Ərəb "turistləri", Acınohur... və həqiqətlər

İlisu Dövlət Təbiət Qoruğunun direktor müavini Azərçin Muradov ərəblərin qoruqlarda ov etməsi ilə bağlı bəyanat yayıb.

Publika.az xəbər verir ki, bəyanatda deyilir:

Neçə gündür nəinki yazmağa, adımdan münasibət və müraciət etməyə imkan tapmamışam, çünki bu, iki-üç kəlmə ilə ifadə ediləsi məsələ deyil. Dünən axşam bildiyiniz kimi onlar (ərəb turistlər) ərazidən artıq gediblər. Martın 27-də yağan şiddətli yağış elə bil ki, onların pis əməlləri ilə yanaşı, izi-tozunu da yuyub aparır. Gedişləri olsun, gəlişləri olmasın.

İstəyirəm biləsiniz ki, gec də olsa, rəzalətlərin qarşının alınmasına görə, ən çox sevinənlərdən biri də mənəm. Həddindən artıq sevinirəm. Belə barbar, bioloji müxtəlifliyin nadir incilərinə, ümumiyyətlə təbiətə asi varlıqların ölkəmizə bir də ayaq basmayacaqlarına əmin olmaq istəyirəm. Neçə illərdir ki, metastaza kimi bütün Azərbaycanın bir çox aran rayonlarında müşahidə olunan bu hal niyə məhz Acınohurda, bu gün ifşa edildi? Bu barədə düşünün. Ona görə ki, əksər təbii biosenozlar artıq çoxdan aqrosenozlara çevrilib və həmin ərazilərin xarakterik biomüxtəlifliyi mövcud deyil. Xarakterik landşaftlara məxsus təbii tipik biomüxtəlifliyin qorunub saxlanıldığı çox az ərazi qalıb. Acınohur bu ərazilərdən biri, bəlkə də sonuncusudur - Min zəhmət bahasına Ceyran (Gazelle Subgutturosa) subpopulyasiyasının yenicə bərpa edildiyi, qismən və ya müəyyən səviyyədə mühafizə rejiminin tətbiqi ilə bərpa edilməkdə olan təbii bənzərsiz məkan... Oranı, “Azərbaycanın Serengetiyası” adlandırırdıq. Ərəb bir kənara, bilirsiniz kiminlə mübarizə aparırıq? Yol kənarında xəbərdarlıq nişanlarında və anşlaqlarda Ceyran fotosuna, “İlisu” adına belə güllə atan öz vətəndaşlarımızla! Bərdə, Tərtər, Gəncə bombalanan günlərdə buralara gələn zaman tutduğumuz ovçu-brakonyerlərəmi - “kasıb-kusub” ov eləsə o dəyqə cərimələyirsiniz, deyib müdafiə edirsiz? Yoxsa, kəndimizdə Şəhid dəfn elədiyimiz zaman dağlarda ova getdiyi üçün tutuduğumuz brakonyerlərəmi? Yaxud 10 dəqiqə əvvəl sahəyə buraxılan qırqovulu tüfənglə atəş açıb vuran çobanamı? Budur sizin kasıblarınız? Budaq kəsən kasıba cərimə yazırsız deyən “qəhrəmanlar”, göstərin hələ bir neçəsini, deyim o kasıb dediyiniz nələr edib ki, ona cərimə yazılır. Yazmamalıyıq? Sizin deyil onlar qıran ağaclar? Sizin deyil onlar qırmağa cəhd edən heyvanlar? Kimin üçün qoruyuruq? Nə üçün qoruyuruq? Nəyə görə qorumalıyıq? Və sən nə edirsən bu təbiət, bu dövlət zəngin olsun deyə? Mənim Sizin suallarınızın hamısına cavabım var. Bəs özümüzə o sualı verirsiz ki, bu bir həftədə niyə Acınohurda olmadız? Niyə o ərəb düşərgəsinin yanında gəlib, çadır qurub, hər şeyi öz gözünüzlə görmədiz? Həqiqətən o nadir quşlarımızı burada atıblar yoxsa, başqa yerdə? Niyə gəlib baxmadız, araşdırmadız. O yedikləri nə quşlarıdır, bu ərazidəndi yoxsa başqa yerdən? İctimai qınaq var, bəs ictimai dəstək hanı? Çöldə, yanımızda neçə nəfər idiniz?

