Koronavirusun müalicəsində İNQİLABİ ÜSUL: Seroloji testlərin üstünlükləri

Çinin Uhan şəhərində 2019-cu ilin sonlarında SARS-CoV-2 virusunun yayılması və planet miqyasında pandemiyaya səbəb olmasından sonra tibb dünyası hərəkətə keçdi.

Publika.az xəbər verir ki, yeni bir koronavirusun peyda olmasından sonra dünyanın virusoloqları xəstələrin diaqnozu üçün müxtəlif metodlardan istifadə etməyə başladılar.

Qısa müddətdə xəstəliyin araşdırılması üçün üç əsas metod mövcuddur:

• Polimer Zəncirvari Reaksiya (PCR) testi

• Koronavirus səbəbilə ağciyərlərdə meydana gələn "buzlu şüşə" problemini aşkar etmək üçün sinənin kompüter tomoqrafiyası

• Seroloji testlər

PZR üsulu koronavirusa yoluxduğu ehtimalı olan şəxslərin boğazından və ya burnundan nümunı götürülərək həyata keçirilir. Xəstəliyin simptomları görünəndə virusun aktiv mərhələsində antikorları aşkar etmək məqsədi daşıyır. Bu, ümumiyyətlə infeksiyadan sonra ilk həftədə tətbiq olunan üsuldur.

Kompüter tomoqrafiya Çin həkimləri tərəfindən koronavirusun yayılmasından dərhal sonra təcili diaqnostika metodu kimi istifadə edilir. Lakin sonradan məlum oldu ki, bu, ən az qeyri-dəqiq metoddur.

Seroloji testlər isə müayinə olunan şəxsin xəstə insanlarla təmasda olub olmadığını və özünün yoluxmuş olub-olmadığını müəyyən etmək üçün bir barmaqdan və ya damardan qan götürərək aparılır. Metodun adı latın dilində “serum” sözündən götürülüb. Laboratoriyada qan müvafiq recentlə qarışdırılır. Qanda antikorlar varsa, recent rəngini dəyişir.

Əvvəlki iki metoddan fərqli olaraq, seroloji testlər simptomlardan asılı olmayaraq antikorların aşkarlanmasına yönəldilir və bir insanın xəstəliyə qarşı immuniteti olub olmadığını müəyyənləşdirməyə kömək edir. Yəni PZR tərəfindən təyin edilə bilməyən həm aktiv xəstə, həm də artıq sağalmış xəstələr, həmçinin koronavirusun asemptomatik daşıyıcıları öyrənilir. Sonunculara “superyayıcılar” da deyilir. Bu kateqoriyalı şəxslərin yoluxma dərəcəsi hələ dəqiq bilinməsə də, ağır simptomlar olmadıqda koronavirusun aşkarlanması həm asimptomatik daşıyıcıları müəyyən etmək, həm də xəstəliyin simptomatikadan əvvəlki mərhələsində vacibdir.

Beləliklə, bu üsul həm xəstəliyin, həm də əhalinin koronavirusa qarşı müdafiəsinin qiymətləndirilməsində vacibdir. Bununla da epidemiyaya qarşı effektiv tədbirlər hazırlamaq mümkündür.

Bununla birlikdə, antikorların mövcudluğu koronavirusa yenidən yoluxmama ehtimalına zəmanət vermir. Bu məsələ hələ aydınlaşdırılmayıb. Son tədqiqatlar antikor sayının xəstəlikdən üç ay sonra kəskin şəkildə azaldığını göstərir. Başqa sözlə, xəstə olanların müqaviməti qeyri-sabit ola bilər. Peyvənd hazırlayarkən bu nəzərə alınır. Bəlkə də peyvəndləmədən bir müddət sonra antikorlar yox olacaq və mütəmadi olaraq peyvənd vurulmalı olacaq.

Bu baxımdan, peyvənd istehsalçıları antikorlar ilə birlikdə insan müqavimətinin ikinci aləti olan T hüceyrələrini stimullaşdırmağa yönəlmiş dərmanların yaradılmasına diqqət yetirirlər. Sonuncularından fərqli olaraq, T hüceyrələri uzun müddət bədəndə qalır və beləliklə, koronavirusla yenidən yoluxmada effektiv bir cavab verə bilir.

Bundan əlavə, seroloji test koronavirusun müalicəsi üçün vacibdir. Müalicə üsullarından biri, onsuz da, yoluxmuş xəstələrin qan plazması köçürülməsi ola bilər. Bu üsul əvvəllər dərman və ona qarşı peyvənd olmadıqda xəstəliyə qarşı mübarizədə təsirli olduğunu sübut etdi.

Nəhayət, koronavirusdan ölüm halları və ölüm statistikasına malik olduqda onun ölümcüllüyünü, yəni insan əhalisi üçün təhlükəsini hesablamaq olar.

Seroloji testlər təkrarlanma meyarlarına və sınaq obyektlərinə görə üç növə bölünür:

• fərdi testlər

• xəstəliyin dinamikasını qiymətləndirmək üçün müəyyən bir ərazidə təkrar testlər

• hazırda immunitetin sabitliyini qiymətləndirmək və antikorların gələcəkdə xəstəliklərdən qoruyacağını proqnozlaşdırmaq üçün eyni insanlarda təkrar testlər. Təkrar testlər səhv ehtimalını azaldır, lakin müayinə prosedurunu çətinləşdirir.

Potensial olaraq, seroloji testlər müəyyən toplumda və ümumiyyətlə, cəmiyyətdə koronavirusa qarşı immuniteti qiymətləndirməyə kömək edə bilər. Prinsipcə, bu, karantinin ləğvi və insanların adi həyat tərzinə qayıtması üçün vacibdir. Buna görə ideal vəziyyətdə, yüksək risk qruplarına (həkimlərə, yaşlı insanlara və s.) Ümumi bir araşdırma aparmaq məsləhət görülür. Lakin, açıq şəkildə, praktikliyin (yüksək qiymət və texniki imkanların olmaması) və etikanın (insanların immunitet sistemlərinin vəziyyəti və ya bilməmələrini seçmək hüququ) səbəbləri ilə bu mümkün deyil.