Onlar Azərbaycan dövlətinin və Ali Baş Komandanımızın intellektual əsgərləridir - Rektorla MÜSAHİBƏ

Bakı Ali Neft Məktəbinin (BANM) rektoru, Yeni Azərbaycan Partiyasının (YAP) İdarə Heyətinin üzvü Elmar Qasımov Publika.az-a müsahibə verib.

E.Qasımov müsahibəsində Azərbaycan təhsilinin hazırkı durumundan, rektoru olduğu Bakı Ali Neft Məktəbinin fəaliyyətindən, pandemiya dövründə tədris strategiyalarından, məzunların iş imkanlarından danışıb, YAP-ın VII qurultayında yadda qalan ən vacib məqamları qeyd edib.

Elmar Qasımov 1990-cı ildə orta məktəbi gümüş medalla, Bakı Dövlət Universitetinin Coğrafiya və hüquq fakültəsini isə fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 1999-2016-cı illərdə Bakı Dövlət Universitetində müəllim, baş müəllim, dosent vəzifələrində çalışıb. 1999-2011-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Təhsil nazirinin müavini vəzifəsində, 2011-2012-ci illərdə isə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin vitse-prezidentinin müavini vəzifəsində işləyib. 2012-ci il aprelin 10-da Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Bakı Ali Neft Məktəbinin rektoru təyin edilib. Yeni Azərbaycan Partiyasının VII qurultayında (5 mart 2021-ci il) YAP İdarə Heyətinin üzvü seçilib.

Publika.az müsahibənin birinci hissəsini təqdim edir:

- Elmar müəllim, artıq ölkədə 1 ildir ki, distant təhsil davam edir. Pandemiya ilə paralel tədris necə aparılır, Bakı Ali Neft Məktəbi distant təhsil formasına hazır idimi? Dərsləri necə təşkil edirsiniz, tələbələr uyğunlaşa biliblərmi? Bu müddət ərzində beynəlxalq təcrübədən yararlandınızmı?

- Bəli, artıq bir ilə yaxındır ki, COVID-19-un yayılması ilə bağlı Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı pandemiya elan edib. Bütün dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da təhsil müəssisələri, ictimai yerlər fəaliyyətini demək olar ki, dayandırıb. Bu hadisə bizim üçün gözlənilməz idi. Gözləmirdik ki, birdən-birə məktəblər bu cür uzun müddətə bağlanar. Ancaq dünyada baş verən bu qlobal prosesə, pandemiya mühitinə ilk gündən uyğunlaşmağa başladıq. Müasir təlim və müasir informasiya texnologiyalarından istifadə edərək distant şəkildə təhsilimizi davam etdirməyə qərar verdik. Artıq bir ildir ki, həm dərslər və imtahanlar, həm də biliyin qiymətləndirilməsi onlayn həyata keçirilir. Bu, bir növ təhsilimizin fasiləsizliyini təmin etdi. Bu olmasaydı, biz bir il ərzində tələbələrimizin bilik və bacarıqlarının formalaşmasında böyük çətinliklər yaşayardıq. Onlayn dərslər təhsilimizin fasiləsizliyinin təmin edilməsinə imkan yaratdı. Müəllim və tələbələrimizin buna tam hazır olduğunu desəm, düzgün olmaz. Biz distant dərslərə bu qədər hazır deyildik. Lakin tədris formalaşdıqca, sistemli şəkil aldıqca müəyyən təlimlər keçməklə həm müəllimlərimiz, həm də tələbələrimiz onlayn dərslərə uyğunlaşıb. Düzdür, səmimi demək istəyirəm ki, onlayn dərslər ənənəvi dərsləri tam şəkildə əvəz edə bilmir. Xüsusilə mühəndislik dərslərində bu, əvəz oluna bilməz, çünki dərslərin əksəriyyəti laboratoriyalarda keçirilir. Ancaq hazırda laboratoriya məşğələlərini video formatda həyata keçiririk. Birinci kurs tələbələrimiz “Foundation” çərçivəsində informasiya texnologiyalarını və ingilis dilini öyrənirlər. Onlar da çətinlik çəkirlər. Ancaq başqa yolumuz yoxdur və biz dərslərimizə bu istiqamətdə davam edirik. Vaksinasiya prosesi bütün dünyada başlayıb, o cümlədən də Azərbaycanda. Hesab edirəm ki, böhranlı dövr artıq arxada qalıb. İnanıram ki, yaxın müddətdə həyat normal qaydaya düşəcək.

- Deyərdim ki, Bakı Ali Neft Məktəbi ölkə təhsilində bir nümunədir. Bu mənim şəxsi qənaətim deyil, müşahidələrim bunu deməyə əsas verir. Yəni təhsil ictimaiyyətində özünəməxsus, peşəkar rəy formalaşdıra bilmisiniz. Nəzərə alsaq ki, bu il ali məktəbin yaranmasının 10 ili tamam olacaq. BANM ölkəmizdə bir çox tələbənin arzusudur, qəbul statistikasına baxanda da demək olar ki, əksəriyyət maksimal balla, Prezident təqaüdü ilə bura daxil olur. Uğur sirriniz nədədir? Nədir BANM-i bir çox gəncin hədəfinə, məqsəd və arzusuna çevirən?

- Bu il Bakı Ali Neft Məktəbinin yaranmasının 10 ili tamam olur. 2011-ci ilin noyabrında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev SOCAR-ın strukturunda Bakı Ali Neft Məktəbinin yaranması ilə bağlı fərman imzaladı. On illik kiçik bir müddət ərzində biz çox böyük uğur yolu keçdik. Bu, çox möhtəşəm bir yol oldu. Bu illər ərzində BANM ən çox tələbənin rəğbət bəslədiyi ali məktəbə çevrildi, ən əsası isə odur ki, bu rəğbət on ildir davam edir. Biz bu hörməti, sevgini, ehtiramı qoruyub saxlayırıq. Həmçinin inamı, etibarı da qoruyub saxlayırıq ki, əsas vacib şərt də budur. Aydındır ki, bunun bəzi əhəmiyyətli məqamları həm də ondan ibarətdir ki, birinci növbədə biz ali məktəbdə tədrisi tamamilə ingilis dilində qurmuşuq. 5 illik təhsil sistemidir, birinci il ərzində tələbələrimiz “Foundation” müddətində IT və ingilis dili dərsləri alırlar. 2, 3, 4 və 5-ci kurslarda isə onlara ixtisas fənləri tədris olunur. Bu, üstünlükdür, ingilis dili artıq dünya dilidir, ingilis dili həm də iqtisadiyyat, biznes, elm və texnologiyalar dilidir. Bu dili tələbələrimiz ən yüksək səviyyədə öyrənməklə ən üst səviyyədə olan qlobal şirkətlərdə karyeralarını qurmaq, təhsillərini dünyanın nüfuzlu universitetlərində davam etdirmək imkanı əldə edirlər. Digər bir məqam ondan ibarətdir ki, BANM mühəndislik ali məktəbidir. Mühəndislik ixtisasları bu gün dünyada çox populyardır. Əmək bazarında mühəndislərə çox böyük ehtiyac var. Həm kimya, həm IT, həm də neft-qaz mühəndislərinə bu gün ehtiyac böyükdür. Digər əsas üstünlüyümüz isə bütün proqramlarımızın beynəlxalq proqramlar əsasında qurulmasıdır. Biz Böyük Britaniyanın Heriot-Watt Universiteti ilə ikili diplom proqramını həyata keçiririk. Bu proqram əsasında tələbələrimiz həm bizim ali məktəbimizin, həm də Heriot-Watt Universitetinin diplomunu alırlar. Eyni zamanda magistratura tələbələrimiz dərslərini bu proqramlar əsasında öyrənirlər. Bu isə məzunlarımızın dünyanın nüfuzlu şirkətlərində çalışmalarına, əmək bazarında uğurlu olmalarına şərait yaradır.

Digər bir üstünlüyümüz isə universitet şəhərciyimizin olmasıdır. 2017-ci ilin may ayında cənab Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə BANM-in kampusunun təntənəli açılışı oldu. Orada hər cür şərait yaradılıb, ən müasir laboratoriyalar və müasir texnologiyalarla təchiz olunub. Yüksək keyfiyyətli tələbə evi var, demək olar ki, hər cür şərait yaradılıb. Əsas üstünlüklərimizdən biri də ali məktəbimizin çox peşəkar müəllim-professor heyətinin formalaşmasıdır. Ən yüksək səviyyədə şəffaf mexanizm işləyir. Tələbə-müəllim arasında çox gözəl ailə münasibəti yaranıb. Hətta biz ali məktəbimizə heç zaman BANM kollektivi demirik, BANM ailəsi deyirik. Tələbələrimizə münasibətimiz daim ən yüksək səviyyədədir. Tələbəyə xidmət etməyimiz həm də Azərbaycanın gələcəyinə xidmət etmək deməkdir. Ali məktəbimiz Prezident təqaüdçülərinin sayına görə Azərbaycanda ilk iki yerdən birini tutur. On ildir ki, bu davam edir. Bu illər ərzində qəbul sayımızı üç dəfə artırmağımıza baxmayaraq, tələbələrin orta qəbul balına görə ölkədə birinci yerdəyik. Həm də bizim yerimiz ikinci yerdən çox böyük fərqlənir. Artıq 4 ildir ki, ali məktəbimizdə yeni yaranan informasiya təhlükəsizliyi ixtisası ilin ixtisası seçilir. Bu gün Azərbaycanda ən məşhur ixtisas məhz informasiya təhlükəsizliyi ixtisasıdır.

Sual olunur, tələbə niyə BANM-i seçir? Çünki burada rəqabətli mühit var. Bura yüksək balla qəbul olan tələbələr eyni mühitdə fəaliyyət göstərirlər. Çünki BANM Azərbaycanda yeganə ali məktəbdir ki, istehsalla tədrisimizi birləşdirmişik. Tələbələrimiz yayda 2 ay istehsalat müəssisələrində çalışırlar. Təcrübələrimiz istehsalat müəssisələrindədir. Tələbələr ali məktəbdə təhsil aldıqları müddətdə müəssisələrdə, həm yerli, həm də xarici şirkətlərdə işləyirlər. Bizim beynəlxalq şirkətlərlə çox möhtəşəm, uğurlu əlaqələrimiz var. Azərbaycanda və dünyada fəaliyyət göstərən bütün şirkətlərlə əməkdaşlıq edirik, tələbələrimiz orada təcrübə keçirlər. Ali məktəbimizi cəlb edən əsas məqam isə buranı bitirəndən sonra məzunlarımızın əmək bazarında uğurlu fəaliyyətidir. Bu günə qədər ali məktəbimizdən məzun olanların yüz faizi işləyir.

- BANM ölkənin təhsil həyatı ilə yanaşı, eyni zamanda yetişdirdiyi tələbələrlə neft-qaz sahəsində də önəmli yeri tutur. Məzunlarınızın ali məktəbi bitirəndən sonra işlə təminatı məsələsinə toxunmaq istərdim. Tələbələr məzun olandan sonra əksər hallarda işsizlik problemi ilə qarşılaşırlar. Qeyd etdiniz ki, sizin məzunlarınızın yüz faizi əmək bazarında çalışırlar. Ali məktəb onların gələcək həyatı üçün hansı imkanları yaradır? İş tapmaqda məzunlara necə dəstək olursunuz?

- Bizim tələbələrimizin belə bir şüarı var - “Biz iş axtarmırıq, iş bizi axtarmalıdır”. Biz elə bir səviyyədə tələbəyə bilik və bacarıq veririk, uğurlu əlaqələr yaradırıq ki, iş onları tapır. Bizi cəlb edən ən mühüm məqam da işin məzunumuzu tapmasıdır. Eyni zamanda daim inkişafa meylliyik. Tələbələrimizi ali məktəbimizin qurucuları hesab edirik. Tələbə bizə gəlib təkliflərini deyəndə çox sevinirik. Bu, inkişafdır, ali məktəbimizin daha da uğurlu olmasına təkan verir. Tələbələrimiz bizim güzgümüzdür, biz o güzgüyə baxıb özümüzü düzəldirik, onu sındırmırıq. Elə məsələlər var ki, onu görə bilmirik. Ancaq tələbələr bizə deyirlər və biz onu görürük. Ali məktəbimizin çox savadlı tələbələri var. Onlar Azərbaycan dövlətinin, millətinin, cənab Ali Baş Komandanımızın intellektual əsgərləridir. Bakı Ali Neft Məktəbində ölkənin intellektual əsgərləri formalaşır. Məzun olandan sonra da vətənimizin xidmətində olurlar.

- 26 yaşınızda Təhsil nazirinin müavini olmusunuz. Zaman-zaman ölkəmizdə təhsillə bağlı problemlər dilə gətirilir, xüsusilə orta məktəbdə tədrisin ağırlığı, kurikulum sistemi ilə bağlı narahatlıqlar qeyd edilir. Sizcə, problemlər nədən qaynaqlanır?

- Proqram praktik olmalıdır. Keçirilən fənn şagirdin və ya tələbənin həyat fəaliyyətində daim ona dəstək verməli, yardım etməlidir. Bu baxımdan hesab edirəm ki, proqramların praktik olması ali məktəbimizin üstünlüyüdür. Tələbəyə istehsalatda nə lazımdırsa, o tədris edilir. Orta məktəblərimizdə həm də şagirdlərə bacarıqlar öyrədilməlidir. Biz şagirdlərimizə bilik veririk, bacarıq isə vermirik. Bacarıq verməyəndə bacarıqsız bilikli insan həyatda özünə yer tapmaqda çətinlik çəkir. Bacarıq kommunikasiyadır. Tələbələr var ki, özlərini ifadə etməyə utanırlar, biliyi yüksəkdir, amma təvazökardır, çatdıra bilmir o biliyi. Bacarıq həm də liderlikdir. Liderlik odur ki, tələbə işinin lideri, təşəbbüskarı olsun, yaradıcı olsun. Bacarıq həm də danışıqdır, nitq mədəniyyətidir. Orta məktəbdə gözəl bilik və tərbiyə verildiyi kimi, bacarıqlar da verilməlidir. Sual olunur, biz o bacarıqları övladlarımıza hansı səviyyədə veririk? Biz razıyıqmı şagidlərimizin idarəetmə qabiliyyətlərindən? Sovet dövründə deyirdik ki, şagirdlərimiz bilikli və tərbiyəli olsun. O dövrlər məktəblərə təlim-tərbiyə ocağı deyirdik. Bu gün tam məsuliyyətlə deyirəm ki, orta məktəblər, o cümlədən universitetlər şagird və tələbələrə bilik, tərbiyə və bacarıqlar verməlidir. Təhsil bacarıqların inkişafına xidmət etməlidir. Bill Qeyts, Mark Zukerberq tələbə vaxtı təhsildəki müəyyən müvəffəqiyyətsizliklərinə görə Harvarddan kənarlaşdırılıblar. Ancaq indi öz şirkətlərində Harvard Universitetinin məzunlarını işlədirlər. Onlar öz bacarıqları hesabına bütün bilikli insanları toplayaraq böyük şirkətlər yaratdılar. Mən universitetdən xaric olunmanı təbliğ etmirəm, bunun yaxşı bir şey olduğunu da demirəm. Söhbət sadəcə bacarıqdan gedir. Əsas da biliklə yanaşı bacarığın olmasıdır.

- Ölkəmizdə təhsil haqları ilə bağlı məsələyə heç vaxt birtərəfli baxış olmayıb. Necə düşünürsünüz, təhsil haqları yüksəkdirmi? Təhsil müəssisələri bunu necə tənzimləməlidir?

- Bizim ali məktəbdə bakalavr təhsili demək olar ki, ödənişsizdir. BANM-də olan MBA (Master of Business Administration) magistratura proqramındakı tələbələr ödənişli oxuyurlar ki, onların da əksəriyyəti çalışırlar, ödənişi ödəməkdə çətinlik çəkmirlər, biliklərini artırmaq üçün bizim potensialımızdan istifadə edirlər. Çox cüzi tələbələrimiz ödənişli oxuyurlar ki, biz onlara yardım edirik, dəstək göstəririk. Məsələn, bu il bizim 6 tələbəmizə Gənclər Fondu təqaüd verdi. 90% tələbə bizdə ödənişsiz təhsil alır.

Təhsil ödənişləri hər ölkəyə uyğun olaraq dəyişir. Biz ABŞ-la və ya Böyük Britaniya ilə müqayisə oluna bilmərik. Avropada ola bilsin ki, bəzi ölkələrdə təhsil tamamilə pulsuzdur, bəzilərində simvolik xarakter daşıyır, bəzilərində isə həddindən artıq çoxdur. Ancaq bizdə ümumilikdə təhsil haqları çox aşağıdır. Məsələn, Azərbaycan Tibb Universitetində təhsil haqqı 4000 manatdır. Ancaq dünyada tibb, hüquq və mühəndislik ixtisaslarının ödənişi həddindən artıq çoxdur. Bizim partnyorumuz olan Heriott-Watt Universitetində eyni ixtisasın qiyməti 40-50 min funt sterlinqdir. On ildir bizim ali məktəbimiz tələbələrə pulsuz təhsil verir. Bunu biz görməliyik. Aydındır ki, təhsil böyük investisiya tələb edir. Bu gün aldığımız kompüter üç ildən sonra mənəvi cəhətdən köhnəlir. Texnologiyanı isə daim yeniləmək üçün böyük vəsaitlər tələb olunur. Biz xaricdə Nobel mükafatçılarının dərs keçməsindən danışırıq. Onların dərs deməsi üçün xeyli pul xərclənir. Ona görə də Azərbaycanda ali məktəblərdə ödəniş yüksək deyil. Dövlətimiz də 50-60 faizə yaxın tələbəni dövlət sifarişi ilə oxudur. Eyni zamanda, Qarabağ müharibəsi iştirakçılarının övladları, valideyn himayəsindən məhrum olmuş tələbələr də pulsuz təhsil alır. Bizdə MBA proqramı 100% ödənişli olsa da, tələbələrin 40-50 faizi avtomatik olaraq dövlət sifarişinə keçirlər. Qeyd etdiyim statusu olan tələbələrin ödənişini dövlət edir. Ölkə üzrə də orta təhsil haqqı 2000-2500 manatdır və bu, yüksək deyil. Ümumilikdə, universitetlərin inkişafı üçün bəlli miqdarda vəsait tələb olunur ki, bu da dövlət dəstəyindən və tələbənin ödənişindən əldə olunur.

Ardı var...

Akqabay Mıradov,

Foto: Pərviz Həşimi