Yeni münaqişə bölgəsi yaranır: Hindistan daxildən qaynayır - Pakistanla Çin də...

Himalayda yerləşən, azsaylı əhalisi olan Hindistanın Ladak bölgəsi yeni gərginlik mərkəzinə çevrilib. Qonşu dövlətlər - Pakistan və Çin də bu münaqişəyə cəlb oluna bilər. Bölgədə dəfələrlə problem yaşanıb. Sonuncu dəfə bu ərazi 2020-ci ildə - Hindistan və Çin əsgərlərinin qüvvələrini sınadığı yer kimi yadda qalıb. Odlu silahlardan istifadə edilməsə də, hər iki tərəfdən ölənlər olmuşdu. Ladakdakı indiki gərginliyə səbəb Hindistan və Çin arasında sərhəd mübahisəsi olmasa da, kənardan müdaxilələr istisna edilmir. Bu dəfə yerli sakinləri qəzəbləndirən regiona Hindistan ştatı statusu verilməməsidir.

Modinin etirazlara səbəb olan qərarı

Məsələ ondadır ki, Hindistanın Baş naziri Narendra Modi Ladakın birbaşa mərkəzi hakimiyyətə tabe olan birlik ərazisinə çevirən islahat keçirib. “The New York Times” qəzetinin məlumatına görə, regionun bir çox sakinləri Hindistan tərəfindən onların bölgəsinə sərt nəzarət qurulmasından böyük məyusluq yaşayırlar. Səbəbləri aydındır: qərbdə problem yaşadığı Pakistan, şərqdə isə münasibətləri yaxşı olmayan Çin yerləşir. Narazılıq uzun müddət yığılıb və iğtişaşlara çevrilib. Minlərlə insan bu günlərdə bölgənin mərkəzi şəhəri Lehdə Ladaka ştat statusunun verilməsini tələb edərək etiraz nümayişinə çıxıb. “Mahatma Qandinin ruhunda aclıq aksiyası elan edən fəallar etirazçıların hisslərini daha da alovlandırıblar. Ancaq Qandi hakimiyyətə qarşı müqavimətin bu formasına yaxşı hazırlaşmışdı, özünü minimal miqdarda qida ilə keçinməyə alışdırmışdı. Ladakda aclıq aksiyasında iştirak edənlərin isə belə hazırlığı yox idi, onları həkimlərə təhvil verib xilas etmək lazım gəlib. Bu da etirazlara təkan olub. Nümayişçilər polis ilə toqquşub, Baş nazir Modinin partiyası olan Bharatiya Janata Partiyasının ofisi yandırılıb”, - məlumatda bildirilir. Hindistanın Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, iğtişaşlar nəticəsində 30-dan çox insan yaralandığından polis özünümüdafiə məqsədilə atəş açmağa məcbur qalıb. Nəticədə ölənlər olub: DİN konkret rəqəm verməyib. Belə hallarda adətən olduğu kimi, hakimiyyət və müxalifət nümayəndələri günahı bir-birinin üstünə atırlar.

Nepalda baş vermiş son hadisələrin ssenarisi?

Muxtariyyət uğrunda mübarizə qrupunun ən tanınmış fəalı Çerinq Dorcey beş nəfərin öldüyünü və ən azı 70 nəfərin yaralandığını bildirib. Ladak bölgəsinin səlahiyyətli qubernatoru Kavinder Qupta yerli etirazları Nepal və Banqladeşdəki gənclərin üsyanları ilə müqayisə edənləri zorakılığı qızışdırmaqda günahlandırır. "Əgər onlar dayandırılmasaydı, bütün şəhəri yandırardılar", - o iddia edir. Dorcey zorakılıq istəmədiyini söyləyərək özünü müdafiə edir. Onun sözlərinə görə, hakimiyyətin aclıq aksiyasına reaksiya verməməsi gəncləri hiddətləndirib. O etiraf edir ki, muxtariyyət uğrunda hərəkatın gənclər qolunun üzvləri polislərə daş atmağa başlayıb, bir neçə evi zədələyiblər. Dorceyin sözlərinə görə, bu, muxtariyyətçilər kütlə üzərində nəzarəti itirdiyi zaman baş verib. Hindistan federal hökumətinin bəyanatında vəziyyət fərqli şəkildə təsvir edilir: “Etiraz təşkilatçıları əvvəldən "Ərəb baharı" və ya Nepalda baş vermiş son hadisələrin ssenarisi ilə inqilab etmək məqsədilə zorakılığa meyillənmişdilər”.