Mən və əməkdaşlarımız hadisələr başlayanacan və demək olar ki, hər gün ərazilərimizdə olmuşuq. Həmin ərəblərin əraziyə ilk gəlişi günündən düz 3 gün qarşılarında biz durduq!

Hüququmuz çatmasa belə tələb və müqavimət göstərdik ki, yasaq ərazidə düşərgə salmasınlar (bu, əsasnamədə göstərilib “çadır düşərgəsinin ərazidə salınması qadağan edilə bilər. “bilər” ama “qadağandır” YOX!) iki gün konvoylarını çəkib qaytardılar, axşam saatlarında ərazini tərk edib getdilər.

Üçüncü gündə ədəblə gözlədilər ki, göstəriş veriləcək bizə ki, həmin bu sahədə düşərgə salınmasına əngəl olmayaq. Belə də oldu. Gələnlərin həmin sahəyə düşərgə salınmasına əngəl ola bilmədik. Məhz düşərgəyə və onların orda istirahətinə (istirahəti gətirdikləri çox sayda şahinlərə təlim keçmək, onları yemləmək və s.) mənim şəxsən tanımadığım təsərrüfat subyekti tərəfindən şərait yaradıldı. Bizə isə ETSN-dən onların hər hansı bir qanunsuz fəaliyyətlərinə yol verilməmək göstərişi gəldi (yəni bu bizim yegerlərin bilavasitə vəzifə borcudur ki, fauna elementlərinin mühafizəsini təşkil etsinlər.). Mən elə o gün sözümü dedim! Bu məsələnin bu cür olacağını təsəvvür edirdim və oldu!

Ərəb “turistlər” gəldilər. Nə az nə çox, özünüz şahidisiz neçə nəfər və neçə maşın. İlk günlərdə ancaq quş təlimləri etdiklərini müşahidə edirdik. Amansızlıqdı, vəhşilikdi, nəbilim-nədi öz günahlarıdı. Şahinlərinə ovlatdırdığı göyərçinlər, əhalimizin damnan, çardaxdan tutub bu ərəblərə və ya onların qulluğunda duranlara satdıqlarıdır, çöl göyərçinləri deyil. Heç nəyə haqq qazandırmıram, sadəcə nüanslara aydınlıq olsun deyə qeyd edirəm. Bəli, ölkəmizdə ov qadağası elan edilib. Qadağa bizim növlərin ovlanmasınadır, o cümlədən, şahinlə ovlamaqda qadağan edilmiş bir ov növ hesab edilir. Ama şahin yemlənməsində, ova öyrədilməsində (təlimdə) göyərçinləri nə əvəz edər, onu bilmirəm!

Dediyim kimi, ilk günlərdə müşahidə edilən bu sadaladığım idi. Ərəblər çölə günortaya yaxın gəlirdilər, çadırlarında nahar edirdilər. Mən şəxsən heç vaxt yaxınlarına belə getməmişəm həmin çadırların. Müşahidələrim ancaq kənardan və ərazilərdən olub. Ərazidə bizim yegerlərdən başqa, ETSN-nin regional inspeksiyasının əməkdaşları da müşahidələr aparırdılar. Əvvəlki günləri 6-10 maşın gəlirdi əraziyə. Çadırdan kənara uzaqlaşan maşınların qarşısını kəsən yegerlərimizə, ərəblərin onlara şahinlərin göyərçinlərdən yayınıb uzağa uçmasını bəhanə gətirərək müxtəlif istiqamətlərdə sürətlə şütüyürdülər.

Bizdən daim şikayət edirdilər ki, mane oluruq onlara. Bizim əsas hədəfimiz və səyimiz Acınohurda ceyranların gündüzlər dayandığı sahələrə maşınların hərəkərini məhdudlaşdırmaqdır. Bu istiqamətdə və s. gördüyümüz işləri sadalamaq fikrim yoxdur.

Ərəb “turistlərin” son günlərdə 20-dən artıq maşınla gəlmələri onların hərəkətinə nəzarəti demək olar ki mümkünsüz etmişdi. Bizim buna nə fiziki, nə də texniki imkanlarımız çatmırdı. Ama onu da qeyd etmək istəyirəm ki, ərəblərin özlərinin paylaşdığı videoları “Acınohur ərazisi” (Qax Dövlət Yasaqlığı) kimi təqdim edilməsi həqiqətdən kənardı. Çadırları yasaqlıqda yerləşsə də, onların getmədikləri, çatmadıqları yer yoxdur. Acınohur çölü bütün yasaqlıq deyil, düzən ərazinin ancaq 14 min hektarı yasaqlıqdır və bu Acınohur gölünün yarısıda (2500ha) daxldir. Acınohur düzən ərazisi təxminən 40 min hektardır. Bu ərazilər həm Qax, həmdə Şəki inzibati rayonılarının əraziləridir.

