Pişiklərin dostu, Çingiz Abdullayevin oxucusu, “Poltexnik”in məzunu...

Məqsədimiz həyatın içindəkiləri sizə tanıtmaqdır.

Üç gün idi ki, onu axtarırdım. Onu cəmi üç-dörd dəfə, Bakının mərkəzi küçələrində, insanların gur olduğu yerdə görmüşdüm. Başında gözünün üstünə qədər düşən qara papaq, əynində kirli, rəngi bozarmış qalın gödəkcə, ayaqlarında yırtıq ayaqqabılar olan, ayaqlarını sürüyə-sürüyə “Tarqovı”da gəzişən bu qocanı tez-tez əlindəki sellofan torbadan ət qırıntıları çıxarıb küçə pişiklərinə atanda görmüşdüm.

Heç vaxt kiməsə yaxınlaşıb pul istəməzdi. Zibil qablarına yaxınlaşar, diqqətlə qabları eşələyər, böyük zibil torbalarından sümük, ət qırıntılarını seçər, çörəyi özünə, ət tullantılarını da pişiklərə ayırardı.

Üç gün, hər axşam şəhərin mərkəzini ələk-vələk edib onu axtardım. Hətta o gün günorta saat ikidə, tez-tez rastlaşdığım “Malakan” bağında oturub onu iki-üç saat gözlədim. Simasından uşaq səmimiyyəti yağan, küçə pişiklərini yemləməkdən zövq alan bu qocanın üzü dəqiqliklə yadımda qalmışdı.

Amma gəlib çıxmırdı...

Planımın alınmadığını görüb, yazı-pozu adamlarının toplaşdığı çayxanaya tərəf yollanmaq istəyirdim ki, yol kənarında ayaqqabı təmizləyən yaşlı bir kişi diqqətimi çəkdi.

Yanında tərəzi (çəkisini öyrənmək istəyənlər üçün nəzərdə tutulmuşdu) qarşısında kiçicik dəzgahı olan bu kişini təxminən 20 dəqiqə müşahidə elədim.

Müştərilərlə davranışı, onların ayaqqabılarını necə səylə parıldatması, diqqətini gördüyü işdən yayındırmaması xeyli maraqlı idi.

Yaxınlaşıb onunla bir xeyli söhbət elədim. Söhbət əsnasında, ayaqqabı təmizləyən Süleyman (bu adı da unutmayın) qələm əhli olduğumu bilib, əsəbləşdi, dəzgahını küçənin ortasında qoyub uzaqlaşdı. (Bu barədə növbəti yazıda)

Mat-məəttəl ordan uzaqlaşırdım ki, şair Əlisəmid Kür və Həmzəli İlyasla rastlaşdıq. Ordan-burdan xeyli söhbət edib, Əlisəmid Kürün şeirlərini dinləyəndən sonra, yaxınlıqdakı kafeyə yollandım. Kafedə şair Sadiq Elyer və rəssam Nazim Şahla rastlaşanda hiss elədim ki, bu gün nəsə maraqlı hadisələr baş verəcək. Xüsusilə Sadiqin maraqlı söhbətləri, Nazimin zarafatları “bomj”u tapa bilməmək dilxorluğumu unutdurdu.

Xülasə Nazimin həmkarları da gəlib çıxdılar, tanışlıqdan, uzun-uzadı sənət söhbətlərindən sonra yollandıq Musiqili Komediya Teatrının yaxınlığında rəssam Rəşad Babayevin "Antonioni Bakıda" layihəsininin təqdimatına. Sərgilənən layihə asketik və gözəçarpmayan yaradıcılığı ilə dünyada məhşur olan, 1972-ci ildə öz növbəti filmi üçün natura axtarışı üçün Bakıya gələn məşhur italyan kinorejissoru Mikelancelo Antonioniyə həsr olunmuşdu.

Sonra yenidən o qocanı axtara-axtara çayxanaya qayıtdıq...

Hava qaralırdı. Dostlarla sağollaşıb yenidən o qocanın axtarışına başladım.

Əslində çox maraqlı və zəngin bir gün keçirmişdim. Yeni informasiyalar, yeni məlumatlar, yeni tanışlar qazandığım bir günün sonunu rahatca yatıb dincələ bilərdim. Amma onu da tapsaydım, əla olacaqdı.