Əraziyə Pakistan da iddialıdır

Ölkə hakimiyyətini narahat edən digər məsələ isə Ladak muxtariyyəti uğrunda mübarizə aparan fəalların etirazları Hindistanın paytaxtına köçürmək planlarıdır. Onlar oktyabrın 6-da Nyu-Delidə, hökumət idarələrinin ofisləri qarşısında aclıq aksiyası keçirməyi planlaşdırırlar. Ladakdan olanların bütün Hindistanı əhatə edən inqilab təşkil edəcəkləri ilə bağlı narahatlıqlar şişirdilmiş görünsə də, onların səbəbindən Kəşmirdəki vəziyyətin kəskinləşəcəyi təhlükəsi tamamilə real görünür. Əsasən buddistlər və müsəlmanlar tərəfindən məskunlaşmış Ladak təkcə Hindistan və Çin arasında deyil, həm də Hindistan və Pakistan arasında qarşıdurma məkanı olub. Hindistan müstəqillik qazandıqdan sonra Kəşmir Hindistan və Pakistan arasında müharibələr meydanına çevrildi. Sonuncu döyüş toqquşması mayda dörd gün davam edən insident idi. Bu, atəşkəs razılaşması ilə başa çatsa da, qarşılıqlı iddialar aradan qalxmayıb. Həm Hindistan, həm də Pakistan hələ də bütün Kəşmirə sahib olmaq iddiasındadır və bir-birini ölkələrində "dövlət əleyhinə qüvvələrə" dəstək verməkdə günahlandırır.
1999-cu ildə isə bilavasitə Ladak dağlarında, Karqil adlanan qərb hissəsində aviasiya və zirehli texnika istifadə etməklə təxminən min nəfərin həyatını itirdiyi, bəzən “Karqil müharibəsi” adlandırılan ciddi döyüşlər təxminən bir ay davam edib.

Pakistan-Səudiyyə, Hindistan-Rusiya əməkdaşlığı

Ladak gərginliyinin yeni Pakistan-Hindistan qarşıdurmasına yol açacağına dair ehtimallar da var. Ən azından Hindistan Pakistanla gərginlikdə maraqlı görünür. Sürətlə silahlanmağa doğru irəliləyir - Rusiyadan əlavə S-400 “Triumf” və ya yeni nəsil S-500 “Prometey” sistemləri almaqla öz hava hücumundan müdafiəsini genişləndirməyi düşünür. Bu barədə “Print” qəzeti Hindistan hökumətindəki mənbələrə istinadən məlumat yayıb.

Belə getsə, ABŞ Prezidenti Donald Trampın Pakistan-Hindistan münaqişəsinin nizamlanması üzrə səyləri nəticəsiz qala bilər. Pakistan da Hindistanın sürətli silahlanması fonunda sakit durmaq istəmir. Pakistanın baş naziri Şahbaz Şərif və Səudiyyə Ərəbistanının vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salman Ər-Riyadda “Strateji Qarşılıqlı Müdafiə Sazişi”ni imzalayıb. Əvvəlki razılaşmalara əlavə olaraq, iki ölkənin indi kollektiv müdafiə, bəlkə də nüvə komponenti də daxil olmaqla, öhdəliyi var. ("Kaspi" qəzeti)