Qax Dövlət Yasaqlığının Acınohur ərazisi şərqdən Şəki rayonunun inzibati ərazisi olan Şəki ovçuluq təsərrüfatı, qərbdən isə keçmiş Samux ovçuluq təsərrüfatının əraziləri ilə həmsərhəddir. Ərəblərin idarə etdikləri maşınlar yasaqlıqdan çox bu ərazilərdə hərəkət etdikləri müşahidə edilir. Yəni, Şəki, Qax, Samux və hətta Yevlax rayonlarının inzibati ərazilərində hərəkət edirlər. Bu ərazilər xüsusi mühafizə rejimi tətbiq edilməmiş qış otlaq sahələridir. Acınohur ətrafı çöllərdə eyniylə tipik fauna elementləri müşahidə edilir. Fevral ayının sonundan sonra Acınohurda böyük bəzgək sürüləri ümumiyyətlə müşahidə edilmir. Bu ov videoları hardan götürülüb onlar tərəfindən paylaşdıqlarını bilmirəm, ama bizim olduğumuz müddətdə və yasaqlıq ərazisində belə faktlar müşahidə edilməmişdir.

Acınohur ətrafı ərazilərdə də landşaft eyni xarakterik və bənzərdi, və çadır düşərgəsinin yasaqlıqda olmasına görə elə qələmə verirlər ki qanunsuz ov yasaqlıq ərazisində baş verib.

Bəli, heç fərqi yoxdu harda qanun pozulub. Hər hansı bir ov faktı ilə bağlı müvafiq qanunvericiliklə təbiətə dəymiş ziyan müəyyən edilir və cərimə tətbiq edilr. Belə qələmə verilməsin ki, bunları məsuliyyətdən yayınmaq xətrinə edirəm. Hər kəsin müəyyən dərəcədə günahı var. Bir çox Facebook qəhrəmanlarından, bayram günləri şəkərbura yeyib kökəlməyə davan edən və kürəyini divandan qaldırmadan Təbiətimizə “təəssüf” edənlərdən fərqli, çöldə qanunsuz ov etməyə cəhd edənlərə qarşı mübarizə aparanlara, zəhməti keçənlərin və bir çox qanunsuzluğun qarşısını almış insanların, yegerlərin haqqına girmək doğru deyil! (cəmi yasaqlıqda 6 yeger ştatı var və bu günə isə 4 nəfər faktiki). Bizi, əsasda məni fəaliyyətsizlikdə, bacarıqsızlıqda, düşmən mövqedə, təbiəti talamaqda, ova şərait yaraqmaqda, və s. ittiham edənlər, klaviatura qəhramanları, görmədim sizin heç birinizi bu günlərdə yanımızda. Hərkəs öncə özünə suallar versin: - Kimdi Azərçin Muradov? Hansı səlahiyyət sahibidir? Azərçin qədər kimin əziyyəti keçib Acınohur üçün? Azərçindən çoxmu sevirik Acınohuru? Bu suallar təbii ki dürüst və həqiqi təbiət təəssüfkeşləri üçündür. Mənim ömrüm boyu mübarizə apardığım, qorumağa və zənginləşməsinə nail olmağa çalışdığım Təbiətimizə ası, meşəqıran, oğru və brakonyer ünsürlərə deyil təbii ki! Trol səhifələrindən bu gün təhqir yağdıramlar bildiyim brakonyerlər və onların züytutanlarıdırlar ki, ömrü boyu cüyür, maral, tur, qaban, hətta ayı ətinə nəfsi keçən məxluqlardılar.

Onlara əcəb fürsət düşüb!

Elə bil mən istəmişəm deyə gəliblər, bu təbiət incilərinə qarşı barbar ərəblər. “Dədə-babalarımız da ov edib bu meşələrdə, amma bizi qoymursuz” deyən utanmazlar bir dənə fakt göstərə bilməzlər ki mən nə vaxtsa ov etmişəm, ya ova şərait yaratmışam.

