NATO-da Türkiyə: Alyansın iki nömrəsi öz maraqlarını Qərbə necə diktə edir?

Türkiyənin Şimali Atlantika Alyansındakı rolu “nə qara, nə də ağ deyil, Ankara ilə NATO arasında münasibətlər boz zonadadır”.

Publika.az xəbər verir ki, bunu London İqtisadiyyat və Siyasi Elmlər Məktəbindən (LSEPS) politoloq Selin Nasi deyib.

Türkiyənin Rusiya və Çinlə yaxşı münasibətlər saxlaması hətta son illərdə Ankaranın NATO-ya sadiqliyinin şübhə altına alınmasına səbəb olub. DW yazır ki, Türkiyə hakimiyyətinin 2018-ci ildə Suriyanın şimalına hərbi müdaxiləsi və ya Finlandiya və İsveçin alyansa daxil olmasının uzun müddət əngəllənməsi kimi bir çox təktərəfli hərəkətləri Qərbdə Türkiyənin həqiqətən etibarlı NATO üzvü olub-olmaması ilə bağlı müzakirələrə səbəb olub.

Türkiyə, bir çox başqa dövlətlər kimi, Sovet təhlükəsi səbəbindən İkinci Dünya Müharibəsindən sonra ənənəvi neytrallıqdan imtina etmək məcburiyyətində qaldı: İosif Stalin Türkiyə ərazilərinin bir hissəsinə iddia qaldırmağa cəhd edərkən, Ankara müdafiə üçün NATO-ya müraciət etdi və 1952-ci ildə üzv oldu.

Maynts Universitetinin politoloqu Zaur Qasımov belə izah edir: “Türkiyə alyans üçün görünməmiş əhəmiyyətə malik ölkədir. Bu, NATO-da ABŞ-dan sonra ikinci ən böyük orduya malikdir, Avropanın cənub-şərq cinahının təhlükəsizliyini təmin edir, həmçinin NATO-nun iki böyük hava bazası - İncirlik və Konyada yerləşir”.

“Türkiyə Silahlı Qüvvələri NATO-nun birbaşa döyüş təcrübəsi olan azsaylı ordularından biridir. Ankara həm də özünün qabaqcıl hərbi-elmi texnologiyaları sayəsində getdikcə daha güclü tərəfdaşa çevrilir. Bu, Qərb ölkələrinin indi tam dərk etdiyi bir şeydir”, - Qasımov bildirib.

Türkiyə uzun müddətdir ki, həmişə öz yolu ilə gedir və bu da sual doğurur: bu cür birtərəfli hərəkətlər onun NATO üzvlüyünə uyğundurmu? Bəli, DW-nin müsahibə verdiyi ekspertlər əmindirlər - çünki beynəlxalq arenada bu cür davranış qlobal trendin bir hissəsidir.

“Strateji muxtariyyət Ankaranın çox bəyəndiyi bir termindir. Reallıq budur ki, Türkiyə son illərdə xarici siyasətdə getdikcə daha müstəqil olub. Və bu davam edəcək”, - Celine Nasi deyir.

“Türkiyə getdikcə təkbaşına qərarlar verən tək ölkə deyil. Bu, qlobal dəyişikliklərin və dünyada güc mərkəzinin Qərbdən Şərqə sürüşməsinin nəticəsidir. Ona görə də bu fakt ABŞ-ın bütün müttəfiqlərinə aiddir”, - o əlavə edib.

Qasımov iki onillikdir ki, Türkiyənin xarici siyasətinin “azadlaşması”nı müşahidə edir və bildirir ki, “soyuq müharibə” dövrünə xas olan “ya-ya da” hərəkətlər dövrü artıq başa çatıb. “Beynəlxalq münasibətlərdəki dinamika göstərir ki, indi hər şey daha çox hibrid kateqoriyalar üzrə yenidən nəzərdən keçirilir. Türkiyə NATO-ya fəal üzv olmaqla yanaşı, Rusiya ilə əməkdaşlığı daha da dərinləşdirə bilər. Mən bunun işləməməsi üçün heç bir əlamət görmürəm”, - politoloq deyir.

Selin Nasi öz növbəsində vurğulayır ki, Qərb tənqid etsə də, Türkiyənin Rusiya ilə yaxşı münasibətlərindən əslində faydalanır.

Sosial şəbəkələrdə də Türkiyənin NATO-dan çıxarılmasını tələb edən səslər var idi. Eyni zamanda, ölkənin özündə alyansa üzvlük artıq alternativsiz seçim kimi qəbul edilmir. Ərdoğan Çin və Rusiyanın aparıcı rol oynadığı Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına (ŞƏT) üzv olmaq üçün işarələr edib. Ekspertlərin fikrincə, bunun məqsədlərindən biri NATO-nun Ankaraya təsirini cilovlamaqdır.

Selin Nasi isə bu izahatla razılaşmır.

“Türkiyə alyansdan çıxsaydı, bu, heç bir tərəfin marağında olmazdı. Ancaq praktikada Ankara NATO-dan heç də uzaqlaşmır. O, müttəfiq kimi bütün tapşırıqları yerinə yetirir”, - Nasi əmin edir.

Tural