Hindistandan çıxan milyonçu: Rişi Sunak kimdir?

Böyük Britaniyanın keçmiş (2020-2022) maliyyə naziri Rişi Sunak rəsmən ölkənin Mühafizəkarlar Partiyasının yeni lideri elan edilib, onun sabah baş nazir təyin ediləcəyi gözlənilir.

Publika.az bildirir ki, ötən həftə Liz Trasın istefasından sonra cənab Sunak yarışın şəksiz favoriti sayılırdı. Buna seçki qaydaları bir çox cəhətdən kömək etdi. Potensial namizədlər parlamentdəki mühafizəkarlar fraksiyasındakı 100 həmkarının dəstəyini almalı və partiyanın lideri olmaq istəklərini bəyan etməli idilər. Yalnız bir namizəd bunu bacarsa, o, avtomatik olaraq partiyanın lideri olacaqdı. Əgər iki namizəd olsaydı, bütün partiya üzvlərinin elektron səsverməsi keçiriləcəkdi.

İcmalar Palatasının lideri Penni Mordaunt namizədliyini irəli sürsə də deputat həmkarlarından lazımi sayda səs toplaya bilməyib.

Cənab Sunakın daha ciddi rəqibi keçmiş baş nazir Boris Conson idi. O, bəzi məlumatlara görə, lazımi səsləri asanlıqla toplaya bilib. Üstəlik, bütün sorğulara görə, bütün partiyaların iştirak etdiyi ikinci raundda cənab Conson heç bir problem olmadan rəqibindən üstün olub. Lakin Boris Conson gücünü nümayiş etdirdikdən sonra yarışdan geri çəkilib.

Artıq çərşənbə axşamı kral III Çarlzın cənab Sunakı yeni baş nazir təyin edəcəyi gözlənilir. Ölkənin yeni hökumətinin ən qısa zamanda formalaşacağı güman edilir. Boris Consonun namizədliyini açıq şəkildə dəstəkləyən xarici işlər və müdafiə nazirlərinin postlarını itirmək ehtimalı artıq aydındır. Amma onların getməsi ən ciddi dünya hadisələri, o cümlədən Ukrayna hadisələri ilə bağlı ölkənin mövqeyinin dəyişməsinə səbəb olmayacaq (cənab Conson və xanım Trasın dövründə Britaniya Kiyevin bəlkə də ən fəal müttəfiqi idi).

Publika.az Britaniyanın yeni hökumət başçısı ilə bağlı məlumatları təqdim edir.

Bioqrafiya

Rişi Sunak 1980-ci ildə Hempşir qraflığının Sauthempton şəhərində dövlət səhiyyə sisteminin ümumi praktik həkimi Yaşvir Sunak və əczaçı Uşi Sunakın ailəsində anadan olub. Sunakın valideynləri – Pəncab hindliləri Britaniyaya Şərqi Afrikadan köçüblər. Öz növbəsində bura isə onların valideynləri müstəmləkəçilik dövründə Hindistandan köçürülüblər. Nənə və baba Pəncabda yaşayıblar, sonra Afrikaya, 1970-ci illərdən isə Böyük Britaniyaya köçüblər.

Rişi Sunak Oksford Universitetini bitirib, burada fəlsəfə, siyasət və iqtisadiyyat üzrə təhsil alıb. 2001-2004-cü illərdə “Goldman Sachs”da işləyib, sonra Stenford Universitetində MBA dərəcəsi alıb. O, London Siti-yə qayıdıb və TCI hedcinq fondunda (investisiya fondu) çalışır. Sunak Böyük Britaniyada kiçik biznesin dəstəklənməsi üzrə ixtisaslaşmış, dövriyyəsi 1 milyard dollar olan qlobal investisiya şirkəti qurur.

Siyasi karyera

Rişi Sunak 2015-ci ildə 2010-cu il seçkilərində mühafizəkarlar üçün eyni göstəricini 11% pisləşdirərək Riçmond (Yorks) dairəsində keçirilən parlament seçkilərində 51,4% səslə qalib gəlib. Buna baxmayaraq, qələbə inandırıcı olur: iddiaçıların ən güclüsü, Müstəqillik Partiyasının namizədi Metyu Kuk seçicilərin cəmi 15,2%-nin dəstəyini qazanıb. 2017-ci ildə Sunak artıq 63,9% səs, ikinci – Leyborist Partiyasının üzvü Den Perri isə 23,4% səs toplayıb.

9 yanvar 2018-ci ildə Baş nazir Tereza Mey kiçik nazirlərin kütləvi şəkildə dəyişdirilməsini təşkil edir ki, bu da Rişi Sunakı ilk dəfə hökumətə – mənzil-kommunal təsərrüfat, icmalar və yerli idarəetmə nazirinin parlament köməkçisi kimi gətirir.

