıl əkini rayonları məhz ölkənin cənub-şərqində və cənubunda yerləşir”.

Əvəzetmə perspektivləri

Xolodun fikrincə, ən uğurlu məhsul yığımında belə, Rusiya Ukraynadan dünya bazarındakı çatışmazlıqları kompensasiya edə bilməyəcək, çünki bu kənd təsərrüfatı çox statik sənayedir. Bundan başqa, iki ölkənin ixrac strukturları da fərqlidir: “Rusiyada buğda üçün böyük istehsal rəqəmləri var, lakin bu, hamısı deyil. Ukrayna qarğıdalının 16 faizini, Rusiya Federasiyası isə cəmi 2 faizini tədarük edirdi. Bu həcmi kompensasiya etmək üçün qarğıdalı səpilməli idi və artıq bir aydır ki, bu fərq böyüyür. Arpa ilə təxminən eynidir. Bundan əlavə, həcm baxımından Ukrayna Rusiyadan daha çox tədarük edib”.

İqtisadçının sözlərinə görə, bununla bağlı böyük ümidlər Hindistanadır, lakin dövlət məhsul çatışmazlığı səbəbindən taxıl, yağlı bitkilər və düyü ixracına embarqo qoyub. Xolod əlavə edib ki, Rusiya Ukraynanın tədarük etdiyi məhsulların istehsalını artıra bilər, lakin bu, yalnız bir neçə ildən sonra mümkündür: “Dünya bazarındakı bu vəziyyət təkcə Şimali Qara dəniz regionu ilə bağlı deyil. Çində əkin işləri zəif aparılıb: yağışlar səbəbindən ərazi ciddi şəkildə azaldılıb. Hindistanda pis hava və quraqlıq var. Qərbi Avropada da yüksək temperatur var idi, Şimali Amerikada da eynidir”.

Qeyd edək ki, bundan əvvəl BMT-nin Ümumdünya Ərzaq Proqramının rəhbəri Devid Bisli Rusiya Prezidenti Vladimir Putini qlobal fəlakətin qarşısını almaq üçün Qara dənizdə Ukrayna limanlarını açmağa çağırıb.