Dəfələrlə şər və böhtanlarına dözmüşük, nəyin xətrinə? Bəlkə qoruqda işləməsəm acından öləcəm? Qoruqdan aldığım maaşımdan artıq xərcləyirəm Qoruq yolunda. “Qoruq İşi” dediyim məmin üçün Azərbaycanın Şərəf məsələsidir!

Ömrümü-günümü bu yolda xərcləmişəm. Çoxunuza absurd görünər, amma məni tanıyanlar və Qoruğun əməkdaşları yəqin ki, şahidlik edərlər. İnanmırsız arayıb-araşdırın. Hardan və neçə gəldikləri bir yana, düşüncə tərzi, dünyaya baxışları, təbiətə münasibətlərinə məhəttəl qalırsan bu ərəblərin. Ceyranlarımızın bir aydan sonra balalama dövrüdür, heç bunu qandıra bilmədik ki, bu ərazilərdə maşınla hərəkət belə onları stresə salır, narahat edir. Ən azı buna görə olmaz bu ərazilərə maşın sürmək. Ov etmək və hətta ov silahı gəzdirmək qadağandır. Utanmadan deyirlər ki, biz atmırıq ki, biz ceyranı Türkmənistanda atırıq. Şahin qovuruq, şahin axtarırıq. 3 maşın saxlayıb qaytarırsan, iş aparırsan, 10-15 maşın hara dağıldığını belə izləmək mümkün olmur. Ekofrontun həyəcan təbilindən sonra ümumiyyətlə atəş səsləri heçmüşahidə edilmirdi. Məni tanıyanlar bilir ki, əyər qarşıma ov edən bir ərəb çıxsaydı qanun-qadağa bir yana o silahı onun münasib yerinə soxmazdımmı! Təəssüf edirəm, bəlkədə çox şükür ki rastıma çıxmayıb, Allah bilir indi səsim hardan gələcəkdi.
Belə vəziyyətlərdə dost kimidi, qardaş kimdi, bacı kimdi, düşmən kimdi, ağ nədi, qara nədi tanıyırsan! Mənə inanan, etibarımı və hörmətimi saxlayan hər kəsə minnətdaram!
Hə, birdə ay qəhrəmanlar, qabiliyyəti çatan, özünə güvənən, sən beləsən-falansan deyən qabiliyyət sahibləri durun gedin ETSN-nə müraciət edin, İlisu DTQ-da direktor yeri 9 aydı boşdur! Gəlin yaxşı işləmək nədir göstərin!
P.S. Yasaqlıqların Qoruqdan fərqini və nəyə xidmət etdiyini izah edim. Acınohur ərazisini tanımayan, adını belə ilk dəfə eşidənlər, Acınohur çölünün və ətraf ərazilərin neçə inzibati rayon ərazisində yerləşdiyini bilməyənlər, bu ərazilərin neçə min hektar olduğunu, nəqədər ərazisi “yasaqlıq” olduğunu və “Yasaqlığın” nə olduğunu bilməyənlər, hansı yasaqlığın nizamnaməsi, əsasnaməsi nəyə məhtudiyyət qoyur, nəyə yox bilməyənlər, nə üçün “yasaqlıq” yaradıldığını belə bilməyənlər, yasaqlığın torpaq mülkiyyətinin təyinatını bilməyənlər, bitki örtüyünün təyinatını bilməyənlər, adı gedən yasaqlıqda neçə təsərrüfat subyektinin qanuni (NK qərarı ilə təyinatı üzrə, müvafiq fərdi şəkildə verilən sərəncamlarla) əsasında fəaliyyətindən xəbəri olmayanlar, təsərrüfat subyektlərinə kimin sərəncam vermə hüququ olduğunu bilməyənlər, Qoruğun (..və ya ETSN-nin digər strukturlarının) bu ərazilərdə hansı hüquqi səlahiyyətlərə malik olduğunu bilməyənlər, yasaqlıqlarda nəyin qorunduğunu ( bir, və ya, çox sayda növün) hansı statusda olduğunu bilməyənlər, yasaqlığın neçə işçisi olduğunu, onların vəzifə səlahiyyətləri və hüquqlarını bilməyənlər, və s.

Heç olmasa kiməsə irad bildirməzdən, tənqid və hətta təhqir etməzdən öncə bu biliklərə malik olun, lütfən!

Hörmətlə, Azərçin Muradov
27.03.2021-ci il.