Heydər Əliyev Qorbaçovun casuslarını necə aldatmışdı? - Sirri açılmayan əməliyyat

Dahi lider Heydər Əliyevin 101-ci ildönümündə onun 1990-cı illərdə Moskvadan necə çıxdığı, ağır günlər yaşayan Azərbaycanın imdadına çatdığı və ölkəni xilas etdiyi ehtiramla yad edilir. Bu böyük mübarizə maraqlı detallarla da zəngindir. Bu detallardan biri də Heydər Əliyevin KQB-ni aldadaraq, Moskvadan Azərbaycana gəlməsidir.

1987-ci ildə Sovet İKP MK-nın Baş katibi Qorbaçov Heydər Əliyevi işdən uzaqlaşdırır və Moskvadan çıxmasına imkan vermir. Bu, həmin vaxt idi ki, artıq ermənilərin Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları gündəmə gəlmişdi və ardınca Qarabağ müharibəsi olacaqdı. Heydər Əliyevin Azərbaycana gəlişi Moskvanın planlarını poza bilərdi, böyük ehtimalla onun nəzarətə götürülməsi də bununla bağlı olub. Qorbaçov KQB-yə Heydər Əliyevi izləmək, onun Moskvadan çıxmaq cəhdlərinin qarşısını almaq tapşırığı vermişdi. Rusiya telekanallarında bir neçə il öncə yayımlanmış “Tam məxfi” verilişində bununla bağlı maraqlı məqamlar yer alır.

Heydər Əliyevin Politbürodan və vitse-premyerlikdən Qorbaçova rəqib olduğu üçün uzaqlaşdırılmasından başlayaraq, əhəmiyyətli bir dövrü əhatələyən sənədli filmdə deyilir ki, 1980-ci illərdə belə bir fikir var idi ki, Andropov öldükdən sonra Heydər Əliyev Sov.İKP MK-nın Baş katibi ola bilər.

Heydər Əliyevin xatirələrində bu fakt belə dilə gətirilirdi: “Xarici və yerli mətbuatda çoxlu şayiələr və proqnoz xarakterli versiyalar var idi ki, mən SSRİ-nin Baş katibi ola bilərəm. Səhv etmirəmsə “Times” qəzeti məni hətta SSRİ-nin “parlayan ulduzu” adlandırmışdı. Təbii ki, bu fikri artıq özümə yaxın buraxmağa başlamışdım”.

Təbii ki, bu cür şayiələr Qorbaçovun xoşuna gəlmirdi. Nəhayət 1987-ci il oktyabrın 19-u Qorbaçov Heydər Əliyevi otağına dəvət edir və bu sözləri deyir: “Sən getməlisən”.

Daha sonra Əliyev “səhhətində olan problemə görə” vəzifəsindən istefa verir. Beynəlxalq Münasibətlərin məzunu və Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun müəllimi İlham Əliyev də işdən azad edilir və xaricə çıxışı yasaqlanır.

Azərbaycanda vəziyyət çox ağır idi, Qorbaçov isə Heydər Əliyevə Moskvadan çıxmağa imkan vermir, KQB onun hər addımını izləyirdi. Lakin Heydər Əliyev Moskvanı tərk edə bilir və Azərbaycana qayıdır. Və bu vaxta qədər onun KQB-nin gözündən necə yayındığı müəmma olaraq qalır.

Təbii ki, uzun illər KQB-də çalışmış, böyük kəşfiyyat təcrübəsinə malik olan bir insan üçün hansısa variant tapmaq çətin olmazdı. Amma hansı variant? Təsəvvür edin ki, bütün səlahiyyətləri əlindən alınmış, işdən çıxarılmış, hər addımına nəzarət olunan, qura biləcəyi bütün təmaslar qapadılan bir şəxs vəziyyətdən çıxmaq üçün hansı addımları ata bilərdi?

Adının açıqlanmasını istəməyən xüsusi xidmət orqanlarının keçmiş üzvü bir neçə il öncə bu haqda Publika.az-a maraqlı ehtimallar açıqlamışdı.

Onun fikrincə, Heydər Əliyevin həmin vaxt KQB-nin nəzarətindən çıxaraq Moskvanı tərk etməsinin bir neçə yolu ola bilərdi.

- birinci versiya KQB daxilində kimlərinsə ona yardım etməsidir;
- ikinci versiya KQB-də çalışmış, amma ehtiyatda olanların dəstək verməsidir.

Heydər Əliyevin özü uzun müddət KQB-də çalışmışdı və əməliyyat işini praktiki cəhətdən çox yaxşı bilirdi. Hərçənd, istənilən halda Moskvanın nəzarətində olan keçmiş Büro üzvünün hansısa yeri tərk etməsi iki variantda mümkündür. Ən böyük ehtimal daxildən dəstək, ikinci variantda isə ən yaxşı hazırlanmış əməliyyatdır. Heydər Əliyev bu iki variantdan istifadə edə bilərdi. Lakin Heydər Əliyev Moskvadan özünün təşkil etdiyi xüsusi əməliyyatla da çıxa bilərdi. Çünki həmin vaxt vəziyyət elə idi ki, sabiqlərdən kiminsə ona kömək etməsi inandırcı görünmür. Güman ki, müəyyən dəstək olub, lakin bu dəstəyin miqyası onun KQB-ni azdırmağına yetərli olduğunu demək çətindir. Adətən peşəkar kəşfiyyatçılar daha az ehtimal edilən versiyadan istifadəyə üstünlük verirlər.

Heydər Əliyevin zahiri görünüşünü dəyişərək, Moskvadan çıxması da mümkün variantlardan biridir. Xüsusi əməliyyat bu formada ola bilər. Onun belə addım atacağı Moskvanın ağlına gəlməzdi. Digər maraqlı məqam Moskvadan Azərbaycana qədər olan uzun məsafənin necə qət edilməsidir. Sabiq kəşfiyyatçı hesab edir ki, ağıllı kəşfiyyatçı belə məqamlarda təyyarədən istifadə etməz, Heydər Əliyev də bunu etməzdi: Maşınla başqa yerə gedib, ordan qatar, yaxud digər nəqliyyat vasitəsilə Azərbaycana gələ bilərdi.

Nəticə etibarilə Heydər Əliyev Azərbaycana qayıda bildi və ölkəni xilas etdi.

Asif Nərimanlı