Asta-asta metronun “Sahil” stansiyasına tərəf istiqamətləndim. Rus Dram Teatrının yanında, zibil qablarının yanında qurdalanan qocanı görəndə az qaldım sevincimdən qışqırım.

Əlində sellofan torba, diqqətlə zibil qablarını töküşdürürdü. Başında qara papağı, əynində kirdən rəngini itirmiş həmin gödəkcəsi, toz-torpağa bulaşmış qalın şalvarı, yırtıq ayaqqabları, bir də üzündəki qəribə, səmimi ifadə onu tanımağıma kömək elədi. Zibil qablarının yanında işini yekunlaşdırıb, ayağını çəkə-çəkə ordan uzaqlaşdı. Sözün düzü küçədə ona yaxınlaşmaq, söhbət eləmək istəyimi deməkdən çəkinirdim.

Şəhərin mərkəzində, iynə atsan yerə düşməzdi. Adamlar qarışqa kimi qaynaşırdı. Əsas narahatçılığım ətrafdan dəstə-dəstə ötüb keçən səliqəli geyinmiş, ətir qoxusu 2 metrdən duyulan xanımlardan idi. Qoca izdihamın içiylə yeridikcə qadınlar onun yanından burnunu tutub keçirdi. Yox, deyəsən küçədə ona yaxınlaşma bilməyəcəm. Nə qədər komplekssiz olsam da, bunu bacarmayacaqdım.

Səbrlə, onu izləməyə başladım

O hər zibil qabının yanında dayanır, yeməli bir şey tapanda torbasına atır və uzaqlaşırdı. Nəhayət ki, “arka”lardan birinin yanında dayandı. Girişdə böyük bir zibilqabı qoyulmuşdu. Burda ona yaxınlaşa bilərdim, amma həyətə girib çıxanlara görə səbr eləməyə başladım. O yenə sakitcə zibil qabını eşir, əlindəki torbaya nə isə yığırdı. İşini bitirib həyətə girdi. Kiminsə təmir məqsədi üçn həyətə gətirib tökdüyü tikinti matereallarının yanında, səkinin üstündə oturdu. Ağappaq, gombul bir küçə pişiyi ona yaxınlaşıb əlini yalamağa, ətrafında fırlanmağa başladı. Tələsik qərara gəldim ki, ona yaxınlaşım.

Başını aşağı salıb, pişiyi yemləyirdi. Ona yaxınlaşmağımdan heç xəbəri də olmadı. Başının üstündə dayanıb salam verəndə diksindi. Diqqətlə üzümə baxdı. Gözlərində heç bir ifadə yox idi. Amma üzündə uşaqlara məxsus, ifadəolunmaz bir təbəssüm vardı. Salamımı almadığı üçün yenidən daha yüksək səslə, üzünə baxa-baxa salam verməyə məcbur oldum:

- Salam. Məni başa düşürsən? (Nədənsə ağlıma gəldi ki, o rusdur)

- Hə.

- Olar yanında oturum?

- Niyə ki?

- Səninlə söhbət eləmək istəyirəm. Həm də pul verəcəm.

- Otur da... Bura mənim yerim deyil ki..

Beton səkinin üstündə əyləşdim. Bomjla aramızdakı gombul küçə pişiyi, qabağındakı iylənmiş ət parçalarını iştahla ötürürdü. Ətin ürəkbulandıran, dözülməz qoxusuna birtəhər dözmək üçün çıxarıb siqaret yandırdım. Dişimi-dişimə sıxıb, onun adını soruşdum:

- Adın nədir?

- Bəxtiyar, 60 yaşım var.

- İşləmirsən?

- İş var ki?..

- Axtar da...

- Axtarıram.

Hiss olunurdu ki, yalan danışır. İş axtarana, işləmək istəyənə oxşamırdı. Çıxarıb ona siqaret təklif elədim:

-Çəkirsən?

-Ver birini

Siqareti götürüb əlində yumşaltdı. Sonra cibindən kibrit çıxarıb əli əsə-əsə yandırdı. Elə acgözlüklə tüstünü ciyərlərinə çəkdi ki, sanki illərlə bu tüstüyə həsrət idi. Mən ondan qabaq yandırdığım siqareti yarıya çatdırmamış, o siqareti yarısına qədər sümürüb qurtardı. Sonra nə fikirləşdisə yarımçıq qalmış siqareti söndürüb cibinə soxdu.

-Hardasa işləmisən?

-Hə... Rusun vaxtında gəmi zavodunda işləmişəm. Yaxşı vəzifəm olub. Nəyə gülürsən? Mən gəmi təmiri zavodunda mexanik işləmişəm. İndi bu günə düşməyimə baxma.

-Ailən var?

-Var. Arvadım, bir də qızım var. Pulum yoxdu, pulum. Arvad da evə buraxmır. Qızım da deyir get işlə pul qazan. Mən zibil qablarını eşmirəm. Çörək, bir də pişiklər üçün ət axtarıram.

- Araq içirsən?

- Pulun varsa, al içək. Pulum olmayanda araq içmirəm.

Əlimi cibimə atıb pul çıxarıram. Bir anlıq gözləri sevincdən parıldayır. 3 manat ayırıb ona uzadıram, sevinə-sevinə cibinə basıb təşəkkür edir. Daha həvəslə, ürəklə danışmağa hazırlaşır. Bu dəfə o sual verir:

-Sən kimsən?

-Yazıçı

-Çingiz Abdullayev də yazıçıdır. Tanıyırsan onu?

-Tanıyıram.

Əməlli başlı təəccüblənirəm.

-Hardan tanıyırsan onu?

-Oxumuşam. Bir dəfə zibil qabından qəzet tapdım. Ona baxanda gördüm ki, Çingiz Abdullayevin yubleyi keçirilib. Götürüb baxdım. Şəklini vermişdilər qəzetdə, kitab imzalayırdı.

-Sən onun kitablarını oxumusan?

-Hə. Çoxdan. Zibillikdə onun çoxlu kitabını atmışdılar. Mən də hamısını götürdüm. Axı ayıbdı. O kitabları zibil qabına atarlar? Çingiz Abdullayevin kitabları xoşuma gəlir.

-Hansı kitabını oxumusan, yadına gəlir?

Çox fikirləşsə də yadına sala bilmir

-Oxumuşam, Allah haqqı oxumuşam.

-Başqa yazıçı tanıyırsan?

-Yox. Tanımıram. Mən inistitut oxumuşam. Poltexnik. “Elmlər metrosu”na yaxındır.

-Ola bilər. Bəs niyə belə yaşayırsan?

-Bilmirəm. Müharibə başlayanda 40 yaşım vardı. Ermənilər köçüb getdilər. Hər şey qarışdı. İş olmadı. Başladım içməyə. Sonra da bu günə düşdüm.

-İstəsən içməzdin, iş axtarardın...

-İş yox idi mənə. Arvad da, qızım da məni evə buraxmadı.

-Niyə?

Uzun-uzadı fikirləşir. Yarımçıq qalmış siqaretini çıxarıb yandırır. Pişik də onun ayaqlarına sürtünə-sürtünə mənə baxır. Alaqarınlıqda gözləri qəzəblə parıldayır. Sanki hamisini incitdiyim üçün mənə narazılığını bildirir.

-Evdəki şeyləri satıb arağa verirdim. Qızıma yığılan cehizi, mebeli, xrustalları, servizi...Hər şeyi satırdım. Onlar da məni evdən qovdular.

-Öz evin idi?

-Yox, arvadımın. İndi də qızımla arvadım orda qalır. Mən də hərdən ora gedirəm. Amma qalmağa qoymurlar.

-İş olsa işləyərsən?

-İndi yox. Bacarmaram. Araq içək?

-Mən içmirəm. Sən al iç.

-Hə...Onda sən get. Sağol ki, mənə pul verdin.

O, ayağını çəkə-çəkə uzaqlaşır, pişik də arxasınca sürünürdü.

Bir az arxasınca baxıb yola çıxırdım ki, yaşlı, kök bir qadın qabağımı kəsdi:

-Nahaq ona pul verdin. Onsuz da aparıb içəcək. Buna xeyri yoxdur. Pul verəndə gedib ya pişiklər üçün ət alır, ya da özü üçün araq.

Amma mənim üçün bunun fərqi yox idi...

Cəlil Cavanşir

Publika.Az