24 iyul 2019-cu ildə Boris Consonun hökumətinin formalaşması dövründə Xəzinədarlığın Baş Katibi vəzifəsinə təyin edilir, lazım gələrsə Nazirlər Kabinetinin iclaslarında iştirak etmək hüququ əldə edir.

12 dekabr 2019-cu ildə öz dairəsində 2017-ci illə müqayisədə daha inamlı qələbə qazanır: 63,6% səs toplayaraq, rəqiblərinin ən güclüsü, leyborist Tomas Kirkvuda (16,4%) bir şans da qoymur.

Xəzinədarlığın kansleri

13 fevral 2020-ci ildə Sacid Cavidin istefasından sonra Consonun ikinci kabinetində Xəzinədarlıq kansleri vəzifəsinə keçirilir.

2020-ci ildə koronavirus infeksiyasının yayılması ilə əlaqədar bağlanan restoranların sahiblərinə maliyyə yardımı göstərir və büdcənin təsdiqini daha sonrakı tarixə keçirir. Böyük Britaniyanın Avropa İttifaqından çıxmasının tərəfdarı olmaqla yanaşı Aİ ilə gələcək iqtisadi əməkdaşlıq şərtləri haqqında saziş bağlamaq məsələsində Boris Consonla qarşıdurmaya girir (zəruri hallarda sövdələşmədən tamamilə imtina etməyə hazır olan Baş nazirdən fərqli olaraq Sunak 15 oktyabr 2020-ci il tarixinədək müqavilə imzalamağı zəruri sayır).

O, 5 iyul 2022-ci ildə istefa verir və bunu qeyd edir: “Bu rolu oynamaq böyük şərəf idi, amma təəssüf edirəm ki, daha bunu təmiz vicdanla davam etdirə bilmərəm”.

Mühafizəkarlar Partiyasının liderlik mübarizəsində

13 iyul 2022-ci ildə Boris Consonun istefası elan edildikdən sonra təşkil edilən partiya lideri seçkilərinin birinci turu keçirilir. Bu mərhələdə mühafizəkar parlamentarilər namizədlərə səs verir və sonuncu yerdə qalan və ya 30-dan az səs toplayan namizədlər sonrakı mübarizədən kənarlaşdırılır. Rişi Sunak 88 deputatın dəstəyini qazanaraq səsvermənin qalibi olur. İkinci yerdə 67 səslə Penni Mordaunt , üçüncü yerdə Liz Trass (50 deputat onun namizədliyini dəstəkləyir).

14 iyul 2022-ci il tarixində ikinci turun nəticələrinə görə ilk üç yer eyni ardıcıllıqla bölüşdürüldü, lakin indi Sunak 101, Mordaunt 83 və Trass 64 səs toplayır.

20 iyul 2022-ci ildə parlamentdə keçirilən səsvermənin son turunda Sunak 135 səs alır və Liz Trass (113 səs) ilə birlikdə son mərhələyə – sıravi partiya üzvlərinin səsverməsinə keçir.

Sentyabrın 5-də Liz Trasın 57,4% səslə Mühafizəkarlar Partiyasının yeni lideri seçildiyi məlum olur.

20 oktyabr 2022-ci ildə Liz Trass baş nazir vəzifəsindən istefa verir. Bununla əlaqədar oktyabrın sonunda Mühafizəkarlar Partiyasının yeni lideri və müvafiq olaraq baş nazir üçün seçkilər keçiriləcəyi açıqlanır. Rişi Sunak növbəti dəfə partiya lideri və baş nazir olmaq şansı 50% olan yarışın favoriti kimi görünür.

Bu gün – 24 oktyabr 2022-ci ildə Boris Conson və Penni Mordaunt seçkilərdə iştirakdan imtina etdikdən sonra Rişi Sunak yeganə namizəd olur, nəticədə Mühafizəkarlar Partiyasının yeni lideri seçilir.

Şəxsi həyatı

Rişi Sunak hindistanlı sahibkar, “Infosys” multinasional korporasiyasının həmtəsisçisi Narayana Murtinin qızı Akşata Murti ilə evlidir.

2022-ci ilin may ayında cənab Sunak “The Sunday Times” qəzetinin tərtib etdiyi Böyük Britaniyanın ən varlı adamları siyahısına daxil edilən ilk yüksək səviyyəli siyasətçi olur (onun və həyat yoldaşının birgə kapitalı 730 milyon funt sterlinq dəyərində qiymətləndirilir və bu, onları Britaniyanın ən varlı adamları siyahısında 222-ci yerə qoyur.

Səxavət